به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، احتمالا شما هم به عنوان یک کاربر اینترنت، در دو هفته اخیر هنگام گشت‌وگذار در فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی، با خبر ادغام دو شرکت بزرگ اینترنتی دارای پروانه ارتباطات ثابت(FCP) و خریداری شدن شرکت «پارس آنلاین» توسط «های وب» برخورد کرده‌اید؛ خبری که شاید برخی از شما را به عنوان کاربران شرکت اینترنتی پارس آنلاین نگران کرده باشد که از این پس چه اتفاقی برای شرکت ارائه‌دهنده اینترنت شما می‌افتد و همچنین آیا در کیفیت و سرعت اینترنتی که پیش از این دریافت می‌کردید تغییری ایجاد خواهد شد؟ اصلا این ادغام به چه منظوری انجام شده و بعد از این تغییر بزرگ، برای کاربر نهایی چه چیزی ملموس خواهد بود؟ کاربران سایر شرکت‌های اینترنتی هم مطمئنا می‌خواهند بدانند آیا این تغییرات ادامه دارد و گستره آن به شرکت‌های اینترنتی آنها هم خواهد رسید؟ برای اطلاع کامل از ماجرای این ادغام و نیز گرفتن پاسخ برخی سوال‌ها حتما ادامه این مطلب را بخوانید.
ماجرای پروانه FCP ازکجا شروع شد؟
برای اینکه از ماجرای ادغام شرکت‌های اینترنتی سردر‌بیاوریم در گام نخست باید بدانیم که اساسا پروانه‌های FCP شرکت‌های اینترنتی، چه تفاوتی با پروانه‌های اینترنتی پیشین دارد؟ برای توضیح درباره پروانه FCP، باید کمی عقب‌تر برویم. حدود ۲۱ سال پیش پروانه‌های تامین، توزیع و ارائه خدمات اینترنتی در قالب پروانه‌های IDSP، PAP، PSTN و ISP به بیش از هزار شرکت اینترنتی اعطا شده بود که تنها مجاز به ارائه خدماتی محدود و تک‌سرویسی بودند که یکی از مشکلات آن محسوب می‌شد؛ حتی برخی از این پروانه‌ها نیز استانی بودند. به این معنا که تنها در یک شهر یا استانی خاص فعالیت می‌کردند. پس از فرا رسیدن زمان انقضای این پروانه‌ها (پس از ۰۱ سال)، سرانجام سازمان تنظیم و مقررات ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) در شهریور ۳۹ خبر از اصلاح ساختار پروانه‌های شرکت‌های اینترنتی داد؛ اصلاحاتی که قرار بود علاوه بر کم کردن مشکلات بخش خصوصی فعال در این عرصه و بالا بردن سطح رضایتمندی مردم، با افزایش توان نظارتی رگولاتوری، تخلفات احتمالی این شرکت‌ها را نیز کاهش دهد. در آن مقطع عنوان شد شرکت‌های دارای پروانهFCP ، می‌توانند خدمات اینترنت ثابت (ADSL) و همچنین همه امور مربوط به تلفن ثابت را بدون هیچ محدودیتی و به صورت سراسری و کشوری ارائه دهند.
البته حق امتیاز دریافت پروانه‌های جدید خدمات اینترنت در کشور مبلغ ۰۲ میلیارد تومان در نظر گرفته شد و انتظار می‌رفت با توجه به بالا بودن مبلغ، تعداد شرکت‌های اینترنتی متقاضی دریافت این پروانه، کاهش بسیاری داشته و درنهایت با تجمیع سرمایه‌های خرد تنها چند کنسرسیوم قدرتمند تشکیل شوند. ولی وقتی اعطای پروانه‌های FCP از حدود یک سال و نیم قبل یعنی اواخر سال ۴۹ آغاز شد شرایط به‌گونه‌ای دیگر پیش رفت و هرچند ابتدا 7شرکت موفق به اخذ این پروانه شدند؛ ولی درنهایت این تعداد به ۷۱ مورد رسید که همین موضوع، صدای هفت شرکت اولیه دارای پروانه FCP و سایر فعالان عرصه اینترنت را درآورد. آنها معتقد بودند واگذاری این تعداد پروانه، سبب می‌شود بازار اینترنت با چالش جدیدتری روبه‌رو شود؛ چراکه تا پیش از اعطای پروانه FCP، مخابرات حاضر به ارائه امکانات به 11 شرکت دارنده پروانهPAP به‌منظور توسعه شبکه هایشان نبود پس مطمئنا ارائه امکانات به ۷۱ شرکت دارای پروانهFCP دشوارتر خواهد شد.
