دوباره کتیبه های «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» زینت‌بخش کوچه ها و خیابان هایمان شد و دوباره برای شنیدن آموزه های دینی و قال الباقر (ع) و قال الصادق (ع) پای منبر علمای دین می نشینیم و با مرثیه سرایی مداحان اهل بیت در سوگ سید و سالار شهیدان با ناله های امام زمان (عج) همراه می شویم.
همه ساله، هنوز محرم از راه نرسیده که کودکان و نوجوانان در کوچه و خیابان به راه افتاده و با سیاهپوش کردن خانه و تکایا به بزرگترها یادآور می شوند که لباسهای مشکی خود را برای عزای حسینی آماده کنند.
یک هزار و 378 سال از واقعه عاشورا می گذرد و عزاداری شیعیان هر سال پرشورتر می شود و هر عزادار عاشقی با هر تفکر و عقیده ای زیر بیرق عزای حسین به عزاداری می پردازد و بر همین اساس می توان شرکت در مراسم سوگواری و عزاداری سیدالشهدا علیه السلام را یکی از مهمترین عوامل وحدت‌بخش شیعیان دانست به گونه ای که اجتماع 25 میلیونی سوگواران حسینی در مراسم پیاده روی نجف تا کربلا در رسانه های جهان، بازتابی نه چندان وسیع داشته ولی ترسی را بر دل دشمنان انداخته که فکر آن را هم نمی کردند.
عزاداری محرم و صفر دلهای شیعیان را صیقل می دهد و بیان مصیبت های خاندان اهل بیت (ع) نه فقط برای خالی شدن بغض نهفته در سینه های سوخته عزاداران، که بر مبنای شور و شعور حسینی است و حضرت امام خمینی (ره) در روزهای خون و انقلاب، پایداری نهضت اسلامی را به حفظ سنتهای عزاداری گره زد و فرمود که این خون سیدالشهداست که خون های همه ملت های اسلامی را به جوش می‏آورد.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید داشتند که ماه های محرم و صفر را با ذکر مصیبت های اهل بیت (ع) زنده نگه داریم و فرمود: محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سیدالشهدا (ع) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است.
سفارش های امام خمینی (ره) با بیانی دیگر در سخنان رهبر معظم انقلاب متبلور شده و ایشان نیز از گویندگان، واعظان و مداحان خواستند تا جنبه های نمادین و حقیقی عزاداری ها را برای مردم تبیین کنند.
رهبر معظم انقلاب فرمودند: می‏گویند چرا ماتم و گریه و اشک را در بین مردم رواج می‏دهید؟ این ماتم و اشک برای ماتم و اشک نیست، برای ارزش هاست. آنچه پشت سر این عزاداری ها، بر سر و سینه زدن‏ها و اشک ریختن‏ها وجود دارد، عزیزترین چیزهایی است که در گنجینه‏ بشریت ممکن است وجود داشته باشد.
بر اساس آمار اعلام شده، بیش از 91 هزار و 600 هیات مذهبی در سراسر کشور بر پا می شود که بیشترین برنامه های این هیات ها در ماه محرم و صفر است و همه ساله 50 هزار مبلغ به این هیات ها اعزام می شوند که معمولا 30 درصد از این هیات ها بدون سخنران است و مداحان اهل بیت با قرائت زیارت عاشورا به مرثیه سرایی و مصیبت خوانی می پردازند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند عزاداران حسینی علاوه بر آشنایی با معارف دینی و اهداف قیام سیدالشهدا علیه السلام باید به جنبه های سیاسی عزاداری نیز توجه کنند و برخی نیز پرداختن به مسائل سیاسی و روز جامعه از سوی دست اندرکاران هیات های مذهبی را از ویژگی های عزاداری واقعی می دانند.

