به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، با آنکه در ماه‌های اخیر و در پی توافق برجام، هر روز خبرهای جدیدی از انعقاد قراردادهای بین‌المللی میان ایران و سایر کشورها و به‌ویژه کشورهای اروپایی منتشر می‌شد، اما از چندی پیش و پس از سخنان مغرضانه رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران، رفته‌رفته سمت و سوی اخبار اقتصاد بین‌الملل تغییر کرد و زمزمه پاپس کشیدن برخی طرف‌های قرارداد با ایران به گوش رسید.

یکی از اولین کشورهایی که بنای طفره رفتن از قراردادهای امضاشده‌اش با ایران را گذاشت، فرانسه بود که اعلام کرد «اگر به دلایل قانونی و تغییر رژیم تحریم‌ها نتوانیم پروژه‌های خود را در ایران انجام دهیم، باید آن را دوباره بررسی کنیم.» اما این اظهارنظر درباره قرارداد توتال، تنها اتفاق ناخوشایند برای تجارت بین‌المللی ایران در این روزها نبود.

یکی از افتخارات دولت پس از توافق برجام قراردادهایی بود که به‌ واسطه آنها ایران می‌توانست ناوگان هوایی خود را بازسازی کند و تعدادی هواپیمای جدید به ایران وارد کند. اولین سری این هواپیماهای وارداتی اردیبهشت به ایران رسید. در مراسمی که برای ورود چهار فروند ‌ای‌تی‌آر ۷۲ ـ ۶۰۰ از فرانسه به فرودگاه مهرآباد و با حضور فرهاد پرورش، مدیرعامل سابق هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، این مقام مسئول خبر از واردات چهار فروند ایرباس 320 A تا پایان ۲۰۱۷ داد، اما آن‌طور که برخی رسانه‌ها در روزهای قبل منتشر کردند گویا ایرباس تصمیم گرفته در پایان خط تولید محصولات خود، رجیستر هواپیماهای 320 A سفارش داده‌شده از سوی ایران را به شرکت‌های هواپیمایی دیگری تغییر دهد.

تحلیلگرانی که این خبر را تایید کرده‌اند علت این بدعهدی را ناتوانی ایران در تامین فاینانسور برای خرید هواپیماهای برجامی می‌دانند و معتقدند این ناتوانی باعث شده است ایرباس از چند شرکت هواپیمایی دیگر دنیا برای فروش هواپیماهای 320 Aبازاریابی کند و گفته می‌شود هواپیماهایی را که برای به فروش به ایران کاندیدا کرده بود به تازگی به کشورهای دیگری فروخته است. بر اساس گفته این افراد، شرکت‌های ایر آسیا (مالزی)، ایر ایندیا (هند)، اویانا برازیل (برزیل) و سعودی عربین ایرلاینز (عربستان) از جمله خریداران ایرباس‌های ۳۲۰ ایران هستند که به دلیل عدم تامین مالی آنها، شرکت فرانسوی ایرباس، رجیسترهای شرکت‌های هواپیمایی غیرایرانی را روی بدنه هواپیماها ثبت کرده است.

از سوی دیگر آن‌طور که «مهر» منتشر کرده است «پرورش اردیبهشت امسال گفته بود ایران هفت فروند هواپیمای برجامی که تا آن زمان دریافت کرده (البته بعدا اعلام شد دو فروند ‌ای‌تی‌آر را هم که در مهر و در دوره مدیرعاملی زهره شرفبافی به مجموعه هواپیماهای جدید اضافه شد) به‌طور تمام نقدی و از محل منابع صندوق توسعه ملی از شرکت‌های هواپیماسازی ایرباس و‌ ای‌تی‌آر خریداری کرده و قرار شده با تعیین فاینانسور، مابه‌التفاوت نقدی و اقساطی این هواپیماهای وارد‌شده به کشور، به‌عنوان پیش پرداخت برای خرید تعدادی از هواپیماهای بعدی در نظر گرفته شود. با این حال پس از آنکه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در روزهای ابتدایی آبان بر پایبندی کشورش به قرارداد ایرباس با ایران و به‌طور کلی برجام در گفت‌وگوی تلفنی با روحانی تاکید کرد، تنها چند روز بعد در دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا بر تبعیت کامل فرانسه از تصمیمات ترامپ صحه گذاشت.

این در حالی بود که دولت دوازدهم در فاصله همان چند روز در تبلیغات وسیعی بر تفاوت رفتار میان اروپایی‌ها و آمریکایی اصرار داشت ولی این تبلیغات تنها چند روز دوام آورد و دولت فرانسه تصمیمات ترامپ را به برجام ترجیح داد. همچنین بسیاری از بانک‌ها، موسسات اعتباری و شرکت‌های واسطه‌گر در فاینانس، به دلیل سخنرانی جنجالی اخیر ترامپ درخصوص عدم پایبندی ایران به برجام و تقاضایش از کنگره برای ورود به این قضیه، حاضر به ورود به موضوع تضمین و تامین مبلغ فاینانس برای خرید ایرباس‌های مذکور در قرارداد با ایران نیستند.»

حالا پس از گذشت همه این تبلیغات و امید به رفع تحریم‌ها پس از برجام، از 100 هواپیمایی که قرار بود به ایران بیاید تنها سه فروند ایرباس به ایران وارد شده و ایران برای یافتن فاینانسور برای خرید ۹۷ فروند ایرباس باقی‌مانده، مستاصل مانده است. از طرف دیگر هفته گذشته، مجلس نمایندگان آمریکا بار دیگر طرح منع فروش بویینگ به ایران را تصویب کرد و آن را برای تصویب در سنا به این مجلس فرستاد. هرچند این طرح هنوز در مجلس سنا به تصویب نرسیده است، بسیاری از کشورهای طرف معامله با ایران، احتمال می‌دهند که این طرح به‌زودی تصویب شود و با تصویب آن، تمام راه‌های رفته برای تجهیز ناوگان هوایی کشور مسدود شود. از طرف دیگر امیدی هم به بازپرداخت پولی که پیشتر بابت خرید ۹ فروند هواپیمای قبلی به ایرباس و ‌ای‌تی‌آر پرداخت کرده‌ایم، نیست.

با وجود تمام این ناکامی‌ها، اصغر فخریه کاشان، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی دو روز قبل اعلام کرد که فروش هواپیماهای متعلق به ایران‌ایر توسط ایرباس به سایر متقاضیان شایعه‌ای بیش نیست و درخصوص وضعیت فعلی فاینانس هواپیماهای ایرباس و بویینگ گفت: «تامین مالی در مراحل نهایی انعقاد قرارداد به سر می‌برد و زمان‌بندی ورود هواپیماها طبق قرارداد است و مطابق این برنامه هواپیمای بعدی در تیر سال آینده به ایران تحویل داده می‌شود.»

اظهارات قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در حالی مطرح می‌شود که روند دریافت هواپیماهای تحت قرارداد، 10 ساله است و ممکن است تحویل آن با هر نوع تحریم جدید آمریکا با مشکل روبه‌رو شود. از سوی دیگر با توجه به اظهارنظرهای ضدونقیض مسئولان فرانسوی و برخی اعضای کنگره آمریکا، گویا دیگر نمی‌توان دلخوش  قراردادهای پسابرجامی بود و باید به دنبال راهکارهای پیشرو و آینده‌نگر برای حفظ منافع مالی ملی و اقدامات بازدارنده برای فشار هرچه بیشتر به اقتصاد ایران بود.

* نویسنده : مهدیه‌سادات شاهمرادی روزنامه‌نگار