به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، چند روز پیش بود که سردار «قاسم سلیمانی» پس از بازپس گیری بوکمال سوریه، پایان کار داعش در آخرین شهر مهم و مرکز تجمع آن را اعلام کرد.
به طور قطع اظهارنظر در مورد نابودی کامل و قطعی داعش امکان پذیر نیست و این گروه تروریستی سعی می کند به شکل های گوناگون به وحشت آفرینی درمنطقه و جهان ادامه و خود را زنده نشان دهد.
تحلیلگران و رسانه های جهان تحلیل های گوناگونی را در زمینه تحولات مربوط به شکست داعش منتشر کرده اند. برخی ریشه های این شکست و برخی دیگر آینده تحولات را مورد ارزیابی قرار داده اند.

**لزوم مقابله با تفکرات داعش
به نوشته رسانه های جهان، در چند ماه اخیر شکست و از دست دادن رقه در سوریه و موصل در عراق، ضربه محکمی برای داعش در مسیر نابودی آن بود. از دست دادن بوکمال در سوریه این گروه را در بدترین وضعیت از سال 2014 تاکنون قرار داد ضمن اینکه در سطح جهانی نیز مقابله با این گروه به خواسته ای عمومی تبدیل شده بود.
رسانه های غربی در ارزیابی نشانه های نابودی تدریجی داعش، تعداد عملیات های انتحاری و تلفات آن ها را بررسی و اظهار کردند در یک سال منتهی به نوامبر 2017 میزان اقدامات انتحاری و تلفات آن ها در سوریه بیشتر از 80 درصد کاهش داشته است. این روند نزولی به گونه ای بود که در ماه سپتامبر گذشته 22 حمله انتحاری داعش 93 کشته برجا گذاشت؛ حال آنکه در ماه سپتامبر تعداد عملیات به 15 مورد با 7 کشته رسید.
تارنمای شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی در گزارشی در زمینه پایان کار داعش نوشت با وجود تحولات اخیر کارشناسان اعتقاد دارند هنوز گروه های تروریستی تهدیدی جدی برای جهان به شمار می روند.
این گزارش نوشت داعش آخرین روزهای خود در چارچوب دولت خودخوانده خلافت اسلامی را پشت سر گذاشته است اما این باعث نمی شود که امید داشته باشیم وجود گروه های وحشت آفرین به فراموشی سپرده شود. «آلستیر برت» وزیر کشور بریتانیا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا گفته است گرچه خلافت داعش فروپاشیده است هنوز نفوذ پرقدرت خود را دارد و بدون شک به رشد خود ادامه خواهد داد.
داعش اکنون به صورت فیزیکی در میدان عمل عقب رانده شده است اما هنوز کشورهای جهان را تهدید می کند. به گفته وی جنگ اعتقادی پیروز ندارد و داعش می تواند مردم را برای انجام حملات خشن تحریک کند.
مقام های هماهنگ کننده اتحادیه اروپا در امور ضد تروریسم هم اعتقاد دارند گروه های خشن تروریستی شکست خورده اند اما دلایل ایجاد آن ها که به طور عمده به سال 2000 و پس از آن باز می گردد هنوز باقی مانده است. اگر به نارضایتی و محرومیت هایی که موجب رشد داعش شده است پرداخته نشود هر زمان ممکن است داعش در نقطه دیگری از جهان ظاهر شود.
«شیراز ماهر» مدیر مرکز بین المللی مطالعه رادیکالیسم و خشونت های سیاسی در دانشگاه سلطنتی لندن هم ضمن بیان دیدگاهی مشابه عنوان داشت: واقعیت های کنونی حکایت از دوران پس از داعش ندارد؛ داعش اینجا (در لندن) است و هنوز به عنوان یک بازیگر در میدان عمل باقی مانده است. اکنون این گروه در حال دگرگون سازی خود است؛ آن ها پیش از این خود را به یک کشور پرآشوب رساندند و ممکن است دوباره بازگردند و جنگی را در یک مکان دیگر رقم بزنند.
تارنمای نشریه برجسته «فارین پالسی» نیز اعتقاد دارند گرچه با سقوط شهر بوکمال در کنار پیروزی های ارتش عراق فروپاشی گروه تروریستی داعش، سه سال پس از ظهور آن رقم خورد اما تفکر آن در دولت اسلامی باقی مانده است.
این گزارش دو سناریو را در ارزیابی شرایط کنونی مطرح می کند؛ از یک سو ممکن است شکست داعش دائمی باشد یا شاید تحولات کنونی فصل دیگری از داستان این گروه را رقم بزند. تاریخ نشان داده است که این گروه در ماه های آینده تلاش می کند تا خود را از طریق اقداماتی متمرکز (به هم مرتبط) زنده نشان دهد.
نکته جالب اینجاست در حالی که نقش دولتمردان آمریکایی در آفرینش داعش از سوی مقام های کاخ سفید فاش شده است اما «مایکل دمپسی» مدیر پیشین اطلاعات ملی آمریکا و نویسنده گزارش فارین پالسی مدعی است پایان کار ابوبکر بغدادی و داعش موفقیت ارتش و دیپلماسی آمریکا در کنار اقدامات اطلاعاتی این کشور بوده است. شاید حق با این مقام اطلاعاتی آمریکا باشد زیرا اندک کاهشی در حمایت کاخ سفید از گروه تروریستی داعش، زمینه ها برای نابودی آن را تسهیل کرد.
این مقام آمریکایی در پایان تصریح دارد: این موضوع مهم است که آمریکا چگونه و با چه سرعتی به چالش ها در حوزه های سیاسی، امنیتی، فرهنگی و ایدئولوژیکی که باعث رشد داعش شد پاسخ می دهد.

