العالم- ایران/ سیاسی 

 علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی در گفتگوی اختصاصی با روزنامه جام جم پیرامون تحولات اخیر منطقه و روند مقابله با گروه های تروریستی و همکاری با کشورهای ترکیه و روسیه برای پایان دادن به بحران سوریه  بر رویکرد توسعه همکاریهای منطقه ای برای غلبه بر بحران های امنیتی تاکید کرد.وی با تشریح راهبردهای نادرست عربستان در لبنان، سوریه و یمن ، راه حل از میان بردن اختلافات و کاهش تنش در منطقه را اصلاح رویکردهای اشتباه و جبران خطاهای گذشته دانست. دبیر شورای عالی امنیت ملی در آغاز این گفتگو با تسلیت درگذشت جمعی از هموطنانمان در فاجعه زلزله اخیر در مناطق غربی کشور با خانواده های مصیبت دیدگان ابراز همدری کرد. مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:

-      باتوجه به اعلام خبرمسرت بخش پایان سیطره داعش بر سرزمینهای تحت تصرف این گروه در عراق و سوریه ،ارزیابی جنابعالی از این رخداد و آینده این گروه چیست ؟

در ابتدا این پیروزی وفتح بزرگ رابه محضرمقام معظم رهبری ،که از آغاز پیدایش این جریان شوم ونکبت بار با هوشمندی وفرامین دوران ساز وحکیمانه ،جهادبی امان،مقاومت وسازش ناپذیری در برابراین جریان وحامیانش را بعنوان تنها راهبرد پیروزی تعیین وترسیم فرمودند و همچنین حضرت آیت العظمی سیستانی مرجعیت عالی شیعه درعراق ،رهبران ومردم منطقه  بویژه  دولت ،مردم ونیروهای مسلح ایران ،عراق وسوریه ومدافعین حرم ،حزب الله لبنان ،حشد الشعبی وسایر گروههای مردمی که با وحدت وانسجام ومقاومت وجانفشانی پایان داعش وداعشیان  رارقم زدندتبریک وتهنیت عرض می کنم.بحمدالله  باهمت بلند، عزم راسخ، اتکا به نصرت خداوند و توانمندی های بومی و مردمی  یکی از بزرگترین تهدیدات تروریستی تاریخ خنثی گردید و  زمینه بازگشت کامل آرامش و امنیت به منطقه فراهم شد.گرچه برخی کشورهای فرامنطقه ای و ارتجاع منطقه تمام تلاش خود را با فروش سلاح، پرداخت پول و ارائه اطلاعات برای حفظ داعش و تثبیت ناامنی به منظور  اعمال سیاستهای مداخله جویانه خود وسرنگونی دولت های قانونی بکار بستند اما اراده دولت، ارتش و نیروهای مردمی در سوریه و عراق فوق قدرت آنها بود و به توطئه ها خاتمه داد.البته این دستاورد عظیم انتهای مسیر نیست و نبرد تا نابودسازی آخرین بقایای تروریست ها و شکست تفکر داعش سازو تروریست پرور ادامه خواهد یافت. بی تردید امنیت و عزت امروز خود را مدیون ایثارگری های شهدا و صبر و استقامت خانواده های آنان هستیم و ضروری است فداکاری های آنان در دفاع از مرزهای جهان اسلام و انسانیت در حافظه تاریخی مردم و نسل های آینده ثبت شود.

-      به نظر می رسد با پایان کار داعش در عراق و سوریه، سناریوهای جدیدی برای منطقه در حال اجراست از جمله شکل گیری ماجراهای چون کردستان عراق و استعفای حریری. هدف اصلی این سناریوها چیست؟

اصل وجود طراحی خارجی برای بحران سازی در منطقه به ویژه از سوی رژیم صهیونیستی قابل انکار نیست. اما خوشبختانه با توجه به روند ایفای نقش موثر و قدرت یافتن محور مقاومت در منطقه و افزایش ثبات ناشی از بهره گیری از ظرفیتهای ملی عملا امکان استفاده ابزاری از  جریانهای سیاسی ، قومی و مذهبی برای ایجاد بحران به حداقل رسیده است. فرجام همه پرسی غیرقانونی در اقلیم کردستان عراق و استعفای تحت اجبار نخست وزیر لبنان نیز نشانه ای از کاهش امکان مداخله گری موثر با طراحی خارجی است. به طور قطع هدف از ایجاد شرایطی از این دست جبران خلأ ناشی از نابودی تروریسم و از دست دادن ابزارهای مداخله ای توسط قدرت های فرامنطقه ای و برخی کشورهای منطقه است.

