شناسهٔ خبر: 22608498 - سرویس اقتصادی
نسخه قابل چاپ منبع: تراز | لینک خبر

دستور اسلام که در جهان ماشینی امروز می درخشد

یک محاسبه ساده ولی تامل برانگیز درباره حقوق همسایگان!

تراز: خب ممکن است سوال شود نیکی کردن چگونه است؟ قطعا مصادیق مختلفی خواهد داشت ولی ابتدا رسیدگی به امور معیشتی و مشکلات مالی آنهاست...

صاحب‌خبر -

به گزارش تراخداوند متعال در قرآن کریم از کلی ترین امور مربوط به سیاست و حکومت و اقتصاد تا جزئی ترین مسائل مربوط به اخلاقیات انسانی را بیان فرموده و چقدر زیباست که ما مسلمانان بتوانیم دستورالعمل و سبک زندگی فردی و اجتماعی خود را بر پایه این دستورات گرانبها پایه ریزی بنماییم.

در یکی از آیات آموزنده قرآن به ده دستورالعمل از آداب معاشرت اخلاقی مرتبط با زندگی اجتماعی انسان اشاره شده است:
«وَٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِۦ شَيْئاًۖ وَبِٱلْوَالِدَيْنِ إِحْسانًا وَبِذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْيَتامَى وَ ٱلْمَساكِينِ وَٱلْجَارِ ذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْجَارِ ٱلْجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلْجَنبِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.»
«و خدا را بپرستید! و هیچ‌چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آنها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی دارد.»
در این آیه گرانبها سلسله ای از حقوق فردی و اجتماعی و حق الله و مجموعه ای کامل از آداب معاشرت بیان شده که در صورت عمل به آن می توانیم به خیر دنیا و آخرت برسیم. دریادداشت های گذشته به پنج نکته از اصول اخلاقی بیان شده در آیه پرداختیم. در اینجا به بیان نکات دیگری خواهیم پرداخت.
** همسایه نزدیک و دور شامل چه کسانی می شود؟
ششمین و هفتمین توصیه توصیه به  نيكى در حق همسايگان نزديك و دور است. ابتدا باید ببینیم مراد از همسایگان نزدیک چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی می دهند. بعضى معنى آن را همسايگانى كه جنبه خويشاوندى دارند دانسته اند. هرچند این مساله بعید به نظر می رسد زیرا در همین آیه به حقوق خویشان اشاره شده است. گویا مقصود همان همسایگان اطراف منزل است که حقوق بیشتری دارند. 
 بلكه منظور همان نزديكى مكانى است زيرا همسايگان نزديكتر حقوق و احترام بيشترى دارنـد، و يـا ايـنـكـه مـنـظـور هـمـسـايگانى است كه از نظر مذهبى و دينى با انسان نزديك باشند.
همسایگان دور (جار الجنب) ظاهرا مـنـظـور از آن دورى مكانـى اسـت. زیرا زيـرا طـبـق پـاره اى از روايـات تـا چهل خانه از چهار طرف همسايه محسوب مى شوند. البته در شهرهاى كوچك و محله ها تقريبا تمام شهر و محله را در بـر مـى گيرد.
** یک محاسبه ساده ولی تامل برانگیز درباره حقوق همسایگان!
با یک محاسبه سرانگشتی و ساده اگر خانه هر انسانى را مركز دايره اى فرض كنيم كه شعاع آن از هر طرف چهل خانه باشد، مساحت چنين دايره اى روشن مى شود ك مـجـمـوع خـانـه هـاى اطـراف آن که تـقـريـبـا پـنـج هـزار خـانـه تشكيل مى دهد كه مسلما شهرهاى كوچك بيش از آن خانه ندارند! پس مراقب باشیم و بدانیم که نسبت به همه این پنج هزار خانه حقوقی بر عهده ماست.
این نکته بسیار جالبی است که در آيه فوق علاوه بر ذكر همسايگان نزديك، تصريح بـه حـق هـمـسايگان دور كرده است زيرا كلمه همسايه معمولا مفهوم محدودى دارد، و تنها همسايگان نزديك را در برمى گيرد لذا براى توجه دادن به وسعت مفهوم آن از نظر اسلام راهى جز اين نبوده كه نامى از همسايگان دور نيز صريحا برده شود. در حقیقت ذکر همسایگان دور برای تلنگر و تذکر جدی به مسلمانان است که همسایه را فقط خانه های دیوار به دیوار خود ندادند.
** اهمیت فوق العاده حقوق همسایه در اسلام
((حـق جـوار)) در اسـلام بـه قـدرى اهـمـيـت دارد كه در وصاياى معروف امير مؤ منان (عليه السلام ) مى خوانيم:
«آنقدر پيامبر (صلى الله عليه و آله ) درباره آنها سفارش كرد، كه ما فكر كرديم شايد دستور دهد همسايگان از يكديگر ارث ببرند!»
در حـديـث ديـگـرى از پـيـامـبـر (ص) نـقـل شـده كـه در يـكى از روزها سه بار فرمود: «به خدا سوگند چنين كـسـى ايـمان ندارد…» يكى پرسيد: چه كسى ؟! پيامبر (ص) فرمود: «كسى كه همسايه او از مزاحمت او در امان نيست!»
و از امـام صـادق (ع ) نقل شده كه فرمود: «نـيـكى كردن همسايگان به يكديگر، خانه ها را آباد و عمرها را طولانى مى كند.»
** چگونه به همسایه کمک کنیم؟
خب ممکن است سوال شود نیکی کردن چگونه است؟ قطعا مصادیق مختلفی خواهد داشت ولی ابتدا رسیدگی به امور معیشتی و مشکلات مالی آنهاست زیرا در روایات آمده اگر همسایه تو از نظر مالی برای تهیه غذای شبش محتاج است و تو سیسر بخوابی از دایره مسلمانی خارج خواهی شد! چه بسا با یک کمک ساده و البته دسته جمعی در محل مشکل یک همسایه به کلی یا حداقل تا مدتی برطرف شود. البته مسلما کمک، فقط مالی نیست. شاید بتوانیم کمک آبرویی کنیم و مثلا اگر مرد همسایه بیکار است به دوستان سفارش کنیم و رو بیندازیم تا برایش کار مهیا شود یا اگر در اداره ای مشکلی دارد و از دست ما بر می آید یاری اش کنیم. در غمشان شریک باشم و خلاصه از حال هم بی خبر نباشیم.
در جهان ماشينى كه همسايگان كوچكترين خبرى از هم ندارند و گاه مى شود دو همسايه حتى پس از گذشتن بيست سال نام يكديگر را نمى دانند اين دستور بزرگ اسلامى درخشندگى خـاصـى دارد، اسـلام اهـمـيـت فـوق العـاده اى بـراى مـسـايـل عاطفى و تعاون انسانى قايل شده در حالى كه در زندگى ماشينى عواطف روز به روز تحليل مى روند و جاى خود را به سنگدلى مى دهند.

نظر شما