شناسهٔ خبر: 22935757 - سرویس اجتماعی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه خراسان | لینک خبر

کم آبی به استان های شمالی رسید

صاحب‌خبر - دانش پور- وقتی صحبت از شهرهای شمالی می شود ، آسمان ابری، روزهای بارانی و باران های شلاقی به ذهن می آید. با همین تصور هم به نظر می رسد پرآب ترین مناطق کشور همین مناطق باشد که با آمدن پاییز، رگبارهای بارانش لحظه ای آرام ندارد. اما عجیب است که خبرهایی شنیده می شود مبنی بر کاهش سطح رودخانه ها یا کاهش آب های زیرزمینی آن هم در همین مناطق پرباران کشور. وقتی معاون حفاظت آب منطقه ای گلستان از کاهش بیش از ۵۵ درصدی سطح آب رودخانه های گلستان خبر می دهد، دیگر حرفی برای گفتن باقی نمی ماند جز آن که واقعا مشکل در کدام بخش ماجراست؟ به گفته این مسئول آب رودخانه های استان گلستان نسبت به سال های گذشته ۵۵ تا ۷۸ درصد کاهش داشته است.محسن حسینی با اشاره به کاهش شدید آب رودخانه ها و ذخیره آبخوان های استان گلستان اظهار کرد: آورد آب رودخانه های استان گلستان نسبت به سال های گذشته بین ۵۵ تا ۷۸ درصد کاهش داشته است. معاون حفاظت آب منطقه ای گلستان با اشاره به وضعیت نامناسب بارش ها در استان افزود: در بخش آب های زیرزمینی حدود ۱۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته ایم. حسینی ادامه داد: آب پشت سدهای استان گلستان نیز نسبت به زمان مشابه در سال گذشته ۶۱ درصد کاهش داشته است.وی در خصوص کاهش بارندگی ها در استان گلستان افزود: میزان بارندگی از ابتدای سال آبی جاری، مهر۹۵، تا انتهای تیر ۹۶ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۷ درصد و در درازمدت ۱۸ درصد کاهش داشته است.حسینی خاطرنشان کرد: ۹۶ درصد آب های زیرزمینی استان گلستان در حال استحصال و سهم چاه های مجاز و قنوات ۸۷ درصد است و بقیه توسط چاه های غیر مجاز برداشت می شود. لزوم کاهش ۲۱ درصدی برداشت آب معاون حفاظت آب منطقه ای تصریح کرد: حدود ۳۵ هزار حلقه چاه در استان وجود دارد که ۲۰ هزار حلقه آن مجاز وبقیه غیر مجاز است. حسینی با اشاره به توان برداشت محدود چاه های غیرمجاز ادامه داد: تعداد زیادی از چاه های غیرمجاز در سفره های سطحی و نیمه عمیق، در فواصل نزدیک به هم و غالبا غیراصولی حفر شده است. وی تصریح کرد: این میزان برداشت هم به آبخوان ها و هم به صاحبان چاه های مجاز مجاور آن ها آسیب می زند. معاون حفاظت شرکت آب منطقه ای استان ادامه داد: طبق استاندارد اعلام شده وزارت نیرو در دوسال اخیر، میزان برداشت آب زیرزمینی در کشور ما حداکثر تا ۷۵ درصد ظرفیت آبخوان است که این مستلزم کاهش حدود ۲۱ درصدی برداشت سالانه آب است.حسینی با اشاره به اهداف طرح احیا و تعادل بخشی بیان کرد: هدف از این طرح، تعادل آب های زیرزمینی است که در بخشی از آن با ساختن سازه های تغذیه مصنوعی، آب مازاد سطحی و سیلاب را به زمین تزریق می کنیم.وی ادامه داد: در بخش غیر سازه ای نیز با افزایش آگاهی عموم مردم و کشاورزان و اطلاع رسانی مناسب تلاش داریم، فرهنگ صحیح استفاده از آب را نهادینه کنیم.