طبق آخرين آماري كه در اختيار روزنامه جوان قرار داده شده است، روند وقف‌هاي جديد به گونه‌اي بوده كه از سال 88 تا كنون روند صعودي داشته است، هرچند كه سال 1393 با ميزان 2هزار و994 مورد از متوسط خود نسبت به سال 95 با تعداد 2هزارو665 تا حدي پيشي داشته است، اما به هر حال اين حجم از وقف‌هاي جديد نسبت به متوسط سالانه 400 موردي تا قبل از سال 88 بسيار موفقيت آميز بوده است. 

اين آمار در ادامه حكايت از اين دارد كه وقف‌هاي نوين در سال 96 در حوزه علمي، پژوهشي، ازدواج، مراكز درماني، احداث مراكز درماني و بخش دارو درمان به رقم قابل توجهي رسيده است. همچنين اين آمار نشان مي‌دهد در بحث وقف‌هاي جمعي نيز با مشاركت مردمي ساخت بيمارستان تخصصي براي بيماران مبتلا به سرطان در تهران و فارس و نيز توسعه بيمارستان آيت الله خوانساري در استان مركزي صورت گرفته است. 

آنچه مهم است تشويق و فرهنگ‌سازي در موضوع وقف‌هاي نوين بوده كه لازمه آن اطلاع‌رساني و مشاوره دقيق به واقفان در استان‌ها و شهرهاي مختلف كشور است كه در همين زمينه به گفت‌وگو با حجت‌الاسلام و المسلمين محمد مهدي حاتمي، معاون حقوقي، اوقافي و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خيريه نشستيم. 

وي در اينباره توضيح داد: در مورد موقوفات دو محور اصلي وجود دارد مبني بر اينكه شيوه‌هاي جديد براي موقوفات اتخاذ شود كه لازمه تحقق اين امر فاصله گرفتن از شيوه‌هاي سنتي وقف است؛ يعني علاوه بر شيوه‌هاي سنتي وقف، روش‌هاي ديگري هم در نظر گرفته شود تا مردم به سمت وقف‌هاي نوين سوق پيدا كنند. 

حجت الاسلام حاتمي با تأكيد بر اين مهم كه در روش‌هاي نوين از ابزارهاي جديدتر نيز بايد استفاده شود، ادامه داد: در حال حاضر سازمان اوقاف ابزارهاي مالي جديدي همچون اوراق وقف و صندوق‌هاي وقف را تعريف كرده و همچنين وقف جمعي و مشاركتي نيز بخش ديگري از همين موضوع بوده است. 

وي ضمن جمع‌بندي از اين گفته‌هاي خود در راستاي شيوه‌هاي نوين وقف افزود: اين ابزارهاي نوين امكان فراگير كردن موضوع وقف را فراهم مي‌‌کند و باعث مي‌شود كه امكان وقف حتي براي يك فرد معمولي با حداقل‌هاي مادي نيز فراهم شود. 

معاون حقوقي، اوقافي و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خيريه يادآور شد: در شيوه‌هاي ذكر شده، امكان وقف جمعي فراهم بوده و افراد مي‌توانند با مراجعه به سايت سازمان اوقاف ضمن مطالعه مطالب مرتبط، پروژه‌هاي وقف جمعي را انتخاب كنند و در مسير دلخواه در وقف سهيم شوند؛ يعني با اختصاص بخشي از اموال خود، موقوفه بزرگ‌تري با مشاركت تعداد بيشتري از افراد ايجاد مي‌كنند. 

 

وقف جمعي نياز امروز

حجت الاسلام حاتمي با اشاره به تأييد شرعي و حقوقي مدل وقف جمعي تصريح كرد: اگر در گذشته يك نفر يك مدرسه را احداث مي‌كرد، امروز اگر اين امكان مادي براي بسياري از تك‌تك افراد فراهم نباشد، مي‌توان به جاي يك نفر، هزار نفر را در امر ساخت يك مدرسه سهيم كرد و هر كدام به اندازه توان سهيم شوند. 

وي در ادامه به ضرورت موضوعيت وقف بعد از فراهم کردن امكان وقف اشاره كرد و گفت: وقف بعد از نيازهاي جامعه شكل مي‌گيرد؛ يعني براي پر كردن خلأ‌هاي مورد شناسايي شده در جامعه، افراد خير و واقف كار خير را رقم مي‌زنند. اما شناسايي نيازها در جامعه خود نيازمند سازو‌كار خاصي است كه اين مهم نيز در دفاتر مشاوره وقف عملياتي مي‌شود؛ يعني در استان‌هاي مختلف نيازهاي روز سنجش مي‌شود و موقوفات جديد بنا بر اولويت‌هاي نياز جامعه به واقفان بيان مي‌شود. هر چند امكان دارد يك واقف با تمام شرايط موجود، موضوعي را وقف كند كه كارآمدي آنچنان ندارد. به طور مثال فردي طي سال‌هاي گذشته در شهرستان كم جمعيتي يك مركز درماني بزرگ احداث كرده اماامروز حتي يك پزشك متخصص حاضر به كار كردن در آن فضا نيست اما اگر اين فرد مشورت دقيق انجام مي‌داد، وقف موجود را جهت‌دهي مي‌كرد. معاون حقوقي، اوقافي و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خيريه بيان داشت: به طور مثال با مشورت درست مي‌توان واقفان را به سمت وقف‌هاي نوين از قبيل علم و فناوري، توليد علم، حمايت از نخبگان، انرژي هسته‌اي، محيط‌زيست، حل معضل ريزگردها و ساير موضوعاتي تشويق كرد كه علاوه بر منابع انساني به منابع مالي هم نياز دارد كه تنها به واسطه دولت‌ها قابل تأمين نيست و توسط افراد خير مي‌تواند پايدار و كامل شود. 

 

نيازسنجي وقفي

حجت الاسلام حاتمي در پاسخ به سؤالي مبني بر شيوه‌هاي جزئي شناسايي نيازها در كشور، به سياست‌هاي كلي وقف در زمينه موضوعات نوين اشاره كرد و گفت: به طور مثال ديده مي‌شود در يك شهر به صورت مشهود مركز درماني وجود ندارد و بر اساس همين ارزيابي واقفان را جمع كرده و در اين‌باره توضيحات لازم ارائه مي‌شود يا مثلاً در شهري ديگر فقدان ترويج فرهنگ اهل بيت يا قرآني ديده مي‌شود كه در اين زمينه هر استاني به صورت پروژه‌اي وارد و در نهايت با تعامل دستگاه‌ها و تبليغات عمومي (كمپين و...) ضرورت‌ها اعلام مي‌شود. 

معاون حقوقي، اوقافي و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خيريه مشورت حضوري و شناسايي نيازهاي روز در زمينه وقف را يكي از ضرورت‌ها دانست و در ادامه به فرهنگ‌سازي در اين زمينه اشاره و تصريح كرد: بخش قابل توجهي از اين مهم به ايجاد فرهنگ وقف نوين در ذهنيت افراد بر مي‌گردد كه به طور حتم تكرار آن نتيجه بخش خواهد بود. هر چند كه رسانه‌ها و به خصوص صدا و سيما نقش قابل توجهي در اين زمينه دارند تا با به تصوير كشيدن موقوفات جديد يا ساخت فيلم و مستند‌هاي مختلف ضرورت وقف‌هاي جديد را براي مردم جا بيندازند.