صاحب‌خبر - سقوط نظام استودیویی هالیوود و گسترش فیلمسازی مستقل و بین‌المللی شدن روزافزون سینما در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، به قدرت گرفتن جشنواره‌های سینمایی مثل کن، برلین و ونیز کمک کرد. نظام توزیعی این جشنواره‌ها در رقابت با سینمای هالیوود جای گرفت و به‌عنوان یکی از نهادهای مهم فرهنگ سینمایی جهان مطرح شد. براساس این گزاره جشنواره‌ها را نمی‌توان عاری از فضای بین‌المللی تعریف کرد؛ فضایی که تبادلات فرهنگی هنری، اعلامیه‌های سیاسی اجتماعی و حتی بازگشت سرمایه را برای فراتر از مرزها توجیه می‌کند. اما جشنواره فیلم فجر چند سالی است از بخش بین‌الملل تفکیک شده و البته قبل‌تر هم، کارکرد بین‌المللی نداشت. پس برای بخش ملی جشنواره فیلم فجر چه کارکردی را می‌توان قائل شد؟ این جشنواره تنها یک رویداد محلی کوچک است که امکان دیدن فیلم‌ها را برای تماشاگران داخلی فراهم می‌کند. یک سال سینمایی ایران در معرض آزمون منتقدان، اهالی رسانه و مردم قرار می‌گیرد. رسانه‌ها و منتقدان در جشنواره‌های خارجی بازیگران اصلی جلب‌توجه همگانی به فیلم‌های جدید هستند، اخبار و نقدهای آنها در رسانه‌های دنیا منتشر می‌شود. فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم «فیپرشی» در جشنواره حضور دارند و جایزه‌های مخصوص خودشان را می‌دهند. اما در جشنواره فیلم فجر چطور؟ در سال‌های اخیر، رسانه‌های متعدد حاضر در جشنواره فیلم فجر متهم اصلی بی‌برنامگی‌ها معرفی می‌شوند و اینکه در یک دایره تکراری بازی با شهرت بازیگران گیر افتاده‌اند و با نقدهای کلیشه‌ای‌ خود، مسیر اکران داخلی فیلم را مخدوش می‌کنند. در جشنواره‌های خارجی با جلب‌توجه رسانه‌ها به فیلم‌های کم‌خرج، هرچند برای زمانی کوتاه، در بازاریابی و نمایش فیلم‌ها، نقش حیاتی بازی می‌کنند ولی برخی فیلمسازان، جشنواره فیلم فجر و کاخ جشنواره را مقتل آثارشان می‌دانند. در سال‌های اخیر، سالن نمایش برج میلاد، گاه صحنه نبرد گلادیاتورها شده است. در کاخ جشنواره بی‌رحمانه فیلم‌ها در معرض طعنه و خنده تماشاگرانش قرار می‌گیرد. اصلا هم مهم نیست فیلم برای کدام جناح سینمایی است یا تولیدکنندگان چه سن و سال و سابقه سینمایی دارند. اگرچه فیلم‌ها ممکن است خودشان واجد ظرفیت‌های جنجالی شدن باشند، ولی این سالن برزخی برج میلاد است که در ایام جشنواره به ظرفیت‌های یک فیلم ضریب می‌دهد. فیلم ممکن است از حامد کلاهداری و در مورد فتنه 88 باشد یا فیلم «متروپل» مسعود کیمیایی با یک روایت نوستالژیک. البته گاهی در همین برج میلاد اتفاقات خوشایندی هم افتاده و فضای فراخ‌تری را برای فیلمساز فراهم کرده است، مثلا اتفاقی که برای «شیار 143» و گریه‌های پایانی تماشاگرانش افتاد یا فیلم «ابد و یک روز» و تشویق‌های ممتد تماشاگرانش که در جلب‌نظر منتقدان هم بی‌تاثیر نبود. فکر کردن به این موضوع که جشنواره 20 میلیارد تومانی فیلم فجر در مقایسه با جشنواره‌های برلین و ونیز و جشنواره کن چه کارکردهایی دارد، نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد. کیوان کثیریان، منتقد سینمایی: «چارسو» بریم به خاطر فضایی که در برج میلاد وجود دارد، هم من و هم چند تن از منتقدان، دو سالی است که برای دیدن فیلم به سینماهای دیگر می‌رویم.