شناسهٔ خبر: 22512965 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: جماران | لینک خبر

شعر گیلان به روایت سید ضیاء الدین شفیعی در چهارمین شب فرهنگی انزلی

به گزارش ایرنا ، شفیعی در این آیین به بررسی موجزی از شعر شاعران گیلان پرداخت و شعر گیلان یا جغرافیایی از شاعران گیلان را در گروه های سه گانه ای با نوعی هم

صاحب‌خبر - به گزارش ایرنا ، شفیعی در این آیین به بررسی موجزی از شعر شاعران گیلان پرداخت و شعر گیلان یا جغرافیایی از شاعران گیلان را در گروه های سه گانه ای با نوعی هم عصری و هم نسلی جای داد و در گروه چهارم را به ادیبان و منتقدان پرداخت.
در تقسیم بندی وی گروه اول بیشتر به هم نسلان نیما اختصاص داشت یعنی همان ها که در افق شعر از جمله نامدارترین معاصران محسوب می شوند بزرگانی چون : امیر هوشنگ ابتهاج ( سایه) ، بهمن صالحی ، حسین مهدوی سعدی ( م. موید) رحمت موسوی ، شیون فومنی ( میر احم سید فخری نژاد) و نصرت رحمانی .
شفیعی در خصوص آثار ابتهاج ، سایه بلند شعر گیلان گفت : شعر بهره مند و غنی از سرمایه های موسیقایی و معنایی ابتهاج را باید یکی از اصلی ترین نمایندگان معاصر شعر گیلان برشمرد ، شعری که در نکته سنجی و باریک بینی اغلب ما را به یاد پیشینیان جاودانه ی شعر می اندازد .
وی بخشهایی از شعر زیبا و تاثیرگذار ارغوان سایه را برای حاضران خواند :
' آفتابا چه خبر؟ / این همه راه آمده ای / که به این خاک غریبی برسی؟ / ارغوانم را دیدی سر راه ؟ / مثل من پیر شده است ؟ / چه به او گفتی ؟ او با تو چه گفت؟/ نه، چرا می پرسم / ارغوان خاموش است / دیرگاهی است که او خاموش است/ آشنایان زبانش همه رفتند / ارغوان ویران است / هر دومان ویرانیم ' .
شفیعی سپس به بررسی اجمالی شعر بهمن صالحی پرداخت و گفت : صالحی که شعر را با قالب های کلاسیک شروع کرده بود ، از نخستین کسانی بود که غزل را در هیئتی متفاوت می نوشت و آن قدر در این دیگرگونه نوشتن متبحر شد که سرفصلی نو با عنوان غزلواره را به شعر دهه ی چهل و پنجاه قبولاند . او با آشنا شدن با نیما و شعر او قالب های پسانیمایی را هم آزمود و متکی به تصاویر تازه و زبان کمابیش روزآمدش برخی از آثارش را در جمع بهترین نمونه های شعر نمایی و آزاد امروز می توان یافت .
وی شعری از سال 1347 صالحی را خواند: ' من از مزارع سبز شمال می آیم/من از تراکم برکت/ من از نهایت نیرو/ من از صراحت رنج می آیم / به دست هایم بنگر / که جای پای مرارت / خطوط اصل این وسعت نجیبانه است ... '
وی در ادامه در خصوص شعر حسین مهدوی سعیدی (م. موید) گفت : اگر شعر مدرن و پیش رو در گیلان زمین ، بخواهد نماد و نمونه ای بی افراط و با سواد و کم خطایی داشته باشد یکی از جدی ترین نام ها همین حسین مهدوی سعیدی یا م. موید است ؛ شاعری که تسلطش بر متون کلاسیک و کهن فارسی وعربی ذهن و زبانش را آخته و پرداخته کرده و دایره واژگان و نحو و ریخت و ساختاری متمایز برای شعرهایش به ارمغان آورده است .