حاکمان جدید سعودی تمایل دارند ریسک های انتقال قدرت در عرصه داخلی خود را با ایجاد چالش در سیاست منطقه ای پوشش دهند. این روش نادرست موجب افزایش بحران در سیاست خارجی سعودی شده  و پیش بینی ما این است که این روند به موازات تخاصم های موجود در داخل خاندان سعودی، ادامه خواهد یافت.

دخالت غیر مشروع اخیر در لبنان توسط سعودی نیز که بابرکناری و احضار خانواده حریری وبا هدف بیعت گرفتن برای برادر او برخلاف حقوق و موازین بین المللی صورت پذیرفت به طور قطع محکوم است و منجر به افزایش نفرت عمومی از سعودی ها در لبنان و منطقه می شود.

عربستان باید این واقعیت را بپذیرد که لبنان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت ملی است و نمی تواند با پول یا فشار سیاسی دولت این کشور را تحت کنترل خود درآورد.

نشست اتحادیه عرب با غیبت تعدادی از کشورها به خاطر مخالفت با رویکرد و تصمیمات ضد ایرانی همراه بود و دبیرکل اتحادیه عرب در آن به ایراد برخی اتهامات علیه کشورمان و حزب الله لبنان پرداخت . ارزیابی شما از این اجلاس و مواضع اعلام شده چیست؟

اجلاس اتحادیه عرب قاعدتاً بایستی به مهم ترین تحولات کشورهای عربی و یافتن راهکارهایی برای عبور آنها از بحران ها بپردازد. متاسفانه علی رغم اینکه در بسیاری از کشورهای جهان حتی کشورهای غربی موضوع فلسطین با توجه به تصمیم اخیر امریکا در خصوص دفتر فلسطین در امریکا و سرکوب گسترده مردم در اراضی اشغالی مطرح است، جای این بحث در اجلاسیه اتحادیه عرب کاملا خالى ماند. شاید اتحادیه عرب فراموش کرده که فلسطین یک کشور عربی است. کشوری مانند یمن نیز بیش از دو سال است که تحت بمباران و محاصره قرار دارد و گویا اتحادیه عرب چشمان خود را بر روی جنایات بی سابقه ای که از سوی یک کشور عربی بر علیه شهروندان کشور عربی دیگر اعمال می شود بسته و اساسا این جنایات را نمی بینند و فریاد مظلومیت هزاران عرب مسلمان یمنی را نمی شنوند. بحران در روابط با قطر، بحرین و سوریه نیز توسط برخی اعضای اتحادیه به ویژه عربستان سعودی ایجاد شده و تداوم دارد. تا وقتی سخنرانی های تبلیغاتی و فرافکنی در دستور کار اتحادیه عرب بوده و ریشه های بحران ها را تعمداً نادیده بگیرند، بعید است مردم کشورهای عربی به تصمیمات و اقدامات سران خود امیدوار باشند و این اجلاسیه ها تاثیری در تامین منافع واقعی جهان عرب داشته باشد.

نشست اتحادیه عرب با غیبت تعدادی از کشورها به خاطر مخالفت با رویکرد و تصمیمات ضد ایرانی همراه بود و دبیرکل اتحادیه عرب در آن به ایراد برخی اتهامات علیه کشورمان و حزب الله لبنان پرداخت . ارزیابی شما از این اجلاس و مواضع اعلام شده چیست؟

