«عادل کائوکن اف» کارشناس سیاسی قزاق در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد به بررسی اهمیت کنفرانس «تعامل و اعتماد سازی در آسیا» برای کشورهای منطقه و قزاقستان پرداخت.

در این مطلب آمده است: چندی است پیرامون بحران تعامل و اعتماد در قاره آسیا اخبار مختلفی منتشر می‌شوند که از یک طرف باعث افزایش نگرانی جامعه جهانی و از طرف دیگر نیاز آسیا به مهندسی جدید امنیتی را واضح‌تر کرده است.

این مهم به بحران کره شمالی و آمریکا مرتبط است که امروزه به مرحله جدیدی پا نهاده و حتی به دشمنی شخصی میان «دونالد ترامپ» و «کیم جون اون» رهبران 2 کشور تبدیل شده است.

روشن است که کره شمالی افغانستان یا حتی عراق نیست و این کشور علیرغم ارتش قوی دارای یک متحد قدرتمندی مانند چین می‌باشد.

البته در حال حاضر این مناقشات بدون خونریزی و تنها با استفاده از شلیک توپ به سمت دریا صورت می‌گیرند، اما آیا ضمانتی هست که در آینده این توپ‌ها به سلاح‌های واقعی تبدیل نشوند؟

علاوه بر این وضعیت امنیتی در آسیا به گونه‌ای است که بسیاری از مشکلات به طور ناگهان بروز می‌کنند، به عنوان مثال، درگیری در «راخین» در میانمار بین مسلمانان روهینگیا و بودایی‌های برمه که توجه جامعه جهانی را به خود جلب کرد یا اخبار مربوط به درگیری مرزبانان هند و چین که هر 2 دارای سلاح‌های هسته‌ای و زیرساخت‌های نظامی پیشرفته می‌باشند.

این در حالی است که میان کشورهای آسیایی از جمله هند و پاکستان برای «کشمیر»، ژاپن و چین برای جزایر «سنکاکو»، تناقضات بین کامبوج و تایلند برای معابد «پرواهویهیا» و «تا مائون تهام» درگیری‌های طولانی مدت و قدیمی حفظ شده است.

در خاورمیانه همچنین درگیری‌های سختی رخ داده که جنگ سوریه، یمن، افغانستان، مناقشات میان اعراب و اسرائیل و از آن جمله می‌باشند و امروزه مهم ترین اخبار صفحات خبری رسانه‌های جهانی به شمار می‌روند.

تمام این درگیری‌ها تمایل ویژه‌ای برای تشدید دارند به این دلیل که مکانیزم‌های قدیمی حل و فصل آنها دیگر کارآمد نیست و مکانیزم‌های جدید هنوز آماده استفاده نیستند.

طی دهه‌های اخیر کشورهای آسیایی با وجود تحولات اقتصادی و تکنولوژیکی قابل توجه در مقابل تهدیدات مختلف امنیتی از جمله تهدیدات آشکار نظامی و سیاسی و مشکلاتی نظیر محیط زیست، مهاجرت، درگیری‌های مذهبی، جرایم سازمان یافته و تروریسم  آسیب پذیرتر می‌شوند.

این هم در حالی است که در جهان معاصر رابطه بین دولت‌ها، مشکلات یک یا 2 کشور به ناچار چشم اندازهای کوچک و کلان منطقه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

بهترین و همزمان سخت‌ترین راه حل چنین تضاد‌هایی میز مذاکره می‌باشد و آنچه بسیار مهم است این است که در جهان معاصر حل مشکلات در قالب دوجانبه بسیار دشوار شده است.

پیدا کردن پلت فرم‌های بزرگ و مستقلی که در چارچوب آنها کشورها می‌توانستند بدون فشار به تهیه تصمیمات مشترک و پیدا کردن راه‌حل‌های مسائل مختلف دست یابند، سخت‌تر شده است.

کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا از چنین پلت فرم‌هایی می‌باشد که امکان حل و فصل مشکلات مختلف بین کشورها در چارچوب آن، بدون فشار فراهم می‌شود.

سازمان منحصر به فرد و کارآمد

 پیشنهاد ایجاد کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا در تاریخ 5 اکتبر سال 1992 میلادی توسط قزاقستان اعلام شد.

مبتکر ایده تأسیس یک مکانیزم جامع در آسیا برای توسعه و هماهنگ کردن موقعیت کشورها در زمینه مسائل کلیدی به معنی وسیع آن به «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان مربوط است.

وی در سخنانی در چهل و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد این پیشنهاد را ارائه کرده بود.

کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا ساختار منحصر به فردی برای آسیا و با فرمت نسبتا غیر معمولی برای بسیاری از کشورها می‌باشد.

فقدان دستورالعمل، شرایط مشارکت و سیستم کاملا رسمی تعاملات می‌تواند باعث ایجاد تصویر نادرستی از بی‌ارزشی و بی اهمیتی این سازمان در اذهان به وجود بیاورد.

در نتیجه قرابت کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا کارآمدی و دورنمای آن برای کشورهای منطقه زیر سؤال رفته اما در واقع اثربخشی و اهمیت چنین ساختاری هم برای آسیا و هم برای قزاقستان طی 25 سال اخی روشن‌تر شده است.