به گفته این منتقد ادبی ( م. موید) که از شاعران دیرین این سرزمین است در این مسیر بنا به دلایلی گاه تا بیش از یک دهه آثارش را در حبسی خود خوانده نگاه داشته و این فترت های متولی اغلب موجب انقطاع رابطه با مخاطبانش شده است .
' انتهای شاخه ی تکیده ، سیب/ واژگونه ماند/ پاسخ، کشش نداشت / مویه، واکنش نداشت/ سرخ هم ، تپش نداشت / راه ، سنگلاخ بود '.
شفیعی در ادامه به یکی دیگر از شاعران دیار باران اشاره و خاطرنشان کرد: همواره در مسیر بررسی شعر این سرزمین ، در میان نام های درشت استخوان شعر کلاسیک گیلان نام رحمت موسوی با عنوان غزلسرایی با درخششی ویژه به چشم می آید.
و بخشی از این شعر موسوی را خواند: 'بعد از تو ظاهر شد، آغاز بازی ها/ هم دست بردن ها، هم پا درازی ها/ چندین نفر بودند ، دنبال یک گردو / سرگرم مان کردند ، با توپ بازی ها ...' .
وی بیان کرد : رحمت موسوی را در غزل می توان و باید شاعری ماندگار دانست که بسیاری از هم نسلان خود را متاثر از شعر خود ساخته و مرتبه غزل را پاس داشته است.
شفیعی افزود: از جمله ویژگی های استوار شعر موسوی ارائه ی نمونه های متکی بر تصویرهای بکر و مضمون بندی های بدیع ، به کارگیری واژه های گیلکی و نشانه های مربوط به طبیعت است .
سپس وی به آثار شیون فومنی فخر شعر گیلان پرداخت و گفت : کارنامه ی شعری شیون در مقایسه با دیگر شاعران گیلانی پر و پیمان و دو لایه است که هر یک از این لایه ها به تنهایی می تواند نام شاعری مثل او را در این سال ها برجسته و ممتاز کرده و افتخارات بسیاری را همراهش کند. او در همه قالب های کلاسیک و نمایی و پسانیمایی شعرهای درخشانی دارد.
شیون فومنی از یک سو شعر محلی و بومی گیلکی را که رو به محاق و فراموشی بود با پرداختی نو احیا کرد و تا آن سوی مرزهای کشور اشاعه داد و از سوی دیگر با انتشار مجموعه های شعر فارسی نامش را در زمره ی شاعران تاثیرگذار ثبت کرد .
وی افزود: تحقیق و پژوهش در زمینه ی فرهنگ و ادب گیلان ارائه مجموعه اشعار گیلکی در قالب غزلیات منظومه ها و دو بیتی های محلی و ترانه سرایی از دیگر وجوه شخصیت ادبی شیون است .
شفیعی ظهار داشت : شیون با مهارت ، چیرگی و تسلط بر موسیقی ، آواها و ملودی های محلی و فارسی ترانه سرایی موفق بود جز این ها در شعر و ادبیات کودکان قصه داستان کوتاه و فیلمنامه نیز آثار درخوری از خود به جا گذاشت .
وی بخشی از این شعر شیون را برای حاضران خواند : ' باد آمد و برد واژه ها را از دفتر آبدیده ی ما / دیگر به سکوت شب نپیچد بوی غزل از جریده ی ما /فریاد سکوتمان بلند است در پچ پچ دیر ساله ی دشت / اسطوره ی ضجه های تلخ است تاریخ ستم کشیده ی ما ... '
شفیعی در ادامه ی نشست به اشعار نصرت رحمانی پرداخت و گفت: گرچه وی در تهران زاده شده اما برخی به اعتبار دهه های پایانی عمرش که در گیلان گذراند او را از اهالی این سرزمین برمی شمرند .
این نویسنده ومنتقد افزود : اگر از این ماجرا در گذریم و او را از شاعران گیلان بدانیم آن وقت به اعتبار شعر پیشرو نصرت می توان او و شعرش را نماینده ی ارزنده ای از صورت شعر معاصر گیلان دانست ، شعری اثرگذار و جسور که هم در قالب های کلاسیک مثل غزل و هم در قالب های پسانیمایی حرفی درخور اعتنا و شایسته تامل دارد و گروه بزرگی از شاعران و نیز مخاطبان شعر را متاثر کرده است .
