حسام خراسانی- شهروند| «روهینگیا» یک منطقه در ایالت راخین در غرب میانمار؛ یک منطقه و یک دنیاحرف. حرف‌هایی که هرکدام زخم‌هایی است از دَرد و رنج یک اقلیت مسلمان. خشونت‌های قومی داستان دهشتناک این روزهای مردم روهینگیا شده است. مردمانی که درطول این چند‌ سال به دلیل همین زخم‌ها پناهجوی کشورهایی همچون بنگلادش، پاکستان، تایلند، مالزی، اندونزی، اروپا و استرالیا شده‌اند. حالا از آگوست 2017 با افزایش خشونت‌های قومی علیه مسلمانان میانمار پناهندگی‌ها به کشور بنگلادش افزایش پیدا کرده است. بسیاری از آنان در کمپ‌های پناهندگان در نزدیکی مرز بنگلادش در اردوگاه‌های کوتوپالونگ و ماینرگونا دور از سرزمین خود زندگی می‌کنند. کمپ‌هایی که از حداقل نیازهای رفاهی همچون آب سالم نیز برخوردار نیستند. حالا تمام نگاه‌ها و روایت‌ها از یک فاجعه انسانی خبر می‌دهند. فاجعه‌ای که چند روز پیش از زبان دکتر علی‌اصغر پیوندی؛ رئیس جمعیت هلال‌احمر که به منظور ارسال سومین محموله کمک‌های بشردوستانه به بنگلادش سفر کرده بود نیز، عنوان شد. «اوضاع این‌جا اصلا خوب نیست و به سمت یک فاجعه انسانی پیش می‌رویم، کما این‌که شاید تا حدودی نیز رخ داده باشد.» این جمله‌ روایتی بود از زخم‌های بی‌شمار روهینگیا. جمعیت هلال‌احمر ایران به منظور التیام دردهای این زخم تاکنون سه محموله بشردوستانه به کشور بنگلادش ارسال کرده است. «شهروند» به منظور بررسی کامل‌تر این کمک‌ها و همچنین ارزیابی مشخص‌تر از وضع پناهندگان میانماری گفت‌وگویی داشته است با مردِشماره یک سازمان امدادونجات کشور. مرتضی سلیمی که چند هفته گذشته سفری به کشور بنگلادش داشته و از نزدیک از اردوگاه آوارگان میانماری بازدید کرده است، در گفت‌وگو با «شهروند» ضمن روایت داستان دهشتناک انسانی در اردوگاه‌های پناهجویان به ارایه راهکارهای امدادی در مورد این فاجعه انسانی پرداخته است.
 شما اخیرا سفری به کشور بنگلادش داشتید و از اردوگاه‌های آوارگان میانماری بازدید کرده‌اید، وضع اردوگاه‌ها را از لحاظ بهداشتی و رفاهی چگونه دیدید؟
زخم‌های روهینگیا غیرقابل شمارش است. یک فاجعه انسانی عنوانی است که می‌توان برای این رویداد دلخراش عنوان کرد، اما اگر بخواهیم عمده مشکلات مشاهده‌شده بهداشتی و رفاهی را به صورت تیتروار شرح دهیم، به 7 مشکل باید اشاره داشته باشیم.
1- مسکن: خانوارهای تحت اسکان در شرایطی قرار دارند که تحت آسیب‌های بهداشتی قرار خواهند گرفت. ازجمله گزش حشرات- جوندگان و موارد ناشی از پسماند و فاضلاب و امکان بروز حوادث محتمل است.
2- آب: توزیع آب به سه صورت تانکر سیار، آب بطری‌شده و برداشت آب از چاه‌های حفاری‌شده محلی با تلمبه‌های دستی انجام می‌گیرد. در هر دومورد تانکر و چاه‌های حفرشده هیچ اقدامی درخصوص گندزدایی آب انجام نمی‌شود. چاه‌های حفرشده محلی نیز از نوع سطحی با عمق کمتر از ۱۰متر هستند که آلودگی باکتریولوژیک و سایر پارامترهای شیمی- فیزیک محتمل بوده؛ چراکه به‌ نظر می‌رسد برداشت انجام‌شده در واقع آب‌های کاملا سطحی و در اختلاط با فاضلاب است. بررسی دقیق‌تر نیاز به اقدامات آزمایشگاهی دارد که دقیقا نوع پارامترهای آلودگی مشخص شود، ولی آلودگی کلیفرمی و کلیفرم گرماپای و افزایش پارامترهای نیتریت و نیترات محتمل است، حتی تانکرهای سیار مستقرشده دارای ایمنی بسیار پایین و کلر آزاد باقیمانده صفر است.
