امروزه با افزایش خودروها و رشد سفرهای درون شهری، ساماندهی و مدیریت ترافیک به یکی از مهمترین ضرورت های مدیریت شهری تبدیل شده است. به همین منظور کارشناسان مربوط می کوشند تا با برنامه ریزی های کارآمد، استفاده از ظرفیت های موجود و افزایش بهره وری سیستم ها؛ سبب کاهش ترافیک در شهرها شوند. باید دانست 20 درصد از کل انرژی جهان در بخش حمل و نقل صرف می‌شود که میزان قابل توجهی از آلودگی هوا از این مقوله نشات می گیرد. بر پایه بررسی‌های به عمل آمده، پیش بینی می شود تا 2025 میلادی با وابستگی بیشتر مردم به خودروها، مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای تا 2 برابر افزایش یابند.

توسعه پرشتاب و نامتوازن شهرهای بزرگ در ایران نیز با واردات و مونتاژ خودرو همراه شد و این تحول ها برای شهری مانند تهران ترافیک با حجم بالا را به همراه داشت. اکنون مساله ترافیک در پایتخت به معضلی چند وجهی تبدیل شده است که آثاری همچون ایجاد اختلال های روانی، اتلاف وقت، افزایش مصرف سوخت،‌ آلودگی های محیطی و افزایش تصادف ها را به دنبال دارد.

«محسن پورسید آقایی» معاون حمل و نقل شهردار تهران چندی پیش در ارتباط با برطرف کردن ترافیک، گفت: «حل این مساله نیازمند عزم ملی است و باید با برنامه ریزی های راهبردی و موثر متولیان امر و مشارکت مردم گره های ترافیکی گشوده شود.»

ضرورت این موضوع سبب شد تا دیدگاه های «افشین حبیب زاده» عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای پنجم شهر تهران را درباره راهکارهای لازم به منظور کاهش و مهار مشکل ترافیک شهری مرور کنیم.

** محدود سازی تردد خودروهای تک سرنشین راهی برای کاهش ترافیک
محدودسازی تردد خودروهای تک سرنشین از راه های رفع معضل ترافیک است. به طوری که تردد آنها باید در ساعت های اوج ترافیک ممنوع شود زیرا این خودروها در افزایش ترافیک شهری نقش زیادی دارند. همچنین برای کاهش تراکم ترافیک می توان از تجربه های دیگر جوامع همچون توجه به راه حل های پایدار در حوزه حمل و نقل عمومی بهره برد. شناسایی نقاط حساس و پرترافیک در سطح شهر نیز از دیگر راهکارهای اصلی برای حل این معضل به شمار می رود. شهرداری تهران متولی این امر است تا با برنامه ریزی های مشخص و تخصیص بودجه های لازم این مشکل را برطرف کند که البته باید گفت در حوزه ترافیک بخش هایی از راه حل های کوتاه مدت و میان مدت در دستور کار این سازمان قرار گرفته است.

** فرسودگی ناوگان عمومی و افزایش ترافیک
حدود 80 درصد اتوبوس ها در تهران فرسوده هستند و باید از خطوط اتوبوسرانی خارج شوند. بنابراین تامین منابع مالی برای افزایش تعداد اتوبوس‌ها مهم به شمار می رود که اکنون بسترلازم به منظور افزایش اتوبوس‌های خطوط بی‌آرتی آماده است و برای اتوبوس‌های برقی نیز باید برنامه‌ریزی های لازم صورت پذیرد. تاکسی در هیچ کجای دنیا وسیله حمل و نقل عمومی محسوب نمی شود، بلکه در زمره وسایل حمل و نقل لوکس قرار دارد که شهروندان به صورت اختصاصی از آن استفاده می کنند. مترو، اتوبوس و خودروهایی از این قبیل از عمده وسایل نقلیه حمل‌ و‌نقل عمومی هستند که فرسودگی آنها به طور طبیعی به آلودگی هوا می انجامد.

** پرداخت عوارض الکترونیکی در بزرگراه های تهران
نصب دوربین و وضع عوارض می تواند شرایط تردد در شهر را بهبود ببخشد که این امر نیز فراهم کردن زیرساخت ها را نیاز دارد. توجه به رضایت مردم برای پرداخت اینگونه عوارض بسیار مهم به شمار می رود. طرح پرداخت عوارض الکترونیکی به پیشنهاد کمیسیون حمل ونقل مطرح شده که اکنون در مرحله بررسی است. در این طرح، افراد در بزرگراه ها از محلی که شروع به حرکت می کنند، باید عوارض بپردازند و تا نزدیک شدن به محل افزایش تراکم ترافیک، میزان عوارض نیز افزایش می یابد. در واقع پرداخت الکترونیکی عوارض از تامین اعتباری است که افراد پیش تر آن را انجام داده‌اند و تا هنگامی که اعتبار وجود دارد، پرداخت عوارض صورت می‌گیرد و پس از آن، افراد جریمه می‌شوند و باید اعتبار خود را تمدید کنند.

** توسعه زیرساخت های لازم برای افزایش حمل و نقل عمومی
با فراهم آوردن زیر ساخت های لازم برای توسعه حمل و نقل عمومی مانند مترو می توان بار ترافیک درون شهری را کاهش داد. در تهران نزدیک به یک هزار واگن وجود دارد که روزانه حدود 2 میلیون مسافر را جا به جا می کنند در حالی که مترو تهران از قابلیت گنجایش سه هزار واگن برخوردار است و با افزایش آن تحول بزرگی در حوزه حمل و نقل عمومی به وقوع می پیوندد. با تامین منابع مالی می توان بخشی از واگن ها را از داخل ایران و خارج از کشور تهیه کرد که این امر با کمک دولت تحقق می یابد.