شعر رحمانی شعری سیاه واقع گرا و بی پروا بود و عاشقانه های اجتماعی نصرت که در مفصل دو گروه از شعرهای اثرگذار روزگار او شکل گرفته بود در میانه ی معتدلی از شعر رمانتیک و شعر مبارز و معترض ایستاده بود موجب دستیابی او به توفیقات بسیار در شعرش بود .
' اینگونه بود آغاز انقراض سلسله ی مردان!/ یاران !/ وقتی صدای حادثه خوابید/ بر سنگ گور من بنویسید:/ یک جنگجو که نجنگید/ اما شکست خورد ! '
این منتقد ادبی در گروه دوم شاعران گیلان از بیژن نجدی ، رحمت حقی پور ، غلامرضا مرادی ، اکبر اکسیر و کاظم سادات اشکوری یاد کرد.
از نجدی نویسنده به نام گیلانی که همگان او را با ' یوزپلنگانی که با من دویده اند ' می شناسند شعری فارسی و شعری گیلکی خواند .
' کدام ساعت شنی بهار را زایید؟ / کدام فصل پیرهنی دارد/ گرم تر از تابستانی / که من عاشق دختر همسایه ام بودم ؟ '
و بخشی از شعر گیلکی نجدی: ' تی دیما خال دره ، می دیما دانه / ترا سفتال بگشته ، مه زمانه ... '
از رحمت حقی پور شاعر اهل فومن خواند : ' شماره ای که خانه ی تو را / می گیرد/ همیشه اشغال است ./ شب ها و روزها / کنار تلفن نشسته ام/گوشی پر از صداهایی است / که منزل تو را می خواهند/ من سالیان سال / به این صداها گوش داده ام / باید بگویم هنوز نا امید نیستم / که گوشی را می گذارم / فقط آنچه را باید / به تو می گفتم / دیگر فراموش کرده ام. '
سپس به غلامرضا مرادی شاعر اهل رشت و کتابهایش پرواز مرغ سلیمان و باغ اطلسی های من اشاره کرد.
' نشسته ام که شب از انتظار ، پر بشود / و با تو ، خالی این روزگار پر بشود / به آن شکوفه ، که در باغ چشم خود داری/ بگو همیشه ، زمین ،از بهار، پر بشود ... '
این منتقد در ادامه به اکبر اکسیر و طنز سروده های زیبایش پرداخت اما مطلعی هم از غزلهای کتاب 'در سوگ سپیداران ' ش را برای حاضران خواند و حاضران را با وجه کمتر شناخته شده ای از شعر اکسیر آشنا کرد : ' در حنجره می میرد از وحشت ناوک ها/ در فصل شکوفایی ، آواز چکاوک ها'.
کاظم سادات اشکوری دیگر شاعر شرق گیلانی بود که از او با این شعر یاد شد:
' موجی دوباره بر می خیزد/ با گردباد شن ، / ای رهروان فردا/ تا کوچه های روشن و هموار/ راهی دراز در پیش است...'
این منتقد و استاد رسانه در گروه سوم به ضیاءالدین خالقی، کریم رجب زاده ، مرتضی نوربخش ، عباس مهری آتیه، حمید رضا شکارسری ، شهرام مقدسی و زهرا سیاوش آبکنار اشاره کرد.
وی از خالقی شاعر لنگرودی خواند: ' فضای دهکده خالی ست عطر شالی را/ و عشق اسم غریبی است این حوالی را/ کسی چو رود نجوشید و شعر دریا مرد / کویر فاصله پر کرد خشکسالی را ... '
وی کریم رجب زاده شاعر لاهیجانی را با این شعر معرفی کرد : ' قرار بعدی / تالار مردگان/ اولین پنج شنبه ای که نیستم / نه گل / نه گلاب / نه خیرات/ تو را می خواهم / که پای هیچ یک از قرارها نیامدی.'