انتظاراتی که برآورده نشد
اما دلیل اصرار بر تجهیز شرکت‌های اینترنتی به پروانه ارتباطات ثابت(FCP) چه بود؟ رگولاتوری و وزارت ارتباطات در دولت یازدهم، در نظر داشتند کنسرسیوم‌هایی قوی از شرکت‌های اینترنتی تشکیل شود که بتوانند در حوزه فناوری و ارتباطات، به اشتغالزایی بپردازند و علاوه بر سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه اینترنت ثابت(خدمات ADSL) و سایر زیرساخت‌های مورد نیاز، مشکلات تلفن ثابت را نیز حل کنند و از سوی دیگر قابلیت رقابت با مخابرات را داشته باشند تا بدین ترتیب، حقوق مردم بیش از پیش رعایت شود و کاربران بتوانند به اینترنت ثابت باکیفیت، با قیمتی مناسب دسترسی پیدا کنند و همچنین کسی در صف دریافت تلفن ثابت باقی نماند.
با وجودی که انتظار می‌رفت شرکت‌های دارای پروانه FCP بتوانند مشکلات مربوط به اینترنت ثابت کشور را حل کنند ولی درعمل، این اتفاق نیفتاد و بسیاری از مشکلات همچنان پابرجاست. موضوع تا آنجا پیش رفت که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، به موضوع ورود کرد و در نمایشگاه تلکام امسال از نداشتن رشد اینترنت ثابت در کشور به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی در این بازار گلایه کرد. محمدجواد آذری‌جهرمی از فعالان این عرصه خواست با هم‌اندیشی یکدیگر، راهکاری برای برون رفت از این بحران پیدا کنند. هرچند نمی‌توان این طرح را یک پروژه شکست‌خورده نامید ولی واقعیت این است که درصد کمی از انتظارات را برآورده کرد و در همین راستا بسیاری به دنبال راهکار بودند که در این میان، ادغام شرکت‌ها با یکدیگر به‌عنوان یکی از مناسب‌ترین راه‌حل‌ها بر سر زبان‌ها افتاد و بالاخره بعد از گذشت یک سال و نیم از طرح پیشنهادی محمود واعظی وزیر ارتباطات دولت یازدهم برای ادغام شرکت‌های اینترنتی با یکدیگر، دو شرکت «پارس آنلاین» و «های‌وب» به این نتیجه رسیدند که آغازگر این راه باشند. این خبر در صفحه اینستاگرام ایمان میری، مدیرعامل شرکت «های‌وب» منتشر شد. او اعلام کرد که «این اقدام به‌منظور تحقق بخشیدن به برنامه‌های اعلامی محمدجواد آذری‌جهرمی مبنی بر شفاف‌سازی بازار و تشویق اپراتورهای غیردولتی برای استفاده از ظرفیت‌های بازارهای مالی به ویژه از طریق حضور در بورس صورت گرفته است.»
مدتی بعد از انتشار این خبر نیز معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه رگولاتوری، از رفع موانع احتمالی ورود اپراتورهای ارتباطات ثابت ( FCP) به بازار بورس یا ادغام آنها با یکدیگر با تدوین مقررات جدید و یا اصلاح مقررات قبلی خبر داد. صادق عباسی‌شاه‌کوه شکل‌گیری اپراتورهای بزرگ‌تر در بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات را در راستای تحقق هدف 5/2 برابرشدن این بازار در طول برنامه ششم توسعه عنوان کرد و درباره تعداد شرکت‌هایی که می‌توانند با هم ادغام شوند نیز گفت: «درخواست‌های ادغام از سوی شرکت‌ها تا وقتی مورد پذیرش قرار می‌گیرد که به شرایط رقابت سالم در بازار آسیبی وارد نشود.»
