سارا گلچین: نیروی برق خورشیدی آنقدر ارزان شده که حتی کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس که غرق در منابع نفتی هستند، از استفاده از منابع تجدیدپذیر استقبال می‌کنند.

شاید تصور شود کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس با داشتن حدود ۳۰ درصد از ذخایر نفتی جهان و پایین‌ترین هزینه تولید، سال‌ها به صادرات نفت خام به‌عنوان یک ستون رونق اقتصادی پایبند خواهند بود اما پیشرفت فناوری‌های خورشیدی به این معنا است که استفاده از نور خورشید منطقه به‌جای سوزاندن نفت و گاز طبیعی در نیروگاه‌ها از این پس به‌صرفه خواهد بود. این روند به کشورهای عربی اجازه می‌دهد بیشتر صادرات کرده و میزان کالاهای نفتی خود را افزایش دهند.

چرا عرب‌ها به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر می‌روند؟
مصرف برق در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از سال ۲۰۰۰میلادی (۷۹-۱۳۷۸خورشیدی) تاکنون به‌طورمیانگین سالی ۶ درصد افزایش داشته که ناشی از افزایش جمعیت و رشد صنایع وابسته به انرژی بوده است. دولت‌های عربی در جست‌وجوی راه‌های به‌صرفه‌تر برای تامین این تقاضای روبه‌افزایش هستند و افزایش توان تامین انرژی‌های تجدیدپذیر نیروی خورشید و باد را به بزگترین بخش انرژی ترکیبی منطقه تبدیل کرده است. پیش‌بینی می‌شود کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا تا پایان سال ۲۰۳۰ میلادی (۰۹-۱۴۰۸خورشیدی)، ۲۴/۱ گیگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی داشته باشند که این به‌طورتقریبی ۶ برابر ظرفیت ۴/۲ گیگاواتی است که تا پایان سال گذشته میلادی ثبت شده است. برای رسیدن به ظرفیت مدنظر تا ۳ سال آینده عرب‌ها به ۲۷/۴ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارند.
خطر کاهش نرخ نفت دلیل مهمی است که کشورهای عربی تولیدکننده نفت در حاشیه خلیج‌فارس برای به‌حداکثر رساندن درآمدهای حاصل از صادرات بیشتر نفت خام به جای سوختن آن در داخل کشور اصرار داشته باشند. مصرف برق و آب شیرین در عربستان سعودی به قدری بالا است که این کشور مجبور است منابع نفتی‌اش را بسوزاند تا نیمی از نیاز آب و برق داخلی را تامین کند.
اگر این کشور میزان مصرف را کنترل یا روی منابع جایگزین سرمایه‌گذاری نکند، نیاز داخلی می‌تواند بیشتر تولید هیدروکربن‌ها را در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به خود اختصاص دهد.
همچنین چرخش به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر از سوی ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس به تنوع اقتصادی در این کشورها کمک خواهد کرد. عربستان سعودی به‌دنبال محدود کردن وابستگی خود به صادرات نفت خام با کمک برنامه راهبردی «چشم‌انداز ۲۰۳۰» است که شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد و فرزند پادشاه این کشور مدیریت آن را بر عهده دارد.
عرب‌ها چه برنامه‌ای برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارند؟
عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت جهان می‌خواهد نیروگاه‌هایی با ظرفیت تولید نزدیک ۳/۴۵ گیگاوات انرژی بادی و خورشیدی تا سال ۲۰۳۰میلادی (۰۹-۱۴۰۸خورشیدی) بسازد. این کشور به‌دنبال تامین ۹/۵گیگاوات انرژی خورشیدی و بادی یا ۱۰ درصد ظرفیت تولید خود تا سال ۲۰۲۳میلادی (۰۲-۱۴۰۱خورشیدی) است. وزارت انرژی عربستان هدف‌گذاری کرده که بین ۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام دهد.