3- فاضلاب: پخش فاضلاب ناشی از شست‌وشوی لباس، ظروف و استحمام و... کاملا مشهود و در محوطه کمپ، وضع بسیار بدی مشاهده می‌شود.
4- پسماند: کمپ‌های مشاهده‌شده فاقد سیستم جمع‌آوری، نگهداری و حمل‌ونقل است و در تمام محوطه پخش پسماند ناشی از ظروف یکبار مصرف و پسماند آلی که به سرعت در محیط می‌تواند تجزیه و متعفن گردد، مشاهده می‌شود.
5- بهداشت غذا: به دلیل فقدان شرایط بهداشتی مسکن در کمپ، ضوابط اولیه بهداشت مواد غذایی قابل ‌رعایت نیست و کاملا مواد غذایی مصرفی در کنار آلودگی‌های محیطی قرار دارد.
6- حشرات و جوندگان: غالب حشرات مشاهده‌شده از نوع مگس خانگی که در اطراف کمپ‌ها خصوصا توالت‌ها و تجمع‌های پسماند مشاهده می‌شود.
7- توالت و حمام: توالت‌های ایجادشده دارای شرایط اولیه بوده ولی جانمایی آنها به صورت کاملا غیرکارشناسی و در بالادست منابع آب موجود است. حمام‌های ایجادشده نیز فاقد اقدامات اولیه دفع فاضلاب ناشی از آن است.
 با توجه به صحبت‌های شما شرایط در این اردوگاه غیرقابل تصور است. حالا اگر این مشکلات و معضلاتی که عنوان کردید، حل نشود، با چه بحران دیگری روبه‌رو می‌شویم؟
به ‌نظر می‌رسد با شرایط موجود درصورتی که در کوتاه‌مدت و به صورت واکنش سریع اقدامی موثر انجام نشود؛ شاهد بروز بیماری‌های گوارشی و واگیر منتقله از غذا و بیماری‌های انگلی خواهیم بود؛ چراکه حتی مراکز فروش مواد غذایی محلی نزدیک به کمپ‌ها نیز دارای مشکلات بهداشتی عدیده نیز هستند. بیماری منتقله از آب به دلیل مصرف آب آلوده برای آشامیدن، استحمام و شست‌وشوی ظروف محتمل خواهد بود. شیوع بیماری‌هایی نظیر وبای التور تیفویید و به‌خصوص هپاتیت A محتمل است. درصورت عدم انجام اقدام سریع، شاهد وفور بیشتر مگس و جوندگان خواهیم بود که مهار آتی آنها به دلیل تکثیر تخم و لاروگذاری در میان پسماند آلی تلنبارشده، مشکل مهار خواهد بود.