‌ با جابه‌جایی کاخ جشنواره فیلم فجر موافق هستم. در روزهای جشنواره، برج میلاد به خاطر بی‌برنامگی‌های موجود گاهی از دست مدیران اجرایی جشنواره خارج می‌شود و به خاطر حضور آدم‌های نامرتبط با سینما، شلوغ و بی‌نظم می‌شود. از وقتی جشنواره به برج میلاد رفت، با بی‌‌نظمی مواجه شد. برج میلاد فضای زیادی دارد و همین مساله برای خیلی‌ از هنرمندان و ارگان‌ها، این توقع را به وجود آورده است که در آنجا فیلم ببینند. اما حضور افراد بی‌ربط هنگام نمایش فیلم مسائلی را به وجود می‌آورد که متاسفانه همه را به گردن اهالی رسانه می‌اندازند. برج میلاد فضای تخصصی برای نمایش فیلم نیست. برای چنین کاری، باید مکان تخصصی‌تری را انتخاب کرد. اهالی رسانه می‌توانند در فضایی محدودتر، فیلم‌ها را ببینند و نشست‌ها با حضور عوامل فیلمی باشند که در همان روز اکران می‌شوند و اصلا لزومی ندارد هنرمندان در کنار منتقدان و اهالی رسانه باشند. برای بهبود کارکرد رسانه‌ای کاخ جشنواره، نشست‌های مطبوعاتی هم باید به لحاظ محتوایی وضعیت سامان‌یافته‌تری پیدا کنند. زمان نشست‌ها خیلی محدود است و نمی‌توان از آن توقع نقد و بررسی فیلم داشت. وضعیتی که الان در نشست‌های خبری داریم ترکیبی از سه وضعیت جلسه معرفی فیلم، جلسه نقد و بررسی و نشست پرسش و پاسخ خبرنگاران است. در حالی که باید وضعیت محتوایی این نشست‌ها مشخص شود. به نظرم در شرایطی که فرصت تامل راجع به فیلم‌ها کم است، بهتر است در حد پرسش و پاسخ باشد. از طرفی هم فرصت کافی برای خبرنگاران فراهم شود تا هم به نشست‌های مطبوعاتی برسند و هم اینکه فیلم‌ها را ببینند. به شخصه برای محل برگزاری جشنواره فیلم فجر، با پردیس سینمایی چارسو موافقم. در دو دوره‌ای که بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر در آنجا برگزار شد، اهالی رسانه و سینما همه راضی بودند. البته باید فیلم‌ها متناسب با تعدد سالن‌های سینمایی نمایش داده شوند. مسعود نجفی، مدیر روابط عمومی فیلم فجر: با هزار نفر باید بریم تغییر کاخ جشنواره از برج میلاد در تمام این سال‌ها مطرح بوده تا وضعیت بسامان‌تری برای برگزاری مراسم و نمایش فیلم‌های جشنواره فیلم فجر فراهم شود. اما امسال جدیت برای جابجایی کاخ جشنواره بیشتر است. اتفاقی که خواهد افتاد این است که اهالی رسانه از هنرمندان جدا هستند و فضای جشنواره مانند دوره‌های قبل از دوره بیست‌و‌هشتم جشنواره فیلم فجر می‌شود. امسال یک مجموعه در اختیار خبرنگاران و منتقدان قرار می‌گیــــــرد تا بدون دغدغـــــه به فعالیـــــت‌هایشان بپردازند. در 10 سال قبل سینماهایی مثل صحرا یا فلسطین محل اجتماع و حضور خبرنگاران و منتقدان بود. در آن موقع تعداد رسانه‌ها تا این حد زیاد نشده بود و فعالیت‌های رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی این‌چنین