امارات متحده عربی نیز برنامه‌ریزی کرده که تا سال ۲۰۵۰ میلادی (۲۹-۱۴۲۸خورشیدی)، ۴۴ درصد کل نیاز انرژی در این کشور از منابع تجدیدپذیر و باقی‌مانده نیز از گاز، زغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای تامین شود. اماراتی‌ها ۶۰۰ میلیارد درهم معادل ۱۶۳ میلیارد دلار به این کار اختصاص داده‌اند تا بتوانند عرضه انرژی را در این کشور تنوع دهند. در ماه مارس (فروردین) فاز دوم پارک خورشیدی دوبی کامل شد. انتظار این است که این پارک در سال ۲۰۳۰ میلادی (۰۹-۱۴۰۸) و پس از تکمیل بزرگترین پارک خورشیدی جهان شود.
در کویت نیز وزیر آب و برق این کشور پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۳۰ میلادی (۰۹-۱۴۰۸خورشیدی) تقاضای انرژی ۳ برابر شود. هدف‌گذاری کویتی‌ها تولید ۱۵درصد برق موردنیاز از منابع خورشیدی و بادی از آن زمان به بعد است. قطر، بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی مایع جهان قصد دارد ۱/۸ یا ۱۶ درصد نیاز خود به برق را تا سال ۲۰۳۰ میلادی (۰۹-۱۴۰۸) از طریق تولید انرژی خورشیدی تامین کند و این میزان را تا ۱۰ سال پس از آن به ۱۰ گیگاوات برساند. این کشور اکنون هیچ پروژه خورشیدی در حد و اندازه‌های مطلوب ندارد.
بحرین، کوچکترین کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نیاز به افزایش سالانه ۶ درصدی ظرفیت تولید دارد تا بتواند پاسخگوی نیاز مردمش باشد. هدف بحرینی‌ها این است که بتوانند ۵ درصد کل برق موردنیاز خود را تا سال ۲۰۳۰ میلادی (۰۹-۱۴۰۸) از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند.
عمان اکنون چندین پروژه خورشیدی را در دست اقدام دارد. یکی از این برنامه‌ها تشویق به استفاده از پنل‌های خورشیدی روی سقف‌ها است. شرکت انرژی خورشیدی «گلس‌پوینت» (GlassPoint) کالیفرنیا در این کشور در حال ساخت تاسیسات حرارتی خورشیدی یک گیگاواتی است که آب را برای استفاده در میدان‌های نفتی به‌منظور افزایش میزان بازیابی نفت به بخار تبدیل می‌کند.
چرا رقابت منطقه‌ای برای استفاده از تجدیدپذیرها به راه افتاده است؟
عربستان سعودی ارزان‌ترین پیشنهاد برای عرضه برق خورشیدی را دریافت کرده است. یک شرکت برق در فرانسه و یک شرکت اماراتی قراردادی مشترک با عربستانی‌ها امضا کرده‌اند که براساس آن ۳۰۰مگاوات برق با نرخ بسیار ناچیز ۱/۷۹ سنت به ازای هر کیلووات ساعت تولید می‌کنند. این را وزیر انرژی سعودی‌ها در اکتبر (مهر) اعلام کرد. این قرارداد اگر به‌طور کامل عملی شود، رکورد پیشین را که تولید هر کیلووات ساعت برق به ازای ۲/۴۲ سنت بود و در ابوظبی امارات در مارس (فروردین) بسته شد خواهد شکست. این میزان تولید برق ممکن است در فصل تابستان و اوج گرما نتواند نیاز این کشورها را تامین کند اما به نوبه خود نشان از پیشرفت فناوری در این کشورها دارد که باعث می‌شود صرفه‌جویی در هزینه‌ها در سطح جهانی انجام شود. رقابت میان کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس برای تامین ارزان‌ترین قراردادهای انرژی خورشیدی همچنین ممکن است به شرکت‌های تامین‌کننده هم فشار بیاورد که با نرخ کمتر خدمات خود را ارائه کنند.
به‌هرحال، کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس باوجود منابع سرشار نفتی، اسب خود را زین کرده‌اند تا از دیگر منابع موجود در کشورهای خود به‌ویژه نور خورشید نیز استفاده کرده و با تنوع دادن به روش‌های تامین انرژی، نفت خود را سال‌های بیشتری زیر پای‌شان نگه دارند.
منبع: Bloomberg