شفیعی در ادامه شعری از مرتضی نوربخش شاعر لنگرودی برای حاضران خواند: ' قدم هایم پیر شده اند / و راه ها جوان/ ای آسمان / آن قدر بخوان تا رودخانه ای خروشان/ در زیر پاهایم متولد شود/ آن گاه ، واژه هایم پارو زنان / مرا به دریا خواهند رساند .'
در ادامه شعری از عباس مهری آتیه شاعر رودسری خوانده شد: ' چه بلایی سر این لوح گلین آوردیم / چه بلای دگری بر سر دین آوردیم / شبهه در شبهه به آیین کهن تاخته ایم / با همین رسم که بر روی زمین آوردیم .. '
منتقد در ادامه به حمید رضا شکارسری شاعر انزلی چی متولد تهران رسید و شعری از او را برای حاضران بازخوانی کرد : من چهره ای در آینه ها دیدم از خودم / آن قدر هولناک که ترسیدم از خودم / آن مرد ترسناک در آیینه ها تویی؟ این را هزار مرتبه پرسیدم از خودم .. '
وی شهرام مقدسی شاعر رودسری را با این شعر یاد کرد :' تا گریه را نفس نکشی ، تر نمی شوی / بی عشق، دست های تو خالی ست در جهان/ بی شور ، روی شاخه معطر نمی شوی ... '.
سپس نوبت به بررسی شعر زهرا سیاوش آبکنار بانوی شاعر اهل انزلی رسید و از او این شعر خوانده شد: ' شب در حریم خانه ی دل جا گرفته است / ناقوس شب هوای چلیپا گرفته است/ فصل صلیب عاطفه ام زودتر رسید/ در یار ، هرم تشنگی ، بالا گرفته است/ روح بلند عشق ز جان ها گسیخته / زین در،خانه خانه دریغا گرفته است . '
شفیعی در ادامه به گروه ادیبان و منتقدان پرداخت و در این گروه از سیروس شمیسا و کتابهایش نظیر فرهنگ اشارات ادبیات فارسی ، فرهنگ تلمیحات ، راهنمای ادبیات معاصر ، و شمس لنگرودی یاد کرد .
وی در خصوص شمس لنگرودی گفت : وی در ابتدای راه شاعری تحت تاثیر زبان و نگاه فریدون تولللی ، فریدون مشیری و به ویژه نادر نادر پور بود . با وارد شدن به جریانات سیاسی و تحت تاثیر شرایط زمانه به شعر کسرایی و در نهایت شاملو متمایل می شود و می توان بخش بزرگی از اشعار او را متاثر از زبان شاملو دانست . پس از کتاب ' قصیده لبخند چاک چاک' به تدریج توانست از تحت تاثیر بودن دیگران فاصله بگیرد و با سادگی و روانی کلام و مفاهیم به زبان محاوره نزدیک شود .
شفیعی ، زبان ساده ، کوتاه نویسی ، طنز ، پرداختن به زندگی روزمره و پر رنگ بودن عشق را از خصایص اصلی شعرهای اخیر شمس لنگرودی عنوان کرد.
شفیعی در خصوص جای خالی بسیاری از شاعران امروز که به زعم وی شعرشان صفحات روزنامه ها و کتابها وفضاهای مجازی را پر کرده در این مجال گفت که در این بین تقریبا شاعر ممتازی که کارنامه اش تغییری در براورد و قضاوت کلی درباره شعر امروز گیلان ایجاد کند نمی بیند و از دیگر سو ورود به ذکر نام شاعران امروز با توجه به کثرت و احتمال جا افتادن یک یا چند نام مناقشه آفرین است.

*سرانجام
شفیعی اظهار داشت: درد مشترک شعر گیلان با وجود کارنامه ی وزین و پر ستاره ، عدم توفیق در جریان سازی ادبی و انقطاع بینا نسلی است.