اجلاس اتحادیه عرب قاعدتاً بایستی به مهمترین تحولات کشورهای عربی و یافتن راهکارهایی برای عبور آنها از بحران ها بپردازد. متاسفانه علی رغم اینکه در بسیاری از کشورهای جهان حتی کشورهای غربی موضوع فلسطین با توجه به تصمیم اخیر امریکا در خصوص دفتر فلسطین در امریکا و سرکوب گسترده مردم در اراضی اشغالی مطرح است، جای این بحث در اجلاسیه اتحادیه عرب کاملا خالى ماند. شاید اتحادیه عرب فراموش کرده که فلسطین یک کشور عربی است. کشوری مانند یمن نیز بیش از دو سال است که تحت بمباران و محاصره قرار دارد و گویا اتحادیه عرب چشمان خود را بر روی جنایات بی سابقه ای که از سوی یک کشور عربی بر علیه شهروندان کشور عربی دیگر اعمال می شود بسته و اساسا این جنایات را نمی بینند و فریاد مظلومیت هزاران عرب مسلمان یمنی را نمی شنوند. بحران در روابط با قطر، بحرین و سوریه نیز توسط برخی اعضای اتحادیه به ویژه عربستان سعودی ایجاد شده و تداوم دارد. تا وقتی سخنرانی های تبلیغاتی و فرافکنی در دستور کار اتحادیه عرب بوده و ریشه های بحران ها را تعمداً نادیده بگیرند، بعید است مردم کشورهای عربی به تصمیمات و اقدامات سران خود امیدوار باشند و این اجلاسیه ها تاثیری در تامین منافع واقعی جهان عرب داشته باشد.

دلایل رویکرد خصمانه عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر چیست؟

اقدامات سو ء عربستان سعودی علیه ایران از ابتدای انقلاب وجود داشته و موضوع جدیدی نیست. حمایت مالی، تسلیحاتی و سیاسی عریستان سعودی از صدام، حمایت از گروه های ضد انقلاب در شمال غرب و جنوب شرق ایران، حمایت از گروهک تروریستی منافقین، کشتار حجاج بی دفاع در موسم حج سال 66 ، حمایت از گروه های تکفیری، سازماندهی حمله انتحاری علیه سفارت ایران در بیروت، حمایت از عاملان کشتار نمایندگان ایران در مزارشریف از مصادیق بارز این اقدامات در حوزه امنیتی است.

اتخاذ این سیاست از سوی دولت سعودی در حوزه های دیگری چون شکل گیری فاجعه منا و عدم همکاری در درمان مجروحان و شناسایی شهدای این رخداد تاسف آور و همچنین تلاش برای انزوای جمهوری اسلامی ایران و قطع روابط همسایگان با ایران نیز به وضوح مشاهده می شود.

به نظر من عربستان سعودی در یک چرخه ی نادرست حرکت می کند و برای حل بحران داخلی ،بحران منطقه ای می آفریند. امابسیار روشن است که سعودی برای حل بحران های خودساخته در منطقه، توان مدیریتی و امنیتی خود را مرحله به مرحله از دست می دهد.

نگرانی امروز ما این است که در ادامه این مسیر، عربستان سعودی چنان در مسیر قهقرائی قرار بگیردکه نتواند حتی موجودیت خود را حفظ نماید چرا که در چنین شرایطی و با کاهش قدرت و ظرفیت های حاکمیتی در این کشور، موضوع تجزیه عربستان و ظهور داعش و امثال آن می تواند به عنوان یک احتمال جدی پیش روی سعودی ها قرار بگیرد. ما از مسیر بحران آفرینی سعودی ها علیه خودشان خرسند نیستیم چرا که بحران های بعدی منطقه، امنیت بین الملل را مخدوش می کند

در کنار موارد ذکر شده بخش دیگری از دلایل اتخاذ این رویکردهای اشتباه به شیوه حکومت داری این کشور بازمی گردد. اخیرا یکی از روزنامه نگاران مطرح جهان عرب در یادداشتی گفته است که با رصد حوادث از زمان صدام تاکنون به این جمع بندی رسیده که آموزش نواختن پیانو برای حیوانات امری سهل تر از آموزش سیاست به حکام سعودی است. اخبار متواتری نیز وجود دارد که نشان می دهد ولیعهد جوان این کشور به عنوان صحنه گردان اصلی اجرای سیاست های مخرب عربستان سعودی تحت تاثیر یکی از مقامات کشوری کوچک در خلیج فارس ایفای نقش می کند که این موضوع به تنهایی برای کشوری که داعیه رهبری جهان عرب را دارد بسیار شگفت آور و سخیف است

دیپلمات های کشورهای اروپایی و همسایگان نیز در ملاقات های خود با مقامات ایرانی مکررا نسبت به رفتارهای عجیب و دور از منطق سعودی ابراز تعجب می کنند .