**ریشه های شکست داعش
در مورد اقدامات بعدی داعش، سناریوهای گوناگونی مطرح می شوند. از این رو ضرورت مقابله ریشه ای با این پدیده مورد تاکید تحلیلگران قرار دارد. فارین پالسی عنوان می دارد گروه داعش ممکن است با ارزیابی میزان جدیت مقام های عراقی و سوری بار دیگر در مناطقی از این دو کشور خود را بازسازی کند و به نیروهای دولتی یا مناطق شهری حملاتی را انجام دهند.
از طرف دیگر این امکان وجود دارد که داعش اقدامات عملی خود را در دیگر مناطق جهان به ویژه در جنوب لیبی یا جنوب شرق آسیا متمرکز سازد. همچنین بازگشت اعضای داعش به کشورهای خود و ادامه مبارزه در آن مناطق، ممکن است از جمله خط مشی های دیگر داعش باشد.
می توان حالت سومی را هم متصور بود؛ شاید داعش در عرصه عمومی روند ارسال پیام های خود را به شکل های دیگری تغییر دهد یا حملات غیر متمرکزی را در کشورهای غربی طراحی کند.
«استفن والت» تحلیلگر شناخته شده عرصه روابط بین الملل و استاد دانشگاه هاروارد در تحلیلی که در نشریه «رویال گزت» منتشر شد در تبیین مفهوم پایان داعش نوشت: برای بررسی این گروه تروریستی نخست باید به پنج پرسش پاسخ داد: آیا داعش یک دولت انقلابی بود؟؛ چرا داعش شکست خورد؟؛ آیا این شکست را می توان به سیاست خارجی ایالات متحده مربوط دانست؟؛ آیا دونالد ترامپ نقشی داشته است؟و آیا سقوط رقه نقطه عطفی در مورد شکست خشونت های ناشی از افراط گرایی است؟
وی در پایان تحلیل جامع خود نوشت: ممکن است فروپاشی داعش یک پیروزی آشکار باشد اما نمی تواند به ما ارزیابی درستی از تهدید ها در آینده به ویژه برای آمریکا بدهد. در مدت دو دهه گذشته رویکرد اصلی و اولیه آمریکا در مقابل تروریسم اعلام هشدار و در نهایت اقدام نظامی بوده است. این موضوع آمریکا را درگیر منازعه هایی بی پایان کرد که توجه واشنگتن را از تهدیدهای جدی تر داخلی منحرف ساخت. موضوع های جدی تری همچون خشونت های ناشی از سلاح ها در داخل آمریکا یا کشتارهای دست جمعی در این کشور مغفول مانده است.
وی تاکید کرد: من از نابودی داعش خوشحال شده ام اما موضوعی که وجود دارد چگونگی برخورد آمریکا و دیگر کشورها با این دست مسائل در آینده است.
به اعتقاد این استاد دانشگاه یکی از مهمترین دلایل شکست داعش این بود که آمریکا در فرایند مقابله با داعش مداخله مستقیم نداشت و به دولت ها و بازیگران منطقه اجازه داد تا خود به مبارزه با آن بپردازند.

پژوهشم**9130 **1601**خبرنگار: حسین عباسی نسب** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.