مشکلاتی که از اولین ادغام، نمایان است
هرچند بخش عمده‌ای از ۵۱ شرکت باقیمانده دارای پروانه FCP موضوع ادغام را کاملا درست و موضوعی عادی در کشورهای دیگر می‌دانند، ولی همچنان معتقدند مشکلات زیادی بر سر راه فعالیت این شرکت‌ها وجود دارد. به طوری که علی توسلی، نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نصر با بیان اینکه منطقا باید از فرآیند ادغام شرکت‌ها استقبال کرد و شروع آن را به فال نیک گرفت، گفت: «حدود یک سال و نیم قبل، بیش از هزار پروانه، باطل و درمقابل، ۵۱ مورد پروانه FCP اعطا شد که مشکلاتی از جمله افزایش میزان بیکاری در این حوزه را به دنبال داشت و امروز هم بیم آن می‌رود که چنین مشکلاتی پابرجا باشد. هرچند انتظار داریم با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در قالب کنسرسیوم‌هایی قوی‌تر، به نتیجه دلخواه برسیم ولی باید نهاد‌هایی نظارتی و حاکمیتی توجه داشته باشند که با ادغام این شرکت‌ها چه حجم از پرسنل آنها بیکار خواهند شد؟ در صورت تشکیل دو یا سه شرکت بزرگ از ترکیب بزرگان حوزه، تکلیف سایر شرکت‌های دارای پروانه FCP چه می‌شود؟»
فرصت‌ها و تهدیدهای ادغام
این سوال‌ها و هزاران سوال دیگر ذهن بسیاری از فعالان عرصه اینترنت را به خود مشغول کرده هرچند آنها از این ادغام استقبال می‌کنند.
به عنوان مثال احمد بیدآبادی، مدیرعامل صبانت، یکی از شرکت‌های دارای پروانه FCP که هنوز برای ادغام با سایر شرکت‌ها اقدامی نکرده است، با اشاره به اینکه ادغام به‌منظور جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های تکراری در همه دنیا اتفاق می‌افتد، به صفر و یک می‌گوید: «شرکت‌ها با ادغام می‌توانند از منابع، بهتر استفاده کنند و توسعه بیشتری اتفاق بیفتد، ازسوی دیگر کارها تکراری نمی‌شود و در هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی خواهد شد. اما از نگاه او، ادغام شرکت‌ها مشکلاتی نیز با خود به همراه می‌آورد به‌عنوان مثال مدیریت چنین شرکتی، سخت‌تر می‌شود؛ چراکه باید ساختارمندتر باشد و ازسوی دیگر هرچه شرکتی، بزرگ‌تر شود چابکی آن کمتر می‌شود.»
بیدآبادی ادامه داد: «اگر در ادغام همه چیز به‌خوبی پیش برود، نتیجه نهایی برای کاربر می‌تواند ملموس باشد چون وقتی سرمایه‌گذاری بیشتر شود، کیفیت نیز افزایش می‌یابد و درنهایت، محصولی که به دست مشتری می‌رسد ارزان و باکیفیت خواهد بود. ولی یادمان باشد که این اتفاق‌ها یک‌شبه نمی‌افتد و در درازمدت به سمت بهینه شدن خواهد رفت.»
او اعتقاد دارد که این ادغام برای صنعت آی‌سی تی کشور نیز یک فرصت محسوب می‌شود؛ چون یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در عدم رشد آی‌سی‌تی کشور، این است که شرکت‌های قدرتمند زیادی نداریم به‌همین دلیل بیشتر کارهای مهم در دست خارجی‌هاست و ما فقط کارهای ساده را انجام می‌دهیم.»
او افزود: «در کشورهای دیگر وقتی وزارت آی‌سی‌تی، برنامه‌اش را به‌عنوان مثال برای برنامه ششم مشخص می‌کند در همان ابتدا اعلام می‌کند این نقشه جهانی من است و می‌خواهم در این بازه زمانی به این هدف برسم، شرکت‌های فعال در حوزه آی‌سی‌تی به دنبال آماده کردن خود می‌روند ولی در کشور ما این‌گونه نیست و مجبوریم کارهای اصلی این حوزه را به خارجی‌ها دهیم. پس نفس اینکه شرکت‌های بزرگ‌تر به‌وجود بیایند برای آی‌سی‌تی کشور خوب است تا در حوزه ارتباطات، بسیاری از پروژه‌ها اجرا شوند و از رکود انتقال تکنولوژی در کشور هم خارج شویم. در چنین شرایطی، کمپانی‌های ملزمی پیدا خواهید کرد که می‌توانند پروژه‌های بزرگ آی‌سی‌تی را در کشور انجام دهند و ازسوی دیگر متخصصان به جای اینکه از کشور خارج شده و در کشورهای دیگر به فعالیت بپردازند در داخل کشور حضور پیدا می‌کنند به بیان دیگر علاوه‌بر اشتغالزایی، از فرار مغزها نیز جلوگیری می‌شود.»
