تعامل و همكاري اعتدالگرايان و اصلاح‌طلبان كه نقطه كليدي‌اش در ماجراي حمايت از روحاني و تصويب برجام در مجلس بود؛ البته حرف و حديث‌هايي را هم به دنبال داشته تا جايي كه اخيرا محمدرضا عارف، رييس شوراي عالي سياستگذاري انتخاباتي اصلاح‌طلبان اعلام كرد اصلاح‌طلبان در انتخابات ١٤٠٠ با هيچ جرياني ائتلاف نمي‌كنند.
به گزارش نامه نیوز، هرچند اين اظهارنظر عارف با واكنش نيروهاي سياسي اصلاح‌طلب همراه شد، با اين حال پرسش اصلي اين است كه آيا در آينده نيز ادامه اين ائتلاف ميسر خواهد بود؟ غلامعلي دهقان، عضو شوراي مركزي حزب اعتدال و توسعه و سخنگوي سابق اين حزب در گفت‌وگو با «اعتماد» در ابتدا با اشاره به نقش محمدرضا عارف در كناره‌گيري از انتخابات ٩٢ به نفع حسن روحاني گفته است: «ائتلاف سال ٩٢ و كناره‌گيري آقاي عارف، بزرگوارانه بود چرا كه اگر ايشان از رقابت كناره‌گيري نمي‌كرد راي خرد مي‌شد.» دهقان با همين مقدمه، عارف را جوانمرد سياسي معرفي مي‌كند. به گفته اين عضو شوراي مركزي حزب اعتدال و توسعه نتايج ائتلاف و همكاري استراتژيك اصلاح‌طلبان، اعتدالگرايان و اصولگرايان ميانه‌رو در انتخابات‌هاي اخير كاملا مشخص است و دليلي براي پايان بخشيدن به آن وجود ندارد. همين است كه اين عضو شوراي مركزي حزب اعتدال و توسعه تاكيد مي‌كند: «يادمان نرود كه جريان رقيب براي نجات خود از پيش از انتخابات بحث جدايي حاميان دولت و اصلاح‌طلبان را مطرح كرد و در همين راستا تله‌هاي زيادي را كار گذاشت. ما بايد مراقب باشيم كه دست و پاي‌مان در تله تندروها قرار نگيرد. برهم خوردن تعامل اصلاح‌طلبان با اعتدالگرايان و اصولگرايان ميانه‌رو بي‌ترديد هيات‌مديره جريان تندرو را بيش از همه خوشحال خواهد كرد.»
ارزيابي شما از وضعيت سياسي كشور چيست؟پس از انتخابات رياست‌جمهوري به نظر مي‌رسد كه آرامشي در عرصه سياسي كشور حاكم شده و ضريب اختلافات ميان مسوولان كمتر شده است. آرامش سياسي حاكم بر فضاي سياسي كشور را ناشي از چه اتفاقاتي مي‌دانيد؟
به هر حال انتخابات رياست‌جمهوري بسيار پرشور و رقابتي بود. به نظر مي‌رسد جرياني كه نتيجه انتخابات را واگذار كرد كمتر به تخريب دولت مي‌پردازد. به نظر مي‌رسد كه جريان رقيب بازي‌اش را با تمام ظرفيت و توان در ٩٠ دقيقه انجام داد و شكست خورد. آرامش فضاي امروز ناشي از اين است كه اين جريان در محاسباتي كه داشت همه تلاش خود را انجام داد. از همان فرداي انتخابات رياست‌جمهوري يازدهم گفتند كه اين دولت نخستين دولت يك‌دوره‌اي پس از انقلاب خواهد بود.
هفته اول بعد از ٢٢ خرداد سال ٩٢ اين مساله را در رسانه‌ها مطرح كردند. همچنين جريان رقيب بعد از آن با استفاده از صداوسيما و ديگر رسانه‌هايي كه در اختيار داشتند بي‌محابا به دولت حمله كردند. تحليل‌شان اين بود كه راي آقاي روحاني حتي به ٥١ درصد هم نرسيده است و نمي‌تواند دور بعدي رييس‌جمهور شود. بيان كردند كه قطعا ريزش آرا خواهد داشت. آنچه محاسبه اين مجموعه را به هم زد اين بود كه دولت آقاي روحاني در چهار سال اول دلسوزانه زحمت كشيد. قضيه برجام را به جاي خوبي رساند. ثبات اقتصادي ايجاد شد. قيمت دلار و ارز كنترل شد. همه اينها باعث شد كه جامعه نمره خوبي به دولت بدهد. در عرصه فرهنگي فضاي بازي براي هنرمندان ايجاد شد. در عرصه موسيقي چهره‌هاي جديد وارد گردونه شدند. روشنفكران و دانشگاهيان نسبت به ٨ سال دولت آقاي احمدي‌نژاد احساس فضاي بازتري را داشتند. همه اينها باعث شد كه محاسبات جريان رقيب به هم بخورد. همچنين ورود ابزارهاي جديد در فضاي مجازي به خصوص تلگرام سبب شد تا جريان آقاي روحاني بتواند با اقشار مختلف و نخبگان ارتباط برقرار كند. به اين ترتيب نقشه رقيب نقش بر آب شد. اين معادلات به هم خورد و با مشاركت بالاي ٦٥ درصدي، آقاي روحاني راي آورد. تجربه‌هاي پيشين هم نشان داده بود كه اگر جمعيت بالايي در انتخابات شركت كنند، جريان اصولگرا شانس كمي براي پيروزي خواهد داشت. اصولگرايان تلاش‌شان را در انتخابات كرده‌اند و اين روزها كمي نفسگيري مي‌كنند و احتمالا فضاي نقد دولت بالا خواهد گرفت.
