به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، سال 2017 میلادی مصادف با هفتاد و پنجمین سالگرد ورود مهاجران لهستانی به ایران در خلال جنگ جهانی دوم است؛ در این ماجرا بیش از یکصد هزار نفر لهستانی که اغلب آنها زنان و کودکان بی‌پناه بودند، از طریق مرز روسیه (بندر انزلی) وارد ایران شدند.
به سبب شرایط سختی که این گروه بزرگ در ماه‌های منتهی به مهاجرات به ایران سپری کرده بودند، مهاجرت به ایران اتفاقی خوب و وضعیتی نو برای آنها بود به نحوی که بسیاری از این افراد در خاطرات و گفتگوهایی که بعدها انجام دادند از این مهاجرت به عنوان «ورود به بهشت» یاد کرده‌اند.
این اتفاق مهم و تاریخی در شرایطی رخ داد که مردم ایران از فقر و گرسنگی رنج می‌بردند اما با مهربانی پذیرای آوارگان لهستانی شدند و با اهدای لباس و غذا تلاش کردند تا از آنها حمایت کنند.
به همین مناسبت سی‌ام آبان‌ماه سال جاری برابر با 21 نوامبر 2017 دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، میزبان کنفرانس بین‌المللی در جستجوی خانه‌ دوم است.
این کنفرانس با مشارکت سفارت لهستان و با هدف تقویت دیپلماسی فرهنگی و نیز بررسی علل و پیامدهای مهاجرت گسترده‌ی لهستانی‌ها در جنگ جهانی دوم به ایران برگزار می‌شود.
صادق حیدری‌نیا مدیرعامل مؤسسه فرهنگی نگارستان اندیشه که طراح و مجری این کنفرانس است، روز پنجشنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: در جریان جنگ جهانی دوم و به‌رغم اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ، مرزهای شمالی و جنوبی کشور با هجوم و تصرف قوای بیگانه مواجه شد و عملا بخش مهمی از مقدّرات سیاسی و امنیتی کشور در دست دولت‌های شوروی و انگلیس بود.
وی افزود: در چنین شرایطی، یکباره بیش از 120 هزار آواره‌ لهستانی از مرزهای شمالی وارد ایران شدند؛ این افراد در واقع شمار اندکی از آوارگانی بودند که در پی حمله‌ی آلمان و شوروی به لهستان، ابتدا به سیبری و مناطق مختلف شوروی کوچ کردند اما پس از حمله آلمان به شوروی و به‌هم خوردن اتحاد سابق، از شوروی خارج شدند.
وی گفت: بخشی از آوارگان لهستانی فرصت یافتند تا به جبهه جنگ علیه آلمان بپیوند اما بسیاری از زنان و کودکان در این مسیر دشوار، راهی ایران شدند؛ دولت شوروی که سخت درگیر جنگ بود، عملا با اعزام این افراد به ایران، خود را از تأمین مایحتاج اولیه‌ آنها رها کرد. این حادثه در سال 1923 رخ داد و امسال یعنی سال 2017 میلادی مصادف با هفتاد و پنجمین سالگرد آن است.
حیدری‌نیا یادآور شد: باوجود آنکه در بدو امر ایرانیان ـ اعم از دولت‌مردان و توده‌ مردم ـ نقشی در تصمیم‌گیری‌ها نداشتند اما ورود این تعداد زن و کودک، تأثیر عمیقی بر جامعه ایرانی گذاشت و احساسات مردم را برانگیخت به نحوی که بسیاری از مردم با وجود مشکلات معیشتی در تأمین خوراک و پوشاک لهستانی‌ها مشارکت کردند؛ از سوی دیگر باید توجه داشت که دولت شوروی به دلیل رفتار نامناسب با آوارگان لهستانی و نگهداری آنها در شرایط بسیار بد، همواره سعی داشت تا اخبار این مهاجرت اجباری منتشر نشود زیرا در کوچ اجباری لهستانی‌ها از کشورشان به شوروی و سپس به ایران، شمار زیادی از افراد به دلیل شرایط بسیار دشوار زندگی، جان باختند.