با توجه به تنش های داخلی عربستان، آینده بن سلمان را در این کشور چگونه ارزیابی می کنید؟

اگر پرونده های امروز سعودی در عرصه سیاست خارجی را یک مرور و مقایسه ای با چند سال پیش بکنید، مجموعه ای از راهبردهای نادرست و تاکتیک های نادرست تر و طبعا نتایج خطرناک مشاهده خواهید کرد.

دوماه بعد از روی کار آمدن خاندان سلمان، تجاوز نظامی به یمن شکل گرفت و مردم یمن را به مرحله ای از فقر و آوارگی و فلاکت کشانده که در دوره بعد از جنگ جهانی دوم بی سابقه است. عربستان حتما در این جنگ پیروز نخواهد شد اما بر فرض محال اگر توانست پیروزی نظامی هم بدست آورد، چگونه می خواهد با یک کشور همسایه که اینگونه همه زیر ساخت های آن را نابود کرده و هزاران نفر از شهروندان آن را به خاک و خون کشانده است در امنیت زندگی کند؟

خطاهای فاحش در سیاست های عربستان به صورت متعدد وجود دارد که بخشی از آن مرتبط با حاکمان جوان و بی تجربه این کشوراست. مصادیق روشن این اقدامات بدون پشتوانه فکری موضوعاتی چون دخالت غیرمستقیم برای حذف نظام قانونی سوریه با تجهیز تروریست ها، قطع رابطه با جمهوری اسلامی ایران به بهانه های واهی و اعمال فشار بر سایر کشورهای عربی-اسلامی برای پیوستن به این روند و درگیری با حکومت قطر و حمایت از معارضان آن است. تمام این موارد علی رغم مغایرت و نقض حقوق بین الملل ، در عمل نتوانسته است  هیچ یک از اهداف جاه طلبانه و بی خردانه طراحان آن را محقق کند و عملا ثروت مردم مسلمان را صرف استهلاک و نابودی سرزمین های اسلامی با خرید سلاح از آمریکا و کشورهای فرامنطقه ای کرده است.

مجموعه خاندان آل سلمان و هم پیمانان آنها به واسطه تصمیمات نادرست یک جمع محدود خسارت های عظیمی را متوجه مردم عربستان سعودی و سایر کشورهای اسلامی کرده اند که دیر یازود با تبعات آن مواجه خواهند شد.

باتوجه به جمیع این شرایط به نظر شما آیا امکان حل اختلافات و کاهش تنش میان عربستان و ایران وجود دارد؟

بارها به حاکمان سعودی گفته ایم که گام اول در کاهش بحران های سیاست خارجی آن کشور و به تبع آن منطقه، انتخاب مسیر و راهبرد درست است و باید قبول کنیم که نمی توان واقعیت های منطقه که مهم ترین آن اراده مردم هر کشور است را نادیده گرفت.اگر سعودی ها گام اول را درست بردارند می توانند باب گفتگو با ملت ها را باز کنند و منافع خود را در چارچوب رقابت های مشروع پیش ببرند. در این حالت منطقه نیز از آرامش و ثبات برخوردار خواهد شد. گام بعدی نیز جبران گذشته است. نمی توان 6 سال در یک کشور علیه نظام قانونی و مردم آن جنگ به راه انداخت و زیرساخت های آن را توسط مزدوران و تروریست ها نابود ساخت و در نهایت که نتیجه ای در میدان حاصل نشد، وارد خدعه و فریب شد و با وعده پول و سرمایه همان اهداف قبل را دنبال کرد.

تا زمانی که تکیه سیاست خارجی سعودی بر پول و تسلیحات کم فایده خریداری شده از غرب باشد، اصلاح اساسی رخ نخواهد داد. به حاکمان سعودی مجدداً توصیه می کنیم، مسائل منطقه باید با گفتگو میان کشورهای منطقه حل شود و امید واهی بستن به کمک آمریکا نه مشکلات داخلی سعودی را حل می کند و نه مشکلات منطقه را.

