معصومه طاهري
همگان اصفهان را به هنر و هنرمندانش مي‌شناسند؛ هنرمنداني که نام اين شهر را در جهان پرآوازه کردند. يکي از اين هنر‌هاي بديع و زيبا، نگارگري يا همان مينياتور است؛ هنري که در عين ظرافت، چشم هر بيننده را به خود خيره مي‌کند و مي‌تواند مفاهيم ناب معنوي و عرفاني را هم به مخاطب انتقال بدهد. رضا بدرالسما از جمله استادان توانمندي است که هنرش مخاطب را مفتون و مجذوب خود مي‌کند.از فعاليت‌هاي هنري وي مي‌توان به ميناکاري قسمتي از در حرم امام علي(ع)، ميناکاري ضريح امامين، ميناکاري ضريح حضرت مسلم بن عقيل، ميناکاري ضريح حضرت حبيب بن مظاهر، ميناکاري باب‌الراس الشريف حرم و خيمه‌گاه حضرت ابوالفضل، تصويرگري آثار فاخر نگارگري درباره آيات و قصص قرآن، ائمه اطهار، موضوعاتي همچون اشعار شاعران بزرگ ايران و نشر آثار در قالب کتاب اشاره کرد. آثار استاد به غير از موزه‌هاي معتبر ملي و بين‌المللي در مجموعه‌هاي خصوصي کشورهاي امريکا، ژاپن، آلمان، فرانسه، ايتاليا، سوئد، انگليس، عمان، امارات متحده عربي، ترکيه، چين، کويت، مالزي و استراليا نگهداري مي‌شود. با استاد درباره آثارش گفتوگو کرده‌ایم.
چه چيزي هنر نگارگري را نسبت به ساير هنرها شاخص‌تر کرده است؟
در نقاشي هنرمند نياز به الگو و سوژه براي طراحي و نقاشي خود دارد اما در نگارگري هنرمند بايد تفکرات خودش را به تصوير بکشد براي همين مهارت لازم را دارد تا قوه تخيل و ذهنيت خود را بتواند روي کاغذ بياورد و بايد اطلاعاتي درباره طرحي که مي‌خواهد بکشد داشته باشد. البته اين روزها نگارگران کمتر اين اصل مهم را رعايت مي‌کنند درحالي‌که زماني نگارگري دو بعدي بود و پرسپکتيو نداشت، الان پرسپکتيو و حجم دارد و از اصالت سابق برخوردار نيست.
شما شخصاً ايده‌هاي کاري خود را از کجا مي‌آوريد؟
60 سال است که در اين هنر تجربه دارم و سال‌هاي زيادي کار و تمرين کرده‌ام به‌همين خاطر بر اساس تجربه کار مي‌کنم. اصولاً تمايل ندارم ايده و سليقه ديگران را پياده کنم البته گاهي براي گذران زندگي ايده مي‌دهند و پياده مي‌کنم ولي طرح با توجه به موضوع است. مثلاً اگر قرار است طرح کتاب مثنوي را نگارگري کنم، اشعار کتاب را مي‌خوانم بعد يکي از شعرهايي را که بيشتر به نظرم مناسب است ، انتخاب مي‌کنم و بر اساس مضموني که دارد طرح مي‌کشم.
رابطه کاري شما با عرفان به خصوص عرفان اسلامي چيست؟
هدف اصلي من همين مسئله است. در واقع بزرگ‌ترين دغدغه‌اي که دارم هميشه همين بوده چون در يک خانواده مذهبي رشد کرده‌ام و بسيار به اين امور پايبند و وابسته هستم. حتي براي اينکه کارهايم رنگ و بوي معنوي و عرفاني بگيرد، با وضو کار مي‌کنم. هنگام کار راديو قرآن گوش مي‌دهم تا صداي آيات را هنگام کار داشته باشم و بيشتر در خلق اثر به من کمک کند زيرا به خوبي مي‌دانم کارهاي بامفهوم و مضمون عرفاني بيشتر روي مخاطب تأثير مي‌گذارد تا کارهاي معمولي. هيچ وقت فقط به دنبال زيبايي اثر نبوده‌ام، بلکه قصدم انتقال پيام به مخاطب است. براي همين جنبه عرفاني کار را دوست دارم و به خود من آرامش مي‌دهد. در حقيقت به نوعي روح انسان با کارهاي معنوي است که جلا مي‌گيرد و اين بهترين تأثير عرفان در کار است و خدا خواسته تا کارهايم روي بيننده تابلوها اثر داشته باشد.