 گزارشات از یک فاجعه انسانی خبر می‌دهند؛ موضوعی که دکتر علی‌اصغر پیوندی رئیس جمعیت هلال‌احمر نیز در سفر به این کشور بر آن تأکید داشت. آیا به نظر شما عزمی برای نجات از این فاجعه انسانی در سازمان‌های جهانی که در بنگلادش فعالیت دارند، دیده می‌شود؟
ببینید، ابتدا باید به‌صورت زمینه‌ای به این موضوع پرداخت، براساس گزارش فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از سوم شهریورماه ( ۲۵ آگوست ۲۰۱۷) دولت میانمار در ایالت راخین علیه قوم روهینگیایی دست به خشونت زد و حدود 429 هزار نفر که عمدتا زنان و کودکان آواره میانماری بودند از مرزها عبور کردند و وارد بنگلادش شدند. بخش عمده این آوارگان در مناطق باندران و بندر کاکس بازار پناهنده و بخش‌های عمده‌ای نیز در کنار جاده‌ها یا در اطراف مرز آواره شده‌اند. این مهاجرت عظیم همچنان درحال تحول است و وارد سناریوهای جدیدی شده و مناطق مختلف کشور بنگلادش را درگیر کرده است. از یکم اکتبر (دوم مهرماه) تاکنون بیش از ۸۰۹‌هزار پناهنده روهینگیایی از مرز گذشته و وارد بنگلادش شده‌اند. این افراد با خشونت شدید رانده شده و اغلب آسیب‌های جسمی و روانی دیده و برخی از خانواده‌های خود جدا افتاده‌اند. اکنون کشور بنگلادش با آوارگان قبلی میزبان قریب به یک میلیون و 200 هزار آواره میانمار است. اما اگر بخواهم کوتاه به سوال شما پاسخ بدهم باید بگویم به‌نظر نمی‌رسد عزمی جهانی برای حل این معضل وجود داشته باشد و احتمال ما بر آن است که این آوارگی طولانی‌مدت خواهد بود.
 بگذارید صریح‌تر پرسش را مطرح کنم؛ فعالیت سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی را در کمک به مردم مظلوم میانمار چگونه می‌بینید؟ می‌توانید شرحی از مهمترین نیازهای آوارگان میانماری داشته باشید؟
هم‌اکنون فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و سازمان‌های بشردوستانه فعالیت‌های خود را آغاز کرده‌اند و جمعیت‌های ملی ایران، ترکیه، کویت، ژاپن و... نیز مشغول فعالیت هستند. براساس ارزیابی‌های انجام‌شده توسط دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) و فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر نیازهای حیاتی آوارگان شامل غذا (در راستای تأمین امنیت غذایی)، آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برای نوشیدن و دیگر مصارف ضروری، بهداشت و بهسازی محیط، سرپناه‌ اضطراری، ساماندهی کمپ‌ها و سکونتگاه‌های اضطراری، خدمات سلامت اولیه، اقلام غیرغذایی (ست ظروف،کیت بهداشتی و...) بوده است و براساس همین برآوردهای انجام‌شده روزانه به تأمین و سالم‌سازی ۵۸‌میلیون لیترآب نیاز جدی وجود دارد. همچنین فدراسیون تأمین ۱۰۰ سرپناه اضطراری ‌را متقبل شده و اعلام کمک از جمعیت‌های ملی کرده است. همچنین به صورت فوریتی به ۲۵ هزار چشمه توالت نیاز است. همچنین آوارگانی که از مرز عبور می‌کنند به بسته‌های غذایی نیاز جدی دارند. با توجه به جنگلی بودن منطقه و شالیزارهای موجود، پشه‌بند از دیگر اقلام مورد نیاز است. همچنین بارش مداوم باران‌های موسمی نیاز به روکش نایلونی تروپولین را برای پوشش سقف سکونتگاه‌ها ایجاد کرده است. همین نیازسنجی نیز نشان می‌دهد که برای حل این بحران یک اجماع جهانی نیاز است.