 باید درک کرد که چرا قزاقستان چنین موقعیتی را در برابر این ساختار به خود گرفته و آن را تشویق می‌کند؟ زیرا آسیا مرکزی امروز بیشتر همچون یک جزیره صلح و  ثبات در برابر اقیانوس بحران‌های بین المللی، شناخته می‌شود.

قزاقستان بعد از به دست آوردن استقلال، تمام دلایل برای مورد اهمیت قرار دادن مشکلات امنیتی و مراقبت از این مهم را در دست داشت.

این امر از یک سو به فقدان ثبات پایدار در کل آسیا و در مجموع در سراسر جهان در اوایل سال‌های 1990 میلادی و از طرف دیگر با برخی درگیری‌های جدی بین المللی، تضعیف عوامل بازدارنده سنتی که در نتیجه جنگ سرد به وجود آمده، عدم حل برخی مسائل مرزی و بی‌ثباتی داخلی کشورهای منطقه، مرتبط بود.

واضح است که حل و فصل این تضادها غیر ممکن است و بسیاری از آنها تا به امروز حفظ شدند.

با این حال، امکان تشکیل مکانیزم‌هایی برای بحث و بررسی مشکلات مشترک و توسعه روش‌های اعتماد سازی مشترک علیرغم تضادها، گرچه یک کار بسیار دشوار، اما امکانپذیر بود.

به عنوان نمونه موفق می‌توان به اروپا که مشکلات امنیتی را تنها در قالب بحث و گفت‌وگو حل و فصل می‌کند، اشاره کرد.

عامل دیگر اهمیت تشکیل کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا برای قزاقستان موقعیت این کشور از زمان به دست آوردن استقلال بود.

علاوه بر این در چنین شرایطی تلاش‌های قزاقستان برای پیدا کردن پلت فرم فعال در منطقه برای برقراری روابط در زمینه مهم ترین حوزه‌ها قابل فهم بود.

همچنین قزاقستان به طور داوطلبانه از پتانسیل هسته‌ای خود دست کشید و فعالیت میدان آزمایشی «سمیپالاتینسک» را قطع کرد.

«آستانه» به این ترتیب از یک سو مسئولیت خاصی را در ساختن یک منطقه بدون سلاح هسته‌ای بر دوش گرفت و از طرف دیگر در قبال بروز برخی بی‌ثباتی‌ها آسیب پذیرتر شد.

تمام این عوامل بیانگر اهمیت کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا برای قزاقستان می‌باشد که طی 25 سال اخیر در قالب تلاش‌های دشوار و بسیار سخت دیپلماتیک توانست به موفقیت‌های قابل توجهی در سیاست خارجی دست یابد.

البته این امر نیز قابل ذکر است که مهم‌تر از همه موفقیت‌ در زمینه حل و فصل اختلافات منطقه‌ای در روند گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو  صلح آمیز می‌باشند.

همچنین رژه موفقیت آمیز «عملیات صلح آمیز» دیپلماتیک قزاقستان به کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا مرتبط است.

در نخستین نشست سران کشورهای عضو این کنفرانس که در ماه جون سال 2002 میلادی در شهر آلماتی برگزار شد رهبران هند و پاکستان نیز حضور داشتند.

آن زمان روابط بین این 2 کشور مشکلاتی وجود داشت و بسیاری از کارشناسان از احتمال درگیری مسلحانه بین این 2 کشور صحبت می‌کردند.

آن موقع، در نشست این کنفرانس که در قزاقستان صورت گرفت هند و پاکستان توانستند مذاکرات را از سر بگیرند و صلح و ثبات میان دو کشور را حفظ نمایند.

مذاکرات صلح سوریه در آستانه، ارائه یک پلت فرم برای بررسی برنامه هسته‌ای ایران در سال 2013 میلادی، کمک به عادی سازی روابط روسیه و ترکیه در سال 2015 از دیگر پروژه‌های صلح آمیز قزاقستان می‌باشند.

وضعیت امروزه کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا 

به عبارت دیگر، آستانه از طریق تلاش‌های دیپلمات‌های خود نشان می‌دهد که حتی پیچیده ترین و دشوارترین مناقشات در منطقه را می‌توان در یک فرمت قابل قبول برای همه طرف‌های مذاکره کننده حل‌وفصل کرد.

مهم است که چنین مذاکرات به طور منظم صورت گیرند، تناقضات در مرحله ابتدائی حل‌وفصل شوند و در خصوص مناطق مشکل زا، کشورهای آسیایی دائما موقعیت‌های خود را مقایسه و پتانسیل تعاملات را افزایش دهند.

تقاضا و تلاش‌های طرف قزاق باعث شد که در نتیجه کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا علی‌رغم شک و تردیدها و مشکلات اولیه به یک انجمن قدرتمند که 26 کشور مختلف منطقه را به هم وصل کرده، تبدیل شود.

بارها تأکید شده که سهم کشورهای عضو این ساختار بیش از 90 درصد اراضی و جمعیت تمام آسیا را تشکیل می‌دهند.