آثار نگارگري چقدر در سبد خريد توريست‌ها قرار دارد؟
اين بستگي به عرضه و تقاضا دارد. به طور کلي توريست کمي مي‌آيد و همين تعداد هم کمتر رغبت براي خريد دارند. البته من آثارم در اندازه‌هاي بزرگ است که براي توريست‌ها مناسب نيست. آنها عمدتاً آثار مينياتوري کوچک و اصيل ايراني مي‌خواهند تا برايشان هم به صرفه باشد و هم جالب، بنابراين براي اين مسئله نياز به برنامه‌ريزي و مديريت در اين کار است.
با توجه به اينکه در گالري‌هاي متعدد داخلي و خارجي حضور داشته‌ايد، وضعيت گالري‌ها را در کشور چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
ما گالري‌هاي خوبي داريم ولي متأسفانه درآمدزا و پولساز براي گردانندگان آنها نيستند براي همين برخي از دوستان فعال در اين حوزه تغيير شغل داده‌اند و معتقدند اداره گالري براي آنها به صرفه نيست. دوستي مي‌گفت ديگر نمي‌توانم قبض سنگين برق گالري را بپردازم، مردم استقبال زيادي نمي‌کنند . به دليل تورم و رکود اقتصادي که وجود دارد، کسي رغبت به خريد تابلو ندارد تا با خريدي از هنرمند حمايت شود. البته حق مي‌دهم چون هم شناخت ندارند و هم اينکه هزينه‌هاي زندگي سنگين است.
زيباترين اثري که روي خود شما تأثير زيادي داشته ، چه بوده است؟
من آثاري که درباره امامان و اهل‌بيت طراحي کردم خيلي برايم تأثيرگذار و لذت‌بخش بوده است؛ مثل «کشتي نجات» که درباره امام حسين(ع) و يارانشان است. ما فرهنگ عاشورايي داريم و بايد در قالب هنر اين مفاهيم را نشر بدهيم. براي خودم اين اثر، اثري گويايي بود و به موزه سيدالشهدا اهدا کردم.
شما يک اثر بديع و ماندگار ديگري هم درباره شهداي 25 آبان داريد.كمي درباره اين اثر برايمان بگوييد.
25 آبان يک روز به ياد ماندني است؛ روزي که امام خميني(ره) فرمود: «کجاي دنيا مي‌توانيد شهري سراغ بگيريد که در يک روز 370 شهيد بدهد و همان روز هم مردم عازم جبهه‌ها شوند.» من خدا را شاکرم که توانستم کار کوچکي در اين باره انجام بدهم تا کساني که در اين روز نبودند هم حس و حال خوبي داشته باشند. هر قسمت اين طرح گويايي حرفي است؛ شعار مرگ بر امريکاي بالاي تابلو بيانگر اين است که دشمن اصلي ما امريکاست؛ خيلي‌ها تابلو را ديدند، حس خوبي داشتند.
در دانشگاه هم هنر نگارگري آموزش داده مي‌شود؟
بله 10 سال تدريس مي‌کردم ولي نکته‌اي وجود دارد که اين نگارگري با اصالت لازم همراه نيست؛ اول اينکه تعداد انگشت‌شماري براي يادگيري مي‌آيند كه عمدتاً هم به دنبال مدرک هستند و ثانياً الگوبرداري از شيوه‌هاي غربي است كه اصالت و هويت ايراني_ اسلامي زيادي ندارد. اگر بخواهند در خارج از کشور کارهاي خود را ارائه کنند، چندان استقبال نمي‌شود. مي‌گويند ما خودمان هم از اين آثار با چنين شيوه‌هايي با قدمت بيشتر داريم، کار خاصي انجام نشده است.
در پايان اگر صحبت خاصي داريد، بفرماييد.
به جوانان توصيه مي‌کنم اگر دنبال هر رشته هنري هستند فرقي نمي‌کند چه باشد، اولاً شناخت و اطلاعات خودشان را بالا ببرند، ثانياً بيشتر کار کنند و تمرين داشته باشند. توقع زياد مانع رشد و پيشرفت هنري است و انسان را بازمي‌دارد. سعي کنند روي پاي خودشان بايستند و با کمک خدا در کارشان پيشرفت کنند.
نظر شما