فراگیر نبودند. در شرایط فعلی چند آیتم را برای انتخاب کاخ جشنواره باید در نظر گرفت. یکی از مهم‌ترین آیتم‌ها ظرفیتی است که بتواند پاسخگوی حاضران در کاخ جشنواره باشد. سال گذشته با وجود اینکه از تعداد حاضران در جشنواره کم کردیم ولی هزار کارت برای اهالی رسانه صادر شد. طبیعتا کاخ جشنواره باید فضایی داشته باشد که بتواند جوابگوی این تعداد باشد. همچنین باید فضای لازم را به استقرار شبکه‌های رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی اختصاص دهد و البته امکان پخش زنده را برای واحد سیار صداوسیما فراهم کند. یکی دیگر از آیتم‌های کاخ جدید، محل استراحت و گعده‌های رسانه‌ای است که امکان حضور تعداد زیاد خبرنگاران را داشته باشد. مورد مهم‌تر امکان دسترسی به سالن‌های سینمایی و نشست مطبوعاتی است، تا خبرنگاران بدون دغدغه به رفت و آمد در کاخ بپردازند. هنرمندان در سینماهای مردمی فیلم را خواهند دید. برای هنرمندانی که باید در نشست‌های کاخ جشنواره حضور پیدا کنند، کارت صادر می‌شود. ضمن اینکه امسال کاخ مردمی جشنواره نداریم و سینماهای مردمی که فیلم‌های جشنواره را اکران می‌کنند، حضور پررنگ‌تری خواهند داشت. در چند روز اخیر، اظهارنظرهای رسانه‌ای در مورد انتخاب یک پردیس سینمایی به عنوان کاخ جشنواره مطرح می‌شود که مبتنی‌بر نگاه دقیقی نیست و با این توجیه است که مثلا دسترسی آن برای اهالی رسانه راحت‌تر است یا اینکه پذیرایی آن، در جشنواره‌های قبلی بهتر بوده است.‌ در حالی که برای انتخاب کاخ جشنواره، باید مجموع تمام شرایط را در نظر گرفت که مهم‌ترینش داشتن ظرفیت مناسب برای تعداد بالای خبرنگاران است. امیر جاوید، منتقد سینمایی: «چارسو» نریم در شرایط فعلی که تصمیم به جابه‌جایی است و معلوم نیست که محل نمایش فیلم‌ها برای اهالی رسانه از برج میلاد به کجا تغییر مکان می‌کند، نظر دادن در مورد مکان جدید برگزاری جشنواره فیلم فجر کمی سخت است. اما می‌توان در مورد وضعیت برج میلاد گفت که این مجموعه استانداردهای لازم را برای نمایش فیلم و برگزاری نشست‌های مطبوعاتی ندارد. این در حالی است که اولین مواجهه اهالی رسانه با یک اثر سینمایی باید در شرایطی استاندارد صورت بگیرد تا قضاوت‌ها نسبت به اثر درست باشد. سالن نمایش برج میلاد اصلا مناسب نمایش فیلم نیست؛ چون صدای مناسبی ندارد و حتی در جاهایی از سالن، نقاط کور نمایش داریم. اگر چه برج میلاد به لحاظ اینکه وضعیت پذیرایی، استراحت و پارکینگ آن خوب بود، محبوب اهالی رسانه شده است و زیبایی‌های بصری آن، در شکوه جشنواره بی‌تاثیر نیست ولی تا جایی که اطلاع دارم، ترجیح اغلب اهالی رسانه بر جابه‌جایی این محل است. اما اینکه پردیس چارسو به خاطر برگزاری چند دوره جشنواره‌های دیگر به عنوان محل جدید برگزاری جشنواره فیلم فجر انتخاب شود، موافق نیستم. پردیس سینمایی چارسو گزینه به شدت نامناسبی است؛ چون بخش ملی جشنواره فیلم فجر وضعیت متفاوتی از سایر جشنواره‌ها دارد و نوع استقبال از آن متفاوت است. شرایط محیطی و جغرافیایی چارسو جوابگوی بخش