وی بی رغبتی نسبت به مکتوب و منظم ساختن تجربیات و دانش ادبی از سوی پیشکسوتان ، شکل نگرفتن نقد محور ، کانون ها و جلسات جدی و پایدار، تمایل و اصرار در ' خویش محوری ادبی' و عدم تلاش در ایجاد جریان و حرکت های جمعی ولو به شکل چند نفره، اکتفا به خلق اثر ، بی عنایت به نشر به هنگام و بازنشر به شکل های گوناگون را از عمده ترین دلایل وقوع این درد مشترک دانست.
شفیعی در بخشی از سخنانش تاکید کرد : نقد ادبی متعادل و روزآمد ، همواره می تواند با هرس اضافات و دفع آفات و بزرگ کردن توفیقات راه رفته را تحلیل و راه پیش روی شاعران را ترسیم کند .
به اعتقاد وی در غیبت نقد که غیبت تاسف باری است شاعران نه می دانند کجا هستند و نه مطمئن اند می خواهند کجا بروند .
وی خاطرنشان کرد : اگرچه مطلوب ترین انواع نقد متعادل و روزآمد است اما حتی نقد تلخ نیز از فقدان نقد ، کم ضرر تر خواهد بود.
شفیعی یاداور شد : انچه در این مرور آمد اگرچه بر شعر گیلان زمین متمرکز بود اما معطوف به سرفصل های بخش پایانی ، به نظر نمی رسد نتوان با اندکی تساهل درباره ی داستان و ادبیات داستانی نیز گفته شود.
شفیعی در خاتمه تصریح کرد: شعر گیلان هویتی جدا از شعر ایران ندارد و از همین منظر در بسیاری تنگناها و لغزش ها با هم سرشت و هم سرنوشت اند ، اگرچه گاه در اثر گشایش هایی هم افزایی های موجود در برخی نواحی از جمله خراسان و تهران رخ می دهد ، گره هایی از شعر گشوده شده و می شود اما دریغ های مشترک فراوانی در چهره ی شعر امروز ایران به چشم می آید .
شفیعی در خاتمه به سئوالات حاضران در خصوص شعر و ادب و فرهنگ پاسخ داد.
وی در پاسخ به یکی از سئوالات گفت: در فعالیت فرهنگی هنری تا جریان سای اتفاق نیفتدد تاثیر ماندگار نخواهد داشت.
شفیعی در خصوص ادبیات جنگ با تصریح بر این که قائل به تقسیم بندی موضوعی ادبیات نیستم افزود: آثار بزرگ در مورد جنگ سالها پس از جنگ تولید می شود.
*درباره منتقد
سیدضیاءالدین شفیعی، از شاعران معاصر و چهره های آشنا برای دوستداران فرهنگ و ادب پارسی است . شفیعی نخستین دانش آموخته دکترای مدیریت رسانه، نویسنده ، مترجم و مؤلف بیش از 50 عنوان کتاب است.
وی سال 1344 از خانواده ای گیلانی در مشهد متولد شد و با وقوع انقلاب‌ اسلامی‌ فعالیت های خود در عرصه های فرهنگی ، هنری را آغاز کرد. در دوران دفاع‌ مقدس‌ به‌ ادبیات‌ گرایش‌ پیدا کرد‌ و از آن‌ پس‌ از روزنه ی شعر، نثر و داستان‌ به‌ تماشای‌ جهان‌ پر هیاهوی‌ پیرامون پرداخت .
