صاحب‌خبر - از یازدهم تا چهاردهم دسامبر سال 1917 (دهه آخر آذر 1296 هجری خورشیدی) دولت انقلاب بلشویکی (توده‌ای) روسیه در چند اعلامیه جداگانه قراردادهای تحمیلی دولت تزاری روسیه به ایران و امتیاز های کسب شده از ایران را لغو و از بدهی های پولی ایران به روسیه صرف نظر کرد.
لنین شخصا در اعلامیه ای که در 14 دسامبر 1917 به امضای او صادر شده بود عهدنامه اوت سال1907 انگلستان و روسیه دایر بر تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ و یک منطقه بی طرف فی مابین و ضمائم محرمانه آن را ساقط از درجه اعتباراعلام داشت و تاکید کرد که هرگونه قراردادی که با استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و آزادی ایرانیان مغایرت داشته و آن را محدود کند از این لحظه بی اثر و کان لم یکن است و همه را پاره کرده و دیگر وجود خارجی که بتوان به آنها استناد کرد نخواهند داشت.
مقامات مفلوک و ناآگاه دولت وقت تهران غفلت کردند که بخواهند؛ اکنون که نظام تزاری روسیه از میان رفته، قراردادهای گلستان و ترکمن چای که با میانجی گری انگلستان تنظیم شده بود لغو و مناطق متصرفه به وطن بازگردانده شوند. تردید نبود دولت انقلاب روسیه که در آن زمان در مناطق شمال ارس با دشواری های متعدد رو به رو بود این خواست را می پذیرفت.
در پی اعلامیه لنین، تروتسکی به عنوان کمیسر نیروهای مسلح روسیه اعلام داشت که به واحدهای نظامی روسیه که بر طبق عهدنامه انگلستان و روسیه مبنی بر تقسیم ایران در این کشور مستقر شده اند دستور خروج فوری از ایران را داده است.
سران انقلاب روسیه سپس برای جلب اعتماد ایرانیان به حرفهای خود «براوین» دیپلمات روسیه را به تهران فرستادند تا افکار عمومی ایران را حضورا از ماوقع آگاه سازد و به عنوان نماینده سیاسی روسیه در ایران بماند.
20 روز پس از صدور اعلامیه لنین نیروهای روسیه به فرماندهی ژنرال باراتف ایران را ترک گفتند. در همان روز که آخرین واحد روس از ایران خارج می شد، نیروهای انگلیسی چند شهر را در کرمانشاه تصرف کردند که دولت وقت ایران بالاخره به خود جرات داد و در بهمن همین سال از دولت انگلستان خواست که با توجه به لغو عهدنامه دوجانبه 1907 از سوی لنین که با کنار رفتن یک طرف قضیه، از صورت عهدنامه خارج شده است لندن هم لغو آن را اعلام دارد و نیروهای انگلیسی را از قلمرو ایران بیرون برد، واحد نظامی«اس پی آر» را که افراد آن ایرانی ولی مزد بگیر انگلستان و زیر نظر افسران انگلیسی هستند منحل سازد؛ به علاوه ، باشرکت نمایندگان ایران در مذاکرات صلح ورسای مخالفت نکند و بپذیرد که از کالای انگلیسی وارده به ایران عوارض گمرکی گرفته شود و دخالت خود را در امور گمرکی ایران تعدیل کند و درآمد گمرکات را پس از برداشت اقساط طلب خود به ایران مسترد دارد. بدبختی بزرگی است که یک دولت باستانی بر گمرکات خود هم حق دخالت نداشته باشد.
دولت انگلستان درست یک سال بعد (آذر ماه 1297) وعده تحویل نیروی نظامی دست ساخت خود - « اس پی آر» را به ایران و لغو قرار داد 1907 را داد که بعدا معلوم شد که این را هم به خاطر قرارداد در دست تهیه سال 1919 معروف به قرار داد
وثوق الدوله انجام داده بود تا بدون رقیب همه ایران را تحت الحمایه و تحت سرپرستی خود قرار دهد که چون مجلس قرارداد تازه را رد کرد و مردم با پیدایش روشنفکران مستقل متوجه نیرنگها و نیز رشوه گیری وثوق الدوله برای امضای قرارداد شدند از طریق دیگر وارد عمل شد و آن، راه اندازی کودتای 1299 هجری خورشیدی (فوریه1921میلادی) بود.∎
نظر شما