ملی جشنواره نیست. شاید در شرایط فعلی پردیس سینمایی ملت، شرایط مساعدتری برای اهالی رسانه داشته باشد. اگر چه این مجموعه با معضل پارکینگ مواجه است اما با حل این مشکل، می‌تواند به عنوان کاخ جدید جشنواره انتخاب شود. اگر مدیران فعلی سازمان سینمایی به فکر کار اساسی‌تری هستند، می‌توانند از تجارب پیشین مدیران برگزاری جشنواره استفاده و مکان مناسبی را برای ساخت‌و‌ساز محل دائمی جشنواره فیلم فجر انتخاب کنند تا محل مناسبی برای جشنواره های متعدد سینمایی باشد که در کشور برگزار می‌شود. یکی از اتفاقات مهم کاخ جشنواره، برگزاری نشست‌های مطبوعاتی است که بعد از نمایش فیلم می‌تواند خوراک خوبی را برای اهالی رسانه فراهم کند؛ چون بعد از نمایش فیلم فضایی هیجانی‌ برای مواجهه اهالی رسانه با فیلمسازان وجود دارد. اما اکنون این نشست‌ها با مشکلاتی همراه است. ایام برگزاری جشنواره فیلم فجر، روزهای شلوغی است که اهالی رسانه طی10 روز، هر روز 10ساعت فیلم می‌بینند. بهتر است که فضای نشست‌های مطبوعاتی محدود شود و فقط به معرفی آثار سینمایی بسنده شود. همچنین از عواملی که ستون اصلی آثار هستند دعوت شود در نشست‌ها حضور داشته باشند. گزارشی درباره تغییرات فراخوان جشنواره فیلم فجر فراخوان سی‌و‌ششمین جشنواره فیلم فجر، امسال کمی دیرتر از سال‌های قبل و در 17 مهرماه منتشر شد. امکان ثبت‌نام فیلمسازان هم روی سایت جشنواره از اول آبان ماه فراهم خواهد بود؛ فراخوانی که در بخش‌هایی نسبت به سال قبل تغییر کرده است تا شکل جدیدی از اجرا را در این دوره از جشنواره ببینیم. در سال‌های برگزاری جشنواره فیلم فجر، معمولا مدیران به تغییرات در حوزه‌هایی چون جلوه‌های ویژه میدانی و بصری، فیلم‌اولی‌ها و فیلم کوتاه دست زده‌اند. البته چند سالی است که بخش هنر و تجربه هم وارد کارزار اعمال نظر‌های مدیریتی شده است. اگرچه در سال‌هایی دامنه تغییرات به تندیس جشنواره هم کشیده شده است و اعمال‌نظرهای سلیقه‌ای با توجیه تحول در روند برگزاری بزرگ‌ترین جشن سینمایی کشور صورت گرفته است اما اعمال‌نظرهای مدیریتی، تنها آزمون و خطایی برای تغییر شمایل جشنواره بوده است. مثلا حضور مستند در جشنواره فیلم فجر چند سالی است که محل بحث است و به تناوب نحوه این حضور تغییر می‌کند. امسال وضعیت مبهم‌تر است و نحوه حضور مستندها با حرف‌های تکمیلی مدیران روشن می شود. به گفته داروغه‌زاده، دبیر جشنواره فیلم فجر، آثار مستند و هنر و تجربه محدودیتی در زمینه داوری نخواهند داشت و در تمامی بخش‌ها داوری می‌شوند و می‌توانند نامزد شوند. او همچنین گفته است که فیلم‌های مستند در این دوره از جشنواره براساس تصمیمی است که هیات انتخاب اتخاذ خواهد کرد. ممکن است در جمع ۲۲ فیلم بخش سودای سیمرغ جای بگیرد یا علاوه بر این ۲۲ فیلم، دو فیلم مستند هم به جشنواره افزوده شود، اما نکته روشن این است که امسال سیمرغ مستقل در بخش مستند اهدا نخواهد شد. سال گذشته و در فراخوان سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر بخش رقابتی نگاه نو که مخصوص کارگردانان فیلم اولی بود، حذف شد و تنها یک جایزه مخصوص استعداد ویژه در بخش سودای سیمرغ به کارگردان یک فیلم اولی داده شد. همچنین بخش فیلم‌های هنر و تجربه که در دوره سی و چهارم به جشنواره اضافه شده بود در دوره سی و پنجم حذف شد. اما امسال در دوره سی و ششم جشنواره فیلم فجر، وضعیت فیلم اولی‌ها و فیلم‌های هنر و تجربه چگونه است؟ امسال جایزه «مخصوص استعداد ویژه» در فراخوان، به عنوان «سیمرغ فیلم اول» تغییر یافته است و بخش هنر و تجربه هم با یک سیمرغ ویژه به جشنواره فیلم فجر بازگشت. فیلم کوتاه از سال گذشته به جشنواره ملی فیلم فجر بازگشت. در فراخوان امسال جشنواره فیلم فجر تصریح شده است: «هیات داوران از میان نامزدهای بهترین فیلم‌های کوتاه داستانی جشنواره فیلم کوتاه تهران و جشن مستقل فیلم‌های کوتاه خانه سینما (حداکثر ۱۰ فیلم) که مدت زمان هر فیلم کمتر از ۱۵ دقیقه باشد یک فیلم را به عنوان فیلم برگزیده انتخاب و سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه را به کارگردان آن فیلم اهدا خواهند کرد.» امسال یکی از بخش‌های فنی که چند سالی محل بحث کارشناسان سینمایی بود، هم اصلاح شد. سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه میدانی از بخش جلوه‌های بصری جدا شد تا سهم دریافت جایزه این دو بخش، در یک تصمیم درست فنی، مجزا شود. هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر، امسال کار دشوارتری دارد. فقط یک ورودی 22 تایی برای جشنواره فیلم فجر در نظر گرفته شده تا جشنواره سی و ششم فیلم فجر، شاهد تعداد کمتری ازآثار سینمایی باشد. اگرچه این تصمیم به کیفی شدن آثار حاضر در جشنواره کمک می‌کند ولی محل چالش و بحث فیلمسازانی خواهد شد که بنا به تصمیم هیات انتخاب، فرصت حضور در جشنواره را نخواهند یافت؛ آن هم در سالی که فیلم‌های زیادی از کارگردان‌های مطرح سینما تولید شده است. تاریخچه‌ای از محل حضور اهالی رسانه در جشنواره فیلم فجر کاخ نشینان خانه به دوش «کاخ جشنواره» اصطلاحی الصاقی به برج میلاد است که در 10روز دهه فجر انقلاب اسلامی، محلی برای حضور هنرمندان، اهالی رسانه و منتقدان سینمایی است. اجتماعی از موثر‌ترین افراد سینمای ایران در یک محل که حاشیه‌ها، نقدها و نظرات‌شان، آثار یک ساله سینمای ایران را برای سال بعد معرفی می‌کند. حالا دیگر با گسترش فضای رسانه‌ای در کشور، واکنش‌های لحظه‌ای ساکنان کاخ جشنواره فیلم فجر، گاهی مسیر یک فیلمساز را تغییر می‌دهد. اما رسانه‌های سینمایی و کاخ جشنواره فیلم فجر چگونه به این سطح نفوذ رسیده‌اند؟ از بهمن سال 1361 که اولین دوره جشنواره فیلم فجر برگزار شد تا دوره سوم جشنواره، اهالی رسانه و منتقدان جایگاه رسمی و اختصاصی نداشته‌اند. از جشنواره سوم فیلم فجر‌ تا جشنواره هشتم «لژ مخصوص اهالی رسانه» در سینما صحرا به اهالی مطبوعات و رسانه اختصاص یافت. اما در سال 69 و در نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، شرایط حضور اهالی رسانه در جشنواره تغییر کرد و سه سینمای آفریقا، سروش و