در حال حاضر 8 کشور و 5 سازمان بین المللی از جمله سازمان ملل متحد در کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا موقعیت ناظر را دارند.

با این حال، تأکید این نکته نیز بسیار مهم است که همکاری با سازمان ملل نه به طور غیر رسمی بلکه در چندین حوزه دقیق و مشخص صورت می‌گیرد.

برخی واحدهای کنفرانس مذکور با آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد مانند کمیسیون اقتصادی و اجتماعی برای آسیا و اقیانوس آرام، دفتر سازمان ملل در زمینه قاچاق مواد مخدر و جرایم، مرکز منطقه‌ای دیپلماسی پیشگیرانه سازمان ملل متحد همکاری دارند.

علاوه بر این میان کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا با سازمان‌های فعال منطقه‌ای نظیر سازمان همکاری شانگهای، سازمان امنیت و همکاری اروپا و سازمان همکاری‌های اقتصادی تعاملات فعال صورت می‌گیرند.

طی سال‌های فعالیت کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا 3 کشور به طور متناوب از جمله قزاقستان، ترکیه و از سال 2014 میلادی تا به امروز چین ریاست این کنفرانس را بر عهده داشتند.

مفهوم فعالیت کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا امروزه در 5 خط اصلی از جمله تعاملات نظامی و سیاسی، مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات جدید نظیر تروریسم، قاچاق مواد مخدر، جرایم سازمان یافته فراملی و قاچاق انسان و همچنین در ابعاد اقتصادی، زیست محیطی و انسانی صورت می‌گیرد.

حمایت «پکن»

در نتیجه، امروز ما می‌توانیم با اطمینان بگوییم که قزاقستان یک پلت فرم مهم و موثری را ارائه کرده که این ایده از سوی سایر کشورهای پیشرفته منطقه بویژه چین، حمایت شده است.

نشست کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا که در ماه می سال 2014 در شانگهای برگزار شد همچون یکی از پر سر و صدا و پرطرفدارترین نشست‌های که در چارچوب این کنفرانس صورت گرفته است، به شمار می‌رود.

در کار این نشست هیات های 40 کشور و سازمان های بین المللی شرکت کردند.

در چارچوب همین نشست «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین اظهار داشت: کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا باید به پلت فرمی برای بحث و بررسی در مورد امنیت و همکاری در تمامی آسیا به نوعی که بر پایه آن بتوان معماری جدید امنیت منطقه‌ای و همکاری را ایجاد کرد، تبدیل شود.

علاوه بر این شی جین پینگ گفت: مردم آسیا باید به طور مستقل فعالیت و به مشکلاتی خود رسیدگی و همچنین از امنیت در منطقه حفاظت کنند.

علیرغم اینکه چین در آن زمان پلت فرم کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا را به عنوان میدانی برای ترویج دیدگاه خود درباره امنیت آسیا استفاده کرد ایده‌هایی که در این نشست مورد بحث و بررسی قرار گرفتند جنبه نوآوری داشته و بسیاری از فرآیندهای تعامل انگیزه جدید توسعه را به دست آوردند.

طی جلسه اخیر وزرای کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا که در 28 آوریل سال 2016 در پکن برگزار گرفت، شی جین پنیگ بر اهمیت تقویت بیشتر همکاری‌های منطقه‌ای برای تأمین امنیت مشترک، جامع و پایدار توسط مکانیزم‌ها و مؤسسات ساختار مذکور تأکید کرد.

در طول تقریبا 3 سال ریاست چین در کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا مؤسسات جدید نظیر شورای جوانان، شواری تجار، همایش غیر دولتی و همایش مراکز تحلیلی سازمان مذکور ایجاد شدند.

اخیرا هماهنگی اقدامات اعتماد سازی در زمینه کشاورزی، مالی و محیط زیست در حال توسعه و به طور فعال کشورهای دیگر عضو را برای ایجاد اعتمادسازی در دیگر عرصه‌ها کمک می‌کند.

در این خصوص می‌توان به یکی دیگر از موفقیت‌های دیپلماتیک قزاقستان که توانست یک بازیگر جهانی مانند چین را برای عضویت در این سازمان جلب نماید، اشاره کرد.

زیرا تا آن زمان پکن در ساختارهای بزرگ آسیایی در زمینه امنیتی حضور نداشت و به شدت نیازمند پلت فرمی بود که مبتکر آن نه پکن بلکه کشورهای سوم باشند.

در نتیجه کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا، چین از حمایت نه تنها یک کشور بلکه چند کشور برخوردار شد که این امر در نوبه خود تقویت این سازمان را به دنبال داشت.

امنیت اروپا که امروز به عنوان نمونه موفق امنیت منطقه‌ای به شمار می‌رود از گفت‌وگو آغاز شد.

آسیا نیز به چنین گفت‌وگوهایی نیاز دارد و کنفرانس تعامل و اعتماد سازی در آسیا یکی از مکانیزم‌هایی می‌باشد که با وجود تمام تناقضات امکان گرد هم آوردن همه طرف‌ها بر سر میز مذاکره و ایجاد یک اتحاد آسیایی را دارد.

انتهای پیام/ح