وی ادامه داد: حتی کسانی که به ایران رسیدند نیز از بیماری و سوء تغذیه رنج می‌بردند به همین دلیل تعدادی از این افراد در بدو ورود به ایران (از بندر انزلی) در همان جا جان باختند و برخی دیگر در مشهد و اصفهان و تهران، جان خود را از دست دادند. با این وجود تعداد قبور لهستانی‌ها در ایران ـ که در 75 سال گذشته همچنان باقی مانده ـ نشان می‌دهد که شمار جان باختگان در مقایسه با تعداد مهاجران بسیار اندک است.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی نگارستان اندیشه اظهار کرد: همچنین کسانی که خاطرات خود را از این مهاجرت ثبت کرده‌اند، بر این نکته اتفاق نظر دارند که عزیمت از شوروی به ایران، به گذر از جهنم به بهشت شبیه بود. به این دلایل، پرداختن به چنین موضوعی در واقع تقویت جایگاه ایران در عرصه‌ی بین‌الملل و ارائه‌ تصویری واقعی از فرهنگ والای ایرانیان است.
وی تصریح کرد: هرچند که ورود این حجم مهاجر در آن مقطع تاریخی، در کنار هزینه‌‌های گزافی که ارتش‌های بیگانه بر ملت تحمیل کردند، بر شرایط اقتصادی و معیشتی کشور تأثیر منفی داشته اما این رخداد، رویه‌ دیگری هم داشت؛ مهاجرت لهستانی‌ها به ایران آغاز فصلی نو در روابط دو ملت و فرهنگ ایران و لهستان بود زیرا آفرینش‌های هنری مانند تئاتر و نقاشی، تحقیقات ایران‌شناسی، آموزش برخی حرفه‌ها و صنایع و نهایتاً پیوندهای خویشاوندی بین تعدادی از مهاجران با خانواده‌های ایرانی، نشان می‌دهد که حضور این افراد در ایران آثار مثبت زیادی همراه داشته است. همچنین در چند دهه‌ اخیر، موضوع مهاجرت لهستانی‌ها به ایران، دستمایه ساخت مستندهای متعدد سینمایی، برپایی نمایشگاه‌های عکس و سند و نگارش مقالات و کتب متعددی بوده است. از همین روی، این رخداد تاریخی را باید از ابعاد و جنبه‌های گوناگونی بررسی کرد.
حیدری‌نیا افزود: سال 2104 میلادی به عنوان پانصد و چهلمین سالگرد آغاز روابط سیاسی ایران و لهستان، در دفتر مطالعات وزارت خارجه نمایشگاه و کنفرانس کوچکی برگزار شد که معاون وزیر فرهنگ لهستان و معاون وقت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن شرکت کردند؛ طی برگزاری آن برنامه، مقرر شد که برنامه‌ بعدی در لهستان برگزار شود.
وی یادآور شد: چون دستگاه‌های دولتی در برگزاری برنامه‌ی متقابل تأخیر کردند، مؤسسه نگارستان اندیشه با همکاری دانشگاه ورشو، طرح برگزاری یک کنفرانس دو روزه با موضوع روابط فرهنگی ـ تمدنی ایران و لهستان را تدوین کرد. در گام‌های بعدی، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران هم به این همکاری افزوده شد و نهایتا در بهار 2015 میلادی یک کنفرانس با حضور 15 نفر استادان ایرانی و 10 نفر از استادان لهستانی در ورشو برگزار شد.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی نگارستان اندیشه گفت: در حاشیه این برنامه، گروه ایران‌شناسی دانشگاه کراکوف ـ که از قدیمی‌ترین مراکز ایران‌شناسی در اروپاست ـ پیشنهاد کردند که کنفرانس مشابهی در کراکوف برگزار شود؛ لذا برای اردیبهشت ماه سال 1396 این برنامه‌ریزی انجام شد و نهایتا با مدیریت مؤسسه نگارستان اندیشه و مشارکت دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، کنفرانس رویکردهای نو در مطالعات ایرانی، در دانشگاه یاگلونی کراکوف برگزار شد.
وی گفت: از زمستان سال گذشته که مؤسسه مشغول رایزنی‌ها با سفارت لهستان به منظور برگزار کنفرانس کراکوف بود، بحث برگزاری کنفرانس دیگری در تهران با موضوع سالگرد ورود مهاجران لهستانی به ایران مطرح شد و با استقبال بسیار خوب طرف لهستانی مواجه گردید به این ترتیب زمان و مکان برگزاری از همان سال قبل تعیین شد و دانشگاه تهران به عنوان میزبان برنامه و مؤسسه نگارستان اندیشه به عنوان مجری طرح معرفی شدند.