 چشم انداز کوتاه مدت و بلند مدت تحولات خاورمیانه را چگونه ارزیابی می کنید؟

مسیر حل بحران تروریسم همانگونه که قبلا گفته شد به سمت حل و فصل نهایی در جریان است. از تمام ابزارها و ظرفیت های میدانی و سیاسی برای پایان دادن به درگیری ها به ویژه در سوریه استفاده می شود. خوشبختانه مواضع دولت سوریه در حال تثبیت بوده و روند طبیعی خدمت رسانی به مردم نیز در جریان است. تلاش می شود تا با مدل همکاری منطقه ای و با مشارکت کشورهایی مانند روسیه و ترکیه سرنوشت گروه های مسلح معارض باقی مانده نیز سریعتر تعیین تکلیف شود.

کشور عراق نیز با درایت دولت مردان، مرجعیت دینی و نیروهای مسلح،سرزمین های خود را از داعش بازپس گرفت و در مقابل اشتباه بارزانی و نقشه تجزیه این کشور نیز به صورت هوشمندانه و حساب شده ایستاد و وحدت ملی و سرزمینی را حفظ کرد.

شاید مهم ترین بحران کنونی منطقه در درجه اول رژیم صهیونیستی باشد که از این تحولات خرسند نیست. رژیم صهیونیستی با استفاده از تروریست ها سعی داشت امنیت مرزهای اشغالی خود را حفظ کند. اکنون با خروج تروریست ها یکی از ابزارهای خود را از دست داده و احتمال رفتار غیرمعقول از طرف آنها وجود دارد هرچند هزینه رفتارهای شرورانه آنها به مراتب نسبت به گذشته بیشتر شده است.

روند فعلی اجرای برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا ادامه روند فعلی به نتیجه مورد نظر نظام (لغو کامل تحریم) منجر خواهد شد؟

در حالی که جامعه جهانی بر غیر قابل مذاکره بودن توافق چند جانبه برجام اجماع داشته و آژانس بین المللی انرژی اتمی به کرات پایبندی ایران به تعهداتش را تایید نموده اما رییس جمهور آمریکا مسیری متفاوت را در پیش گرفته و با بی اعتنایی به همه قواعد و توافقات بین المللی در مسیر اجرای برجام کارشکنی می کند.

 مسیری که اظهارات ورفتار هیئت حاکمه آمریکا با اظهارات و اقدامات خود آغاز کرده اند در حقیقت خروج سیاسی این کشوراز برجام بوده و تداوم آن  فروپاشی این توافق نامه را بدنبال خواهد داشت.به طور قطع مسیر اشتباه آمریکایی ها به این شکل قابل دوام نیست.

استفاده از ابزار تحریم به معنی اعلام شکست در منطق و مذاکره است. ضمن اینکه استفاده آمریکا از ابزارهای شکست خورده تهدید و تحریم بر علیه ایران فاقد تاثیر گذاری بر اراده جمهوری اسلامی ایران است. عمده تحریم های اخیر نیز هرچند غیر قابل قبول ونقض تعهدات آمریکا ست اما نمایشی و فاقد اثرگذاری می باشد.

ما از ابتدای مذاکرات نیز از آمریکا انتظار نداشتیم مسیر دشمنی خود را پایان دهد. تاکید مقام معظم رهبری نیز در طول مذاکرات بی اعتمادی به طرف مقابل بود که بر همین مبنا نیز ساز و کارها و اقداماتی طراحی شده است که   متناسب با بدعهدی طرف مقابل و تجربه های گذشته اجرا خواهد شد.  راهبرد ما در برابر نقض تعهدات طرف های مقابل اجرای اقداماتی است  که در کوتاه ترین زمان و با حداقل هزینه شرایط منافع جمهوری اسلامی ایران را تامین نماید.