** ستایشگران اهل بیت به مسائل روز و مسائل سیاسی آگاه باشند
رئیس کانون مداحان و شعرای آئینی کل کشور معتقد است که مداحان و ستایشگران اهل بیت باید نسبت به مسائل روز و موضوع های سیاسی آگاهی داشته باشند.
مصطفی خرسندی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا در این زمینه با استناد به رهنمودهای رهبر معظم انقلاب گفت: منویات حضرت آیت الله خامنه ای در این زمینه مهم است، یعنی چشم ذاکران و مداحان در مسائل سیاسی باید به دو لب ولی امر مسلمین باشد و بر اساس منویات ایشان عمل کنند.
حضرت آیت الله خامنه ای در 29 اسفند سال 95 وظیفه و نقش «محتوا» در مداحی را «معرفت‌افزایی به اهل‌بیت علیهم‌السلام» و «آشنا کردن مردم با وظایف دینی» دانستند و افزودند: جامعه مداح باید بتواند با نگاه به دنیای روز و متناسب با نیاز زمان و وظایف و جبهه‌بندی‌ها، گفتمان‌سازی کند.
خرسندی با بیان اینکه مداح و ذاکری که سیاسی نباشد، وظیفه خودش را به طور کامل انجام نداده است، افزود: حرکت سیدالشهدا (ع) به سوی کربلا یک حرکت سیاسی بود و آن مداحی که یزید زمان و امام حسین علیه السلام زمان برایش مهم نباشد، در واقع نتوانسته وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهد.

** یزید زمانت را بشناس
مدیرعامل خانه مداحان کشور ادامه داد: مداحان و شاعران آئینی باید به روز باشند و با شناخت زمانه خود، یزید زمان و نه فقط یزید هزار و 400 سال پیش را معرفی کنند، یعنی اگر از مظلومیت امام حسین علیه السلام و ظلم های یزید می گویند، باید مظلوم زمان حال و ظالم حال را معرفی کنند و اگر به این مساله توجه نکنیم، حسینیان به مسلخ کشیده خواهند شد.

** فعالیت سیاسی در راستای گفتمان‌سازی متناسب با نیاز زمان است
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی نیز فعالیت سیاسی مداحان و شاعران آئینی را در راستای سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر گفتمان‌سازی متناسب با نیاز زمان ارزیابی کرد.
حجت الاسلام سیدمهدی خاموشی به ایرنا گفت: موضوع مدافعان حرم یا مبارزه با تکفیری ها و وهابیت و همچنین مبارزه با استکبار و صهیونیستها جزء متن دین ماست، یعنی همانگونه که حماسه عاشورا اینگونه است، امروز مبارزه با گروه های تکفیری به عنوان دست‌پروردگان سیا و موساد و دفاع از حرم اهل بیت (ع) جزء دین ماست.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با جدا کردن فعالیتهای سیاسی و عملکرد جناحی در هیات های مذهبی گفت: هیات های مذهبی تمام خط مشی خود را از ولی فقیه می گیرند و مداحان و هیات ها همواره این خط اتصال را با رهبر معظم انقلاب دارند.
وی عملکرد سیاسی و اجتماعی مداحان و هیات های مذهبی را بر اساس پیروی از ولایت فقیه تحلیل کرد و گفت: روشن نگه داشتن چراغ پر فروغ انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، بیداری اسلامی و مدافعان حرم در گرو همین پیروی است.