روزنامه‌ نگاری ِ رسمی‌ را با پذیرش‌ مسئو‌لیت‌ سرویس‌ ادبیات‌ مقاومت‌ در روزنامه‌ی‌ «سلام»‌ و سپس ستونی با عنوان «کتیبه‌ی زخم» پی گرفت و نخستین‌ کتاب خود به نام ' سرود مرد غریب ' را ‌ سال ‌1372 منتشر کرد. کتاب «پشت‌ به‌ سایه‌ها و صداها»ی او اثر برگزیده‌ی‌ چهارمین‌ دوره‌ی‌ انتخاب‌ دوسالانه‌ی‌ کتاب‌ دفاع‌ مقدس‌ شد. نخستین‌ مجموعه‌ شعر سیدضیاءالدین شفیعی‌ با نام‌ «شرح‌ خواب‌های‌ گمشده» در سال ‌1379 جزء شش‌ کتاب‌ مرحله‌ی‌ پایانی‌ انتخاب‌ کتاب‌ سال‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌ بود. هم‌چنین کتاب‌ منتخب‌ شعرهای او‌ که‌ یکی‌ از کتاب‌های‌ «گزیده‌ی‌ ادبیات‌ معاصر» است،‌ در دومین‌ دوسالانه‌ی‌ ادبیات‌ پایداری، رتبه‌ی‌ نخست‌ و کتاب ‌«سکوت‌ آزاد است» او در سومین‌ دو سالانه‌ی‌ ادبیات‌ پایداری‌ سال ‌1383 رتبه‌ی‌ نخست‌ شعر را کسب کرد.
سیدضیاءالدین شفیعی هم‌چنین، در نخستین‌ دوره‌ی‌ انتخاب‌ بهترین‌ کتاب‌های‌ دفاع‌ مقدس استان به‌ خاطر مجموعه‌ی‌ آثارش، به‌ عنوان‌ ‌«مولف‌ برتر» برگزیده‌ شد‌. تاکنون آثار‌ متعددی‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ شعر، نثر، نقد، و ترجمه‌ از شفیعی به‌ چاپ‌ رسیده ‌ که از آن میان می توان به سرود مرد غریب: سوگ‌نامه‌ای‌ در بزرگداشت‌ زنده‌یاد سلمان‌ هراتی‌ ، انار: مجموعه‌ای‌ مشتمل‌ بر شش‌ داستان‌ کوتاه‌ ، پشت‌ به‌ سایه‌ها و صداها: مجموعه‌ی‌ نثر، مشتمل‌ برحدود 50 یادداشت‌ شاعرانه‌ ، بر گونه‌های‌ ماه‌: مجموعه‌ی‌ شعر نوجوان‌ ،سرخ‌رویان‌ زمین‌: برگزیده‌ای از داستان‌های‌ نویسندگان‌ طلبه‌ ، گنج‌ نهان: جشن‌نامه‌ای‌ در بزرگداشت‌ علامه‌ حسن‌ زاده‌ آملی‌ ،شب یک رویا: مجموعه‌ی نثرهای ادبی در زمینه‌ی ادبیات مقاومت اشاره کرد.
چهار عنصر بیدل از مهمترین آثار استاد سید ضیاء الدین شفیعی است که با هدف آشنایی بیشتر مخاطبان با لایه های درونی شعر بیدل نگارش یافته و تألیف آن 10 سال زمان برده است . در «چهار عنصر بیدل» سعی شده این اثر به رسم الخط امروز فارسی بازنویسی شود که فارسی زبانان بتوانند به راحتی این کتاب را بخوانند.
سید ضیاء الدین شفیعی مدتی معاونت فرهنگی سازمان منطقه آزاد انزلی را نیز به عهده داشت که در این دوره برنامه های ارزشمند و غنی در حوزه های مختلف فرهنگ و هنر برگزار کرد و یادگاران بسیار خوبی از خود به جا گذاشت.
شبهای فرهنگی انزلی در حوزه های مختلف فرهنگ و هنر توسط سازمان ها ‌و تشکل های مردم نهاد ‌( فرهنگ گیلان و انجمن طرفداران توسعه انزلی ) و با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی انزلی برگزار می شود.
پیش از این نشست سه شب فرهنگی انزلی با محوریت گرامیداشت محسن وزیری مقدم در (حوزه نقاشی)، تقی بارور (زمینه ادبیات گیلکی) و منوچهر ویسانلو (موسیقی) با رویکرد فراهم اوردن امکان آشنایی بی واسطه و همچنین گفتگو ، نقد و نظر با حضور چهره های فرهنگی شاخص و‌صاحب نظر در حوزه های مختلف فرهنگ برای مردم برگزار شده بود .
گزارش: گیتی بابایی
6030

نظر شما