حسینی با اشاره به لزوم افزایش حساسیت مردم برای کاهش مصرف تصریح کرد: اطلاعات مردم نسبت به کمبود منابع آبی تقریبا مناسب اما حساسیت آن ها کم است. وی افزود: در راستای همین طرح ، گروه های گشت و بازرسی نیز در کل استان روزانه بازدیدهایی را انجام می دهند و از برداشت زیاد چاه های مجاز و حفر چاه های غیرمجاز جلوگیری می کنند. حسینی از نصب حدود هزار و ۵۰۰ کنتور هوشمند روی چاه های مجاز به منظور کنترل برداشت آب از چاه ها خبرداد و گفت: امیدواریم با تقویت اعتبارات این بخش بهتر بتوانیم از منابع آب زیرزمینی استان صیانت کنیم. دوره خشکی آن چه که این روزها مناطق شمالی کشور را درگیر کرده ، معضلی است که تمام کشور با آن دست به گریبان است. وقتی بارها می شنویم که میزان بارش ها نسبت به سال های قبل کمتر شده است و خشکسالی مناطق مختلف را تهدید می کند، بیشتر نگران آینده کشور می شویم. مدیر کل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران نیز در گفت وگو با خراسان بر این نگرانی تاکید دارد . فراز رابعی غلامی درباره کاهش آب رودخانه های شمال کشور به ویژه استان گلستان گفت: حدود 10 سال است که وارد دوره خشکی شده ایم. دوره ای که طولانی هم شده است. از دوره دراز مدت 49 ساله گذشته ایم و به دنبال آن در 10 سال اخیر میزان بارش سالانه در کشور کمتر از حد متوسط بوده است. به عبارتی 10 سال است که بارندگی در ایران در هیچ سالی بیشتر از میزان متوسط نبوده است. وی ادامه داد: بر این اساس باید بگوییم که ما دوره خشکی را سپری می کنیم و در این دوره خشک، تمام رودخانه های مان، حتی رودخانه های شمالی کشور نسبت به گذشته دچار کم آبی شده اند. به خصوص این که بعضی از همین حوزه های آبریز دچار خشکسالی شدیدی هم شده اند و متاسفانه این روند تمام استان های شمالی را هم شامل می شود. رابعی در پاسخ به این سوال که با وجود بارندگی خوبی که در شمال کشور وجود دارد آیا وضعیت خشکسالی در استان های شمالی هم به همین اندازه نگران کننده است؟ گفت: تقریبا بله . البته می توان برای دادن پاسخ دقیق به این سوال اعداد و ارقام مربوط به مناطق و حوزه های مختلف را بررسی کرد ولی متاسفانه وضعیت در شمال کشور هم به همین شکل است و البته اوضاع در استان گلستان بسیار بدتر است. وی توضیح داد: حوزه اترک چندین سال است که جزو خشک ترین حوزه های آبریز ماست به نحوی که هم بارندگی در این منطقه بسیار کم است و هم روان آب کمی ایجاد می شود. حوزه های گرگان رود و دیگر حوزه ها در استان گلستان هم به ترتیب نسبت به دو استان گیلان و مازندران شرایط بحرانی تری دارند.مدیر کل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران برای روشن شدن وضعیتی که به آن اشاره کرد، آماری از میزان بارندگی های اخیر بر اساس سال آبی ارائه داد و افزود: سال آبی ما از اول مهر شروع می شود. بر اساس آخرین آمار موجود که از ابتدای مهر تا 19 آبان را شامل می شود، در کل کشور 11.7 میلی متر بارش داشتیم که نسبت به سال گذشته شش درصد و نسبت به بلند مدت 42 درصد کاهش دارد. رابعی درباره وضعیت بارش ها در استان های شمالی کشور نیز اظهار کرد: در حوزه آبریز دریای خزر که شامل استان های گیلان، مازندران و گلستان است استثنائا امسال بارش های خوبی در هفته های اول سال آبی داشتیم به نحوی که تا 15 مهر شاهد بارش های خوبی بودیم و امسال میزان بارش ها از حد متوسط بیشتر بود . طی این مدت در حوزه آبریز خزر 82.4 میلی متر بارش داشتیم که این عدد نسبت به سال گذشته شش درصد و نسبت به دراز مدت 12 درصد بیشتر است. وی با بیان این که این اعداد مربوط به بارش های بسیار شدید دو هفته اول بوده است اظهار کرد: به عبارتی اگر به وضعیت بارندگی در این استان ها نگاه کنید، متوجه می شوید که این مناطق در آبان بارش موثری نداشتند و حتی در استان های مذکور شاهد کاهش بارندگی بودیم . اگر باران هم خوب ببارد... اما آیا می توان امیدوار بود در فصل زمستان میزان کم آبی ها جبران شود؟ مدیر کل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران در پاسخ به این سوال ضمن آن که تاکید کرد در کشور چیزی حدود 12تا13 درصد کل بارش، در مهر و آبان است، گفت: به معنای دیگر عمده بارش ها در کشور باید در ماه های آینده اتفاق بیفتد. به ویژه آن که ما با کم آب بودن مخازن سدها روبه رو هستیم و امیدواریم که در ماه های آتی بارش های مناسبی داشته باشیم و بتوانیم مخازن مان را پر کنیم . اما این نکته بسیار مهم است که چون ما 10 سال خشکسالی داشتیم و بارندگی های ما طی این مدت از متوسط بیشتر نبوده، میزان آب سفره های زیرزمینی و آب دهی چشمه های ما کاهش یافته است به همین دلیل حتی اگر بارش خوبی داشته باشیم لزوما روان آب خوبی نخواهیم داشت. بنابراین در سال آبی که در آن قرار داریم به لحاظ روان آب سال بسیار خوبی نخواهد بود و باید صرفه جویی های لازم را در همه زمینه ها داشته باشیم.وی خاطرنشان کرد: واقعا هیچ توجیهی ندارد که به غیر از استان های شمالی که میزان بارش باران بیش از هزار میلی متر دارند، برنج را در استان هایی بکاریم که میزان بارش کمی دارند. این موضوع درباره هندوانه یا همه محصولات پر آب طلب نیز صدق می کند. بنابراین ضروری است با تغییر مناسب الگوی کشت و رفتن به سمت روش هایی که میزان آب کمی را مصرف می کنند، از تبخیر و نفوذ و نشت جلوگیری کنیم و در یک مقیاس بزرگ تر که همان مقیاس حوزه آبریز است، به کاهش میزان برداشت مصارف کشاورزی کمک کنیم.موضوع نگران کننده دیگر در حوزه آب در کشور ، کاهش سطح آب های زیرزمینی است. اتفاقی که حاصل مصرف بی رویه ذخیره آب طی سال های گذشته بوده است. مدیر کل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران درباره این موضوع توضیح داد: برای روشن شدن این موضوع می توان به آمارهای موجود در حوزه آب های تجدیدپذیر اشاره کرد. بر اساس بیلان منتهی به سال 90، بیلان دراز مدت نشان می دهد که تقریبا سالی 5.8میلیارد متر مکعب بیشتر از ذخیره ای که داشتیم، مصرف کرده ایم. اگر این عدد را ضربدر سال های متمادی گذشته بکنید، به عدد بزرگی می رسیم که نشان می دهد ما از منابع آب زیرزمینی طی چند دهه گذشته بی رویه استفاده کرده ایم و باید این مصرف را در سریع ترین زمان ممکن کاهش بدهیم.وی در خصوص وضعیت آب های زیرزمینی در استان های شمالی کشورو به ویژه استان گلستان اظهار کرد: اگرچه در مناطق شمالی هم وضعیت نامناسب آب های زیرزمینی وجود دارد ولی این استان ها بیشتر از منابع آب سطحی متاثر هستند. به عنوان مثال در فلات مرکزی که بارندگی کم است به منابع آب زیرزمینی روی می آورند و طبیعتا مناطقی که بارندگی زیاد است حتی اگر از چاه استفاده شود این چاه ها عمیق نیست و معمولا از منابع آب سطحی تغذیه می شوند بنابراین مشکل آب زیرزمینی آن گونه که درفلات مرکزی اهمیت دارد و خودش را نشان داده است در استان های شمالی اولویت اول نیست. اقداماتی که تا کنون توفیق نداشته اند یکی از کارشناسان حوزه آب نیز درباره این موضوع به سفری که به تازگی به استان گلستان داشته است، اشاره کرد و به خراسان گفت: حدود دو ماه پیش که در گلستان بودم، مشاهده کردم کشاورزان از چاه هایی که پروانه آن ها را در اختیار دارند، آب برداشت می کنند آن هم در حالی که به نظر می رسد کنترلی روی شرایط جدید آبخوان ها و برداشت آب وجود ندارد. نظری ادامه داد: به تازگی توسط وزارت نیرو تلاش هایی برای نصب کنتورهای حجمی کشاورزی شروع شده است که این کنتورها روی چاه های کشاورزی نصب می شود. در استان گلستان هم، نصب تعدادی از این کنتورها آغاز شده است ولی با وجود مشکلاتی که دارند و مهم ترین آن برنامه ریزی و تامین منابع مالی است تاکنون توفیق زیادی نداشته اند. اجرای این پروژه در شرکت مدیریت منابع آب و در سطحی بالاتر در وزارت نیرو دنبال می شود.نظری همچنین درباره کاهش بارندگی ها و اضافه برداشت هایی که صورت می گیرد گفت : وضعیت موجود درحوزه آب ، به دلیل توسعه کشت و رعایت نکردن الگوی کشت و نبود برنامه ریزی است. همچنین موضوع چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های مجاز هم مطرح است. طبق اظهارات مسئولان وزارت نیرو ، اثر اضافه برداشت از چاه های مجاز بیشتر از برداشت چاه های غیرمجاز است. البته این را هم باید در نظر گرفت که در مناطق مختلف کشور این مسئله متفاوت است. یعنی گاهی درباره دشت سمنان صحبت می کنیم که چاه غیرمجاز به آن معنا ندارد و بیشتر چاه ها مجازهستند ولی در یک سری مناطق تعداد چاه های غیرمجاز قابل توجه است. شرایطی که قابل کنترل نیست این کارشناس حوزه آب البته پرداختن به این موضوع را بحثی فرعی برشمرد و گفت: اصل قضیه این است که ما روی این موضوعات کنترلی نداریم. یعنی فرض را بر این می گذاریم که از حالا به بعد هیچ مجوزی داده نمی شود همه مجاز هستند . با همین دو فرض باز هم شرایط قابل کنترل نیست. یعنی اگر هر کسی به اندازه پروانه ای که دارد آب برداشت کند ، به علل مختلف که یکی از آن ها کاهش بارندگی و تغذیه نشدن آبخوان هاست باز هم ما دچار مشکل خواهیم شد. به همین دلیل باید به این موضوع گسترده تر و عمیق تر نگاه کرد. فقط سازگاری با طبیعت اما کمبود آب موضوعی است که بدون تردید نیازمند برنامه ریزی دقیق و کلان در کشور است . مدیر کل دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران از راهکارهایی می گوید که می تواند شرایط موجود را در سال های آینده بهبود ببخشد. راکعی معتقد است که در اولین قدم باید بپذیریم که به هر دلیلی (حال این دلیل را چه تغییر اقلیم بدانیم و چه نوسان اقلیم) طی 10 سال گذشته منابع ما محدودتر شده است، بنابراین باید به سمت سازگاری با همین طبیعتی که داریم روی بیاوریم و بپذیریم که هیچ راه دیگری نداریم. وی ادامه داد: علاوه بر این باید تغییر الگوی کشت را در دستور کار قرار دهیم. بالاخره ما مردمانی هستیم که معروفیم به کشت پسته ، زعفران و زرشک و در تولید این محصولات دارای برند هستیم بنابراین این محصولات کم آب طلب را که بسیار هم استراتژیک و اقتصادی هستند، باید توسعه بدهیم. می توانیم کشت برنج را در استان هایی که دچار مشکل هستند مثل گلستان یا کشت هندوانه که بسیار پرآب طلب است و استراتژیک نیست یا محصولاتی از این دست را کاهش دهیم. بالاخره منابع آبی ما همین منابع موجود است و باید روی همین منابع برنامه ریزی کنیم و توسعه و الگوی کشت و روش های ما باید متناسب با همین موضوع باشد. در غیر این صورت دچار خسران می شویم.

نظر شما