حیدری‌نیا خاطرنشان کرد: باوجود آنکه موضوع و محتوای کنفرانس جنبه‌ ملی دارد و انتظار می‌رفت که دستگاه‌های دولتی حساسیت و اهمیت بیشتری برای آن قائل باشند، اما در برگزاری کنفرانس، موانع و فراز و نشیب زیادی وجود داشت که البته عمده‌ی آنها ناشی از تنگناهای مالی در دستگاه‌های مختلف بود.
وی اظهار داشت: با این وجود در خلال برگزاری جلسات علمی و اجرایی، علاوه بر دانشگاه تهران، مجموعه‌های دیگری هم به این کار افزوده شدند؛ سازمان اسناد و کتابخانه ملی در سطح ریاست و معاونت‌ها به این برنامه وارد شدند و از اجرای آن حمایت کردند.
حیدری‌نیا گفت: دفتر مطالعات وزارت خارجه با کمک به چاپ اسناد و کتاب‌ها در این کنفرانس مشارکت کردند. معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات هر کدام سعی کردند بخشی از کارهای کنفرانس را پوشش دهند. همچنین پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در تسهیل کارها این مجموعه را یاری کردند؛ البته سفارت لهستان در تهران، پیش از همه‌ی اینها و بیش از سایر دستگاه‌ها در این برنامه مشارکت داشته و عملاً برگزاری کنفرانس ناشی از حمایت‌ها و همراهی آنهاست.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی نگارستان اندیشه یادآور شد: حدود 11 سخنرانی علنی در 2 نشست تخصصی ارائه خواهد شد که 5 مقاله را مهمانان لهستانی و 6 مقاله دیگر را استادان و پژوهشگران ایرانی ارائه خواهند کرد.
وی اظهار کرد: از میان استادان ایرانی، چهره‌های شناخته شده‌ای چون داریوش رحمانیان (دبیر کمیته علمی و استاد دانشگاه تهران)، کاوه بیات، رضا آذری شهرضایی، علیرضا دولتشاهی، مجید تفرشی و خسرو سینایی حضور خواهند داشت؛ از لهستان هم پروفسور آنا کراسنولسکا استاد برجسته‌ دانشگاه یاگلونی کراکوف و مترجمه مثنوی و شاهنامه به زبان لهستانی، خانم دکتر رناتا روسک و آقای دکتر ماتئوش کواگیش همکاران ایشان در بخش ایران‌شناسیِ دانشگاه کراکوف، آقای دکتر استانیسلاو یاشکوسکی استاد تاریخ در بخش ایران‌شناسی دانشگاه ورشو و خانم ایونا نویتسکا، پژوهشگر و مترجم زبده‌ی فارسی ـ لهستانی و مسئول کتابخانه شرق‌شناسی ورشو مقالاتی در موضوع همایش ارائه خواهند کرد.
حیدری‌نیا افزود: به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد این رویداد‌ تاریخی، سفارت لهستان برنامه‌هایی را در تهران و اصفهان تدارک دیده که مستقلا برگزار شده است؛ اما کارهایی که ذیل این کنفرانس و به صورت متمرکز برنامه‌ریزی شده، علاوه بر ارائه مقالات، شامل مواردی همچون، اجرای موسیقی توسط گروه پرسپولیش (ایرانی ـ لهستانی) در نشست افتتاحیه؛ اجرای تئاتر توسط گروه هنری ـ دانشجویی مطراق در نشست افتتاحیه؛ برپایی نمایشگاه اسناد تاریخی برپایه‌ اسناد موجود در سازمان اسناد ملی و آرشیو وزارت خارجه، همراه با نمایشگاهی مشتمل بر تاریخ ارتش ژنرال آندرس و تلاش‌های او در خلال جنگ جهانی دوم است.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی نگارستان اندیشه افزود: این نمایشگاه به صورت همزمان در سه نقطه برگزار می‌شود: نمایشگاه اول، در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برپا می‌شود و نسخه‌های دیگری از این نمایشگاه در سازمان اسناد ملی و باغ کتاب تهران برپا خواهد شد تا مخاطبان بیشتری بتوانند با این رویداد آشنا شوند.
وی گفت: همچنین همزمان با برپایی نمایشگاه اسناد در باغ کتاب، گروه موسیقی و تئاتر نیز اجرا خواهند داشت؛ امید است، این تلاش‌ها به تقویت دیپلماسی فرهنگی و ترسیم چهره‌ واقعیِ فرهنگ و تمدن ایران در جهان یاری رساند.
فراهنگ**9187**1021
خبرنگار: حمیدرضا بازگشا**انتشار: حسین نوروزیان