 از نظر جنابعالی برجام بدون آمریکا تا چه میزانی منطقی و واقعی است؟ آیا بدون حضور آمریکا می توان به پایبندی اروپا اعتماد کرد؟

برجام توافقی است که بر مبنای آن تحریم ها علیه ایران لغو شود و در مقابل برنامه هسته ای ایران تحت نظارت بیشتر و برخی محدودیت ها قرار گیرد. اگر قرار باشد تحریم ها باقی بمانند دلیلی برای باقی ماندن برجام با آمریکا ویا بدون این کشور وجود نخواهد داشت. ملاک ارزیابی ما نیز اقدامات عملی طرف های مقابل است و به مواضع سیاسی و بازی های رسانه ای توجهی نخواهیم داشت.

 

 مواضع اروپایی ها در قبال تحریم های موشکی را چطور می بینید؟ چه تذکرهایی به آن ها داده شده است؟

توانمندی ها و ظرفیت های دفاعی متعارف جمهوری اسلامی ایران  به هیچ وجه قابل مذاکره نبوده و با رویکرد بازدارندگی در برابر تهدیدات براساس برنامه های ملی تداوم خواهد یافت. همانگونه که بارها اعلام کرده ایم مسیر حفظ و ارتقاء قدرت دفاعی ایران وبالندگی نیروهای مسلح اعم از سپاه و ارتش و بسیج  و تداوم ایفای نقش منطقه ای فعال در مبارزه با تروریسم و دفاع از ملت های مظلوم منطقه غیر قابل تغییر است.

قدرت موشکی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بخش مهمی از توان بازدارنده دفاعی ،برپایه ظرفیت های بومی وتجربیات 8 سال دفاع مقدس و در اوج تحریم های ظالمانه علیه کشور ما ایجاد شده و دانشمندان انقلابی ایران اسلامی نشان داده اند که هرگز پشت سد تحریم ها متوقف نخواهند شد و آن را به فرصتی برای جهش به سطوح بالاتری از توانمندی و اقتدار تبدیل خواهندکرد

بر اساس خبرهای منتشر شده از سوی رسانه ها قرار است برای اولین بار نشستی در سطح سران سه کشور ضامن مناطق کاهش تنش شامل ایران،روسیه و ترکیه در شهر سوچی روسیه در اول آذر تشکیل شود ایا روند تحولات سوریه وارد مرحله جدیدی شده است؟

بحران سوریه وارد فاز جدیدی شده است. در طول ۷ سال گذشته تروریست های وارداتی با حمایت خارجی همه توان خود را برای سقوط دولت سوریه بکار گرفتند و صدها هزار نفر از نظامیان و مردم غیر نظامی جان خود رادر این بحران از دست دادند. دولت قانونی سوریه بر اساس وظایف ذاتی که دفاع از تمامیت ارضی و استقلال و حاکمیت ملی و دفاع از مردم سوریه بود توانست با کمک ایران و روسیه و گروههای مقاومت کشور را از خطر تجزیه و سقوط نجات دهد.به دنبال ایجاد ثبات نسبی در میادین نبرد تشکیل فرایند سیاسی آستانه برای ایجاد مناطق کاهش تنش و نظارت بر ان به عنوان مرحله جدیدی در کاهش بحران در سوریه مورد توجه قرار گرفت.بود.حدود یکسال از این فرایند می گذرد و با برگزاری هفت دور نشست، دست آوردهای خوبی حاصل شده است. درحال حاضر در  برهه ای قرار گرفته ایم که تروریست ها به انتهای راه رسیده اند، کشورهای حامی آنها مایوس شده اند و دولت سوریه قوی تر از گذشته بر کشور مسلط است لذا شرایط برای شکل دهی یک گفتگوی فراگیر ملی میان دولت، جریان های سیاسی و مخالفینی که راه حل غیر نظامی را انتخاب کرده اند فراهم شده است. ایران که از ابتدای بحران سوریه برلزوم اتخاذ راه حل سیاسی  تاکید داشت امروز خرسند است که این رویکرد مورد اقبال بازیگران داخلی و خارجی در سوریه نیز قرار گرفته است.ما همانطور که از ابتدای شکل گیری این بحران برای خنثی سازی تهدیدات نظامی تروریست ها به طور جدی کمک کردیم در این دوره نیز نقش فعال خود را برای تحقق اراده مردم سوریه در مسیر شکل گیری آینده این کشور پی خواهیم گرفت.