بیدآبادی البته گلایه‌هایی هم دارد و می‌گوید: «در حالی که شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت در انتظار حمایت دولت هستند ولی درعمل، این اتفاق نمی‌افتد و فشار زیادی به شرکت‌های فناوری وارد می‌شود. علاوه‌بر نبود هیچ برنامه حمایتی، هزینه‌های بیمه، مالیات و همچنین هزینه بسیار بالای اخذ پروانه FCP (۰۲میلیارد تومان)،کمر بسیاری از این شرکت‌ها را شکسته است. ما معتقدیم اگر دولت، شرکت‌ها را ملزم می‌کرد دو برابر هزینه حق امتیاز دریافت پروانه‌های جدید خدمات اینترنت را در توسعه خرج کنند و درصورت عمل به تعهد خود در زمینه توسعه، دیگر نیازی به پرداخت این پول برای اخذ پروانه نداشته باشند برای شرکت‌ها نفع بیشتری داشت؛ چرا که توسعه صورت می‌گرفت و درآمدزایی هم وجود داشت ولی حالا شرکت‌های اینترنتی خصوصی عملا با کمبود نقدینگی مواجه شده‌اند و دیگر قدرت توسعه ندارند پس کیفیت کار هم بهتر نمی‌شود.»
وی ادامه داد: «وام با سود بالا نمی‌تواند از شرکت‌های آی‌سی‌تی حمایت کند. تنها چیزی که می‌تواند اوضاع را تغییر دهد هدایت پول‌های مردم به سمت بورس و خرید سهام شرکت‌های آی‌سی‌تی است که متاسفانه در این زمینه هم هنوز فرهنگ‌سازی نشده و مردم چندان با بورس و سهام آشنا نیستند؛ اتفاقی که در همه دنیا و برای شرکت‌هایی مانند اپل و... می‌افتد.»
وی به عنوان شرکتی که هنوز ادغام نشده است، گفت: «نگاه ما نیز به ادغام است چون چاره‌ای نداریم، این صنعت پول می‌خواهد و با این سود بانکی هم مطمئنا به دنبال وام نمی‌رویم. از سوی دیگر ما هنوز خود را برای بورس مهیا نکرده‌ایم و اوضاع متفاوت است. «های‌وب» که از قبل در بورس حضور داشته، مطمئنا در ابتدای کار موقعیت خوبی از لحاظ قیمت سهام دارد ولی باید حداقل هشت ماه صبر کرد و دید آیا این سهام سقوط نمی‌کند؟»
وی درباره این موضوع که آیا احتمال قدرتمندتر شدن این دو شرکت و سخت‌تر شدن شرایط را می‌دهد یا نه، گفت: «اگر این کنسرسیوم خوب عمل کند، بی‌شک شرایط برای ما سخت می‌شود ولی اگر عملکرد مناسبی نداشته باشد برای ما اوضاع بهتر هم می‌شود. به هر حال با اصل ادغام موافقیم و می‌گوییم به این دو شرکت حتما کمک هم باید کرد.»
کاربر نهایی سود می‌برد
محمدرضا کریمی، مدیر شرکت پیشگامان توسعه ارتباطات یکی دیگر از شرکت‌های دارای پروانه FCP نیز پیش‌تر در این باره گفته است: «برای جلوگیری از هدر‌رفت سرمایه، از همان ابتدا باید شرکت‌های اینترنتی با یکدیگر ادغام می‌شدند؛ اما متاسفانه در آن زمان هیچ شرکتی از این طرح استقبال نکرد.»
وی یادآور شد که بعد از شکست انحصار خدمات نسل سوم به‌دلیل اینکه اینترنت پرسرعت در کشور با توسعه همراه نشده و فیبر نوری توسعه نیافت، کاربران به سمت استفاده از دیتای موبایل رفتند. این شرایط باعث شد برخی شرکت‌ها احساس خطر کنند و برای توسعه شبکه خود به فکر ادغام با یکدیگر برای رسیدن به یک سرمایه بزرگ باشند. البته در این ادغام باید همه‌جوانب کار در نظر گرفته شود تا منافع هیچ یک از طرفین به خطر نیفتد و در نهایت کنسرسیوم قوی تشکیل‌شده، توان رقابت با مخابرات را داشته باشد چون این رقابت درنهایت به نفع کاربران نهایی خواهد بود.»
نظر شما