** هیات های محرم، آلودگی سیاسی
حجت الاسلام محمدرضا زائری مدیر مسئول ماهنامه خیمه اخیرا در یادداشتی نوشت: رویکرد انقلابی در دینداری، تفاوتی میان سیاست و دین قائل نیست و به تعبیر مشهور مرحوم سیدحسن مدرس، سیاست را عین دیانت و دیانت را عین سیاست می بیند. برخلاف نظر و دیدگاه سنتی برخی عوام که عزلت و کناره گیری از امور اجتماعی را برای دینداران ترجیح می دهند انقلاب اسلامی نوعی از حضور اجتماعی و سیاسی دین را رقم زد و تثبیت کرد که دینداری را در متن زندگی واقعی ترسیم می کند.
وی افزود: از این رو مجامع دینی مانند مساجد و مراکز عبادی، هیأت های مذهبی و مجالس حسینی نمی توانند از ظلم یزید در سال 61 هجری سخن بگویند اما نسبت به ظلم های یزیدیان زمان در حال حاضر سکوت کنند. به این معنی سیاست یعنی اعلام موضع نسبت به حق و باطل، تشخیص توطئه دشمن، پایداری و ایستادگی در جبهه حق و داشتن موضع روشن همیشه اقتضای طبیعی حسینی بودن است اما به نظر می رسد علیرغم این که اصل سیاست در متن اسلام هست و سیاست و دیانت از هم قابل تفکیک نیستند، افراط در این زمینه نیز خطرناک و آسیب زاست.
این کارشناس مذهبی تاکید کرد: نباید به اسم سیاسی بودن، پای مسائل جزئی سیاسی مثل موضع گیری های خاص و جناح بندی ها و تعیین مصادیق به هیأت ها باز شود و فضای معنوی مجالس حسینی تحت الشعاع قرار گیرد. سیاسی بودن با سیاسی بازی فرق دارد و موضع حق طلبانه داشتن به معنی بازیچه شدن عزاداری سیدالشهدا (ع) برای این گروه و آن دسته جناحی نیست.

** خانه امام حسین (ع) باید برای همه گنجایش داشته باشد
زائری درعین حال به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: معتقدم با وجود اینکه اصل سیاست در متن اسلام هست و سیاست و دیانت از هم قابل تفکیک نیست ولی نباید پای مسائل جزئی سیاسی مثل موضع گیری های خاص و جناح بندی ها و تعیین مصادیق به هیأت ها باز شود.
این نویسنده مذهبی تاکید کرد: هیأت سیدالشهدا، خانه امام حسین (ع) است و به مصداق «باب الحسین اوسع» باید این خانه برای همه گنجایش داشته باشد و نباید سخنران یا مداح طوری رفتار کند یا حرف بزند یا موضع بگیرد که بخشی از مخاطب احساس دلزدگی داشته باشد و در واقع، سیاسی بودن و ایستادن پای اصول انقلاب و اسلام و مقابله با استکبار جهانی و تبیین توطئه ها و آگاه کردن مردم نباید به سیاسی بازی و جبهه گرفتن و شخصی شدن مسائل کشیده شود
وی تنها سرمایه اجتماعی باقیمانده در جامعه دینی را مجالس حسینی دانست که دشمن هم با تمام قوا برای نابود کردنش به میدان آمده و برای استحاله و تغییر تدریجی اش نقشه کشیده است و لذا زائری معتقد است که باید با تمام وجود مراقب این تهدید بود و با وسواس و حساسیت فراوان نسبت به حراست و حفاظت از این سرمایه ارزشمند کوشید که یکی از این مراقبت ها توجه به میزان سیاسی شدن هیأت های عزاداری و دور نگهداشتن فضای معنوی هیأت ها از مسائل سطحی و جزئی و روزمره و پیش پا افتاده است.

** مداحان بازیچه جریان های سیاسی نشوند
حسن بنیانیان رئیس کمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی بر ضرورت آموزش دانش سیاسی به مداحان تاکید کرد و از ستایشگران اهل بیت علیهم السلام خواست تا ضمن نصیحت مسئولان، بازیچه جریان های سیاسی در کشور نشوند.
وی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: نیت و اخلاص، دو رکن مهم اخلاقی مداحان است و مداحان باید مواظب باشند تا مبادا بازیچه جریان های سیاسی شوند و لذا هیاتی ها و عزاداران در پای منبر روحانیان و مرثیه سرایی مداحان باید بتوانند دین را با جامعیت آن یاد بگیرند و ساخته شوند تا زمانی که از جلسه بیرون می آیند، اراده اصلاح اخلاق و رفتار خود را در کنار افزایش دانش دینی پیدا کنند.
وی تاکید کرد: کسی که می خواهد در عرصه فرهنگ کار کند و نفوذ کلام داشته باشد، نباید منتسب به یک جریان سیاسی شود چون در این صورت طیفی از مخاطبان خود را از دست می دهد، البته غالب جریان های سیاسی موجود از کلیت نظام جدا نیستند اما عنصر فرهنگی بیش از هر چیز، نسبت به کلیت نظام وظیفه حفظ و نگهداری آن را دارد.