صحرا به دست‌اندرکاران و میهمانان ویژه اختصاص یافت و خبرنگاران ‌توانستند با کارت ویژه در این سینماها فیلم ببینند. در همین دوره بود که بخش مسابقه سینمای کودک و نوجوان از جشنواره جدا و به یک جشنواره مستقل بدل شد. در دهمین دوره جشنواره فیلم فجر، سنیما آفریقا جای خودش را به سینما فلسطین داد. در بهمن 71 و یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر، بالاخره اهالی رسانه از رفت‌و‌آمد بین سه سینما خلاص و یکجا‌نشین شدند. در همین سال برای اولین بار، سینما «شهرقصه» به رسانه‌ها و جلسات گفت‌وگو با دست‌اندرکاران فیلم‌ها اختصاص یافت؛ سینمایی که در حادثه آتش‌سوزی سینما آزادی در فروردین ۱۳۷۶، آسیب دید و تعطیل شد و ساختمان آن برای جلوگیری از فروریختن احتمالی تخریب شد. سال‌های 72 و 73، سینما قدس میزبان خبرنگاران و اهالی رسانه در جشنواره‌های دوازدهم و سیزدهم فیلم فجر بود. از سال 74، خبرنگاران به سینما فلسطین نقل‌مکان کردند؛ جایی که تا سه سال میزبان اهالی رسانه بود. در سال ۱۳۷۶ سینما فلسطین در ایام جشنواره به‌صورت اختصاصی در اختیار مطبوعات و اهالی رسانه قرار گرفت. از همین سال بود که خبرنگاران واقعا سینمای مختص به خود را داشتند و فقط اهالی رسانه می‌توانستند در سینما فلسطین فیلم‌های جشنواره را دنبال کنند. در سال ۱۳۷۷ خبرنگاران در سینما قدس، فیلم‌های هفدهمین جشنواره را دیدند و در سال‌های 78 و 79، خبرنگاران بار دیگر به سینما استقلال رفتند.‌ در جشنواره بیستم، پای خبرنگاران به سالن حجاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان باز شد؛ انتخابی که برای اولین بار و آخرین بار صورت گرفت. در سال 81 و جشنواره بیست و یکم، خبرنگاران به سینما استقلال رفتند تا به مدت دو سال در آنجا حضور داشته باشند. در سال ۱۳۸۳ اهالی رسانه پس از چند سال به سینمای آشنا و قدیمی صحرا برگشتند تا فیلم‌های جشنواره بیست‌و سوم را نزد میزبان قدیمی ببینند. این میزبانی برای سال ۱۳۸۴ هم ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۸۵ خبرنگاران بتوانند از سینما فلسطین گزارش‌هایی درباره فیلم‌ها دوره بیست و پنجم جشنواره فیلم فجر بفرستند. در سال ۱۳۸۶ خبرنگاران برای آخرین بار به سینما صحرا رفتند تا رکورد ۱۲ بار میزبانی برای این سینما ثبت شود. در سال 87 اهالی رسانه برای آخرین بار مسیر سینما فلسطین را طی کردند تا رتبه دوم میزبانی اهالی رسانه به نام این سینما ثبت شود. از سال 1388 برج میلاد محل اصلی اتفاقات حین و بعد از نمایش فیلم در جشنواره شد. برج میلاد، بلندمرتبه‌ترین سازه تهران، به مدت هشت سال، نام کاخ جشنواره را از آن خود کرد. برج میلاد در تمام این سال‌ها شاهد نمایش فیلم‌ها و واکنش‌های منتقدان و اهالی رسانه بود؛ واکنش‌هایی که گاهی سرنوشت فیلم را تا مرحله اکران عمومی تغییر می‌داد. بنا به اعلام رسمی روابط عمومی سی‌و‌ششمین دوره جشنواره فیلم فجر، امسال کاخ جشنواره، در محلی غیر از برج میلاد خواهد بود و سالن اهالی رسانه از هنرمندان نیز جدا خواهد شد.∎​