«علی خاکساری» رییس بخش اقتصاد حمل و نقل و توسعه پایدار پژوهشکده حمل ‌و‌نقل و عضو هیات علمی دانشکده جامعه ‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که تمهیدهای لازم برای روان سازی ترافیک باید با مشارکت تمامی نهادهای متولی و شهروندان صورت پذیرد که رعایت قوانین ترافیکی و حقوق شهروندی از جمله عوامل موثر بر رفع این معضل به شمار می رود. در ادامه سخنان وی را از نظر می گذرانیم.

** نبود قوانین کافی و ترافیک شهری
ترافیک از بزرگترین معضل های جوامع مدرن است که به عنوان عامل استرس شدید در میان جامعه شهری شناخته می شود. برنامه های لازم و مدون در زمینه قوانین مربوط به راهنمایی و رانندگی در ایران بسیار ضعیف هستند. میزان بالای خشونت، پرخاشگری و نداشتن کنترل لازم در بروز برخی رفتارهای افراد به هنگام رانندگی همگی نشان از آستانه تحمل پایین جامعه هستند و در این میان وجود ترافیک سبب رفتارهای ناهنجاری همچون درگیری و خشونت خواهد شد. با توجه به افزایش ترافیک شهری مردم باید خود را با آن همسو کنند تا از بروز مشکل های روانی و جسمی جلوگیری کنند.

** اتلاف وقت و زمان در ترافیک
اتلاف وقت در ترافیک های شهری از جمله دیگر عوامل استرس زا است که هر چه فرد مدت زمان بیشتری را در آن بگذراند، استرس وی نیز بیشتر خواهد شد و هزینه های وارده به سلامت فرد نیز افزایش می یابد و هزینه فرصتی که فرد به ازای از دست دادن زمان در شهرهای بزرگ می‌پردازد، بیشتر می شود و همین مهم بر افزایش استرس وی در کنار عواملی مانند ترافیک، بی‌ثباتی شغلی، بیکاری، تورم و هزینه‌های بالای زندگی موثر است.

** افزایش وسایل حمل و نقل عمومی راهکاری برای کاهش ترافیک
با افزایش وسایل حمل و نقل عمومی و بالا رفتن کیفیت تولید آنها می توان از حجم ترافیک در برخی از ساعت های روز کم کرد. همچنین تنش های اجتماعی که در اثر این معضل به وجود می آید با طرح ساماندهی سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری کاهش می یابد. بهبود وضعیت فعلی جابه جایی افراد و کالاها در شهرهای بزرگ همچون تهران، برنامه ریزی و اصلاح شبکه های معابر، تسهیلات ترافیک شهری می تواند به عنوان راه های کنترل ترافیک به شمار روند. همواره با فرارسیدن فصل سرما، آلودگی هوا و ترافیک افزایش می یابند که با در نظر گرفتن اقدام ها و تمهیدات لازم در این زمینه باز هم خسارت ها و عوارضی ناشی از این 2 معضل بر قوت خود باقی است که تنها راه ممکن افزایش حمل و نقل عمومی در سطح شهر محسوب می شود. با تعبیه فضاهایی معین برای حرکت عابران پیاده و راه اندازی ایستگاه های مناسب برای تاکسی ها و محل توقف دیگر وسایل نقلیه عمومی و پیاده کردن ایمن مسافران به گونه ای که موجب ترافیک و اختلال در حرکت روان وسایل نقلیه نشوند، می توان به کاهش این معضل کمک کرد.

** سیستم هوشمند تنظیم چراغ های راهنمایی و رانندگی
گاهی اوقات به دلیل ضعف و نواقص سیستم هوشمند تنظیم چراغ های راهنمایی و رانندگی، جریان حرکت ترافیک تعادل ندارد و چرخش چراغ ها در معابر درست نیست که در این زمینه باید اصلاح هندسی معابر در دستور کار قرار بگیرد. تردد خودروهای تک سرنشین نیز عاملی برای افزایش در ترافیک های شهری است. همچنین با اصلاح شیوه های اخذ هزینه پارک خودروها در کنار معابر شهری، اعمال مقررات سخت گیرانه راهنمایی و رانندگی، تخصیص درآمد های حاصل از جریمه ها و پارک خودروها و توسعه کمی و کیفی سیستم حمل و نقل عمومی می توان در مسیر کاهش ترافیک گام برداشت.

** مکان یابی بهینه پارکینگ های عمومی در سطح شهر
سرمایه گذاری جهت ساخت پارکینگ های عمومی در سطح شهر اقدام مناسبی به نظر می آید زیرا به نوعی ترافیک شهری را نیز کاهش می دهند. در واقع با مکان یابی مناسب جهت ساخت پارکینگ های عمومی باعث کاهش پارک حاشیه ای و به طور غیر مستقیم افزایش عرض خیابان ها و روانی ترافیک خواهد شد. ایجاد این نوع پارکینگ ها برای مرکزهای شلوغ و تجاری شهر ضرورتی اجتناب ناپذیر است. متاسفانه قرارگیری این پارکینگ ها در مناطق مختلف شهر مناسب نیست و پارکینگ های اختصاصی نیز از تعداد خودروهای موجود در در سطح شهر کمتر هستند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.