** مداحان در طرح مسائل سیاسی مشورت کنند
این استاد دانشگاه از مداحان و ستایشگران اهل بیت (ع) خواست تا قبل از طرح مسائل سیاسی که از پیچیدگی های خاصی برخوردار است با صاحبنظران مورد اعتماد مشورت کرده و نظر آنان را درباره بیان مسائل سیاسی در هیات ها و مراسم های عزاداری جویا شوند.
بنیانیان افزود: همانگونه که برای طرح مسائل شرعی در هیات ها باید با یک کارشناس دینی مشورت کرد، درباره مسائل سیاسی نیز مداح باید نظرات کارشناسان سیاسی را بداند، چون بیان یک موضوع سیاسی در یک مراسم بزرگ که فیلم آن نیز در میان مردم پخش می شود و گوینده پس از چند سال متوجه اشتباه خود می گردد، باعث عذاب وجدان گوینده آن خواهد شد.
وی اضافه کرد: البته برخی افراد نیز در چنین مواردی از چاله به چاه می افتند، یعنی پس از بیان مطلبی سیاسی متوجه می شوند که به دلیل دریافت اطلاعات اشتباه، دچار انحراف در موضوع شده اند و بعد از آن تصمیم می گیرند در مسائل سیاسی هیچ مداخله ای نکنند که این کار نیز اشتباه است.
این پژوهشگر اجتماعی همچنین گفت: شرایط امروز جامعه به قدری حساس شده و مسئولیت مداحان معروف به قدری ظرافت پیدا کرده که اگر یک مداح بخواهد نقش خود را به بهترین شکل ایفا کند باید یک هسته فکری از افراد با دانش و دین فهم برای مشورت خود فراهم کند، هزینه آن را بدهد و در همه موارد مداحی خود اعم از شعر، سبک و محتوا از آنها کمک بگیرد.

** سیاستی از جنس امر به معروف
بنیانیان همچنین گفت: یک انسان مسلمان وظیفه دارد اگر در اجزای حکومت و نظام سیاسی کشور ایرادی وجود دارد، آن ایراد را با نصیحت یا هر اقدام مناسب دیگری کاهش دهد یا اصلاح کند و نصیحت مومن به حکومت جزئی از امر به معروف است، همانگونه که حکومت وظیفه دارد مردم را امر به معروف و نهی از منکر کند.
وی افزود: نظام اسلامی برای مداحان، فضایی را همراه با امنیت ایجاد کرده تا بتوانند در هیات ها و محافل حسینی مردم را با معارف اهل بیت آشنا کنند و معتقدم حکومت نیز در این امر به معروف سهیم است، هرچند آن مداح توجهی به این امنیت و شرایط فراهم شده نداشته باشد.
رئیس کمیسیون پیوست نگاری فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: مداح نیز باید مانند روحانی و استاد دانشگاه، حق را بشناسد و اگر از حکومت و دولتمردان انتقاد دارد، انتقادش را بیان کند و در جای خود واقع بینانه از خدمات دولت و نظام دفاع کند و باید مواظبت کرد که برای کسب محبوبیت بین مخاطبان، زحمات بسیاری از خدمتگذاران گمنام و شناخته شده این نظام را نادیده نگیریم.
این کارشناس فرهنگی از ضرورت توجه به ظرافت ها و پیچیدگی های شرایط امروز جامعه سخن گفت و برطرف شدن اینگونه مشکلات را منوط به ارائه آموزش های علمی سیاسی به مداحان دانست و اظهار داشت: متاسفانه برخی افراد، آموزش سیاسی را با بازی های سیاسی و جناح بندی های روز اشتباه می گیرند و از همین رو عزاداران و شرکت کنندگان در هیات ها فکر می کنند که با طرح مسائل سیاسی از آنان بهره برداری می شود و در نتیجه، ممکن است به دلیل برخوردهای سیاسی از حضور در برخی هیات ها منزجر شوند.
فراهنگ**1003**1055
خبرنگار: محمدرضا جعفرملک**انتشار: زینب کارگر