 تاکنون سه محموله بشردوستانه از سوی جمعیت هلال‌احمر به کشور بنگلادش ارسال شده است. در مورد مسیر و چگونگی ارسال بیشتر توضیح دهید. همکاری‌های بین‌المللی چگونه بوده است و مسلمانان مظلوم میانمار چگونه به این اقلام دست پیدا می‌کنند؟
جمعیت هلال‌احمر کشورمان براساس دانش، تجربه و ظرفیت‌هایی که دارد، می‌تواند در بخش ارایه خدمات بهداشتی اولیه، خدمات بستری، تهیه، تامین، بسته‌بندی و توزیع اقلام امدادی (اقلام غذایی و غیرغذایی) مشارکت کند. تاکنون ارسال و توزیع 3 محموله امدادی در مناطق مختلف با همکاری هلال‌احمر بنگلادش انجام و بسترهای مناسب همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه نیز فراهم شده است. امکان همکاری دو‌جانبه با دولت بنگلادش میسر است ولی جمعیت هلال‌احمر بنگلادش از همکاری دو‌جانبه جمعیت‌های ملی کویت، قطر و ترکیه چندان راضی نیست. همچنین امکان همکاری چند‌جانبه با دولت، جمعیت ملی و فدراسیون وجود دارد. پیشنهاد هلال‌احمر بنگلادش ورود ایران به بخش ارایه خدمات سلامت اولیه در اردوگاه‌های حکیم پارا و ماناگوناست. همچنین متذکر شدند که جمعیتی که اخیرا از مرز درحال واردشدن است در منطقه کوتاپانا که برآورد می‌شود قریب۵۰‌هزار نفر باشند، به شدت نیازمند کمک هستند. برای احداث مراکز بستری و بیمارستان‌های صحرایی مشکل جا وجود دارد و از پیش باید با کمک دولت مکان‌یابی مناسب انجام شود. تقریبا اغلب اقلام غذایی و غیرغذایی در بازار محلی منطقه کاکس بازار قابل تأمین و با هزینه کم قابل‌ بسته‌بندی و توزیع در بین آوارگان است. از ظرفیت لجستیک فدراسیون (انبار و...) با انجام مذاکره می‌توان بهره‌مند شد.
 در سفری که به بنگلادش داشتید چه موضوعاتی پیگیری شد؟
بررسي وضعيت بيماری‌های واگيردار و راه‌های مقابله و كنترل آن برای هماهنگی با صليب‌سرخ و سمن‌های مستقر در منطقه، بررسي وضعيت بهداشت محيط منطقه و راه‌های اصلاح آن برای هماهنگی با سمن‌های منطقه، بررسی وضعيت بيماری‌ها برای ارسال خدمات بهداشتی و مكان‌يابی برای استقرار بيمارستان صحرايی درصورت نیاز، بررسی وضع خدمات امدادی و نیازسنجی جامع، جلسه با وزير بهداشت بنگلادش، معاونان و قائم‌مقام و دیگر مسئولان به منظور هماهنگی‌های عملیاتی، نظارت بر توزیع محموله‌های ارسالی از ایران و بررسی بازخورد آن ازجمله موضوعاتی بود که پیگیری شد.
 به‌عنوان یک مدیر عملیاتی، راهبردهای پاسخ‌دهی عملیاتی به این پناهندگان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به‌طور مشخص بیش از ۱.۲‌میلیون نفر آواره نیازمند کمک‌های فوری امدادی هستند که ۳۰۰‌هزار نفر پیش از شهریورماه ۹۶ در این منطقه حضور داشته‌اند. ۵۰۹‌هزار نفر از مهرماه ‌وارد شده و ۳۰۰‌هزار نفر در جامعه محلی پذیرفته شده‌اند. اکنون اهداف راهبردی   مورد توجه دولت بنگلادش، سازمان ملل متحد، فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ، جمعیت هلال‌احمر و دیگر سازمان‌های امدادی بین‌المللی قرار دارد.
1- تامین کمک‌های فوریتی برای نجات جان افراد در کمپ‌های مسکونی و جامعه میزبان محلی
2- بهبود وضع زیرساخت‌های کمپ‌های موجود و سکونتگاه‌های جدید
3- تأمین امنیت، ایمنی و کرامت پناهندگان روهینگیایی
 اقدامات پیشنهادی هلال‌احمر ایران در آینده چه خواهد بود؟
در پروژه مشترک جمعیت هلال‌احمر با وزارت بهداشت امکان اقدام در حوزه تأمین آب سالم و بهسازی محیط وجود دارد. موارد نیز در دستور کار قرار دارد، از جمله:
 راه‌اندازي بيمارستان صحرايي و پنج درمانگاه اقماري در صورت تأمین جای مناسب و زمین،  استفاده از دانشجویان رشته‌هاي پزشكي دندانپزشكي و داروسازي ايراني مشغول به تحصيل در داكا، دپیلماسی فعال بشردوستانه برای حل معضل به‌وجود آمده ،  انجام خدمات حمایت روانی و امدادی مورد نیاز، برنامه‌ریزی برای تأمین معاش و توانمندسازی در بلندمدت  بوده است.