حزب اعتدال و توسعه در ادوار انتخاباتي گذشته همكاري‌هايي را با اصلاح‌طلبان آغاز كرد، آيا نگاه اين حزب بعد از انتخابات ٩٦ نسبت به ائتلاف با اصلاح‌طلبان تغيير كرده است يا خير؟
حزب اعتدال و توسعه اين تحليل را دارد كه يك ائتلاف تاريخي در انتخابات ٩٢ شكل گرفت. آقاي عارف بزرگواري كرد. چون اگر از رقابت كناره‌گيري نمي‌كرد راي خرد مي‌شد. از اين جهت بايد ايشان را يك جوانمرد سياسي قلمداد كرد. اصلاح‌طلبان با درس گرفتن از تجربه شكافي كه در سال ٨٤ شكل گرفته بود، چنين تصميمي را گرفتند. تجربه انتخابات سال ٩٢ واقعا پس از مشروطه بي‌نظير بود. در فرآيند بعد از انتخاب آقاي روحاني و به خصوص در قضيه برجام اين ائتلاف نانوشته ضلع سومي پيدا كرد و آن اصولگرايان معتدل بودند. در انتخابات مجلس شوراي اسلامي اين ائتلاف غيررسمي كاملا رسمي شد و مجموعه كنار هم نشستند و ليست مشترك ارايه كردند. نتيجه آن را نيز ديديم. مجلس راي خوبي به وزراي پيشنهادي آقاي روحاني داد. تفاوت فاحش مجلس نهم و دهم را از اينجا مي‌توان فهميد كه آقاي سلطاني‌فر در مجلس نهم نتوانست راي‌اعتماد كسب كند اما در مجلس دهم توانست راي‌اعتماد بگيرد. تعامل خوبي بين دولت و مجلس ايجاد شد. در راي اعتماد به وزراي دولت دوازدهم اين مساله را ديديم كه به جز آقاي بيطرف همه از مجلس مجوز وزارت گرفتند. به نظر مي‌رسد كه اين ائتلاف همچنان بايد ادامه پيدا كند. دليلي هم ندارد كه در اين ائتلاف شكافي ايجاد شود.
يعني حزب اعتدال و توسعه همچنان مايل است به ائتلاف خود با اصلاح‌طلبان در انتخابات سال ٩٨ ادامه دهد؟
بله. اصلا اين ائتلاف براي تحقق منافع ملي بود. در موضوع برجام اين ائتلاف كاملا موفق عمل كرد و همچنين توانست فضاي راديكال را از سياست كشور دور كند. نسل جوان را به آينده اميدوار كرد. ما بايد از تجربه سال ٨٤ درس بگيريم. درست است كه سه تفكر در ائتلاف سه‌گانه وجود دارد اما دليلي هم ندارد كه بخواهد دچار پراكندگي شود. چون اين ائتلاف تا به اينجا موفق بوده است. شايد خواست رقيب است كه بين مجموعه اختلاف بيندازد. برخي خبرگزاري‌هاي اصولگرا بعد سخنان آقاي عارف مبني بر اينكه ائتلاف خاتمه مي‌يابد، آن را دستاويز كردند و شروع به تبليغات كردند كه بين جريان اعتدالي و اصلاح‌طلبان اختلاف افتاده است. واقعيت اين است كه نظر شخصي آقاي عارف محترم است اما اصلاح‌طلباني هستند كه نظرات ديگري دارند همانطور كه آقاي حجاريان بر ادامه ائتلاف تاكيد كرده است. بارها گفته‌اند كه بايد جريان‌هاي اعتدالي و اصلاح‌طلب بايد همكاري‌شان را ادامه دهند. ديگر چهره‌هاي اصلاح‌طلبي بوده‌اند كه همين نظر را داشته‌اند. ممكن است ديدگاه نهايي آقاي عارف چيز ديگري باشد. ممكن است در شرايطي به يك جمع‌بندي برسيم اما نظرات چكش بخورد و ديگران در مورد آن صحبت كنند و تغيير و تحول پيدا كند. آنچه مسلم است اعتداليون معتقدند كه اين ائتلاف تاكنون توانسته منافع ملي را تامين كند و خواهد كرد.
گفته شخص عارف در مورد خاتمه ائتلاف با اعتداليون ممكن است تحولاتي را در آرايش سياسي در آينده به وجود آورد؟
هنوز تا انتخابات مجلس شوراي اسلامي زمان زيادي مانده و در اين مدت ممكن است نظرات تغيير كند. خيلي خوب است كه شخصيت‌هاي مختلف ديدگاه‌هاي‌شان را مطرح كنند. به نظر مي‌رسد كه تجربه نشان مي‌دهد گفتمان اعتدال نياز امروز جامعه ايران است؛ اين حرف تئوريسين‌هاي جريان اصلاحات نيز هست. بالاخره بعد از چهار دهه از پيروزي انقلاب بايد توازني بين آرمان و واقعيت‌ها شكل بگيرد كه ما به آن اعتدال مي‌گوييم. خوشبختانه عقلاي جناح‌ها به اين جمع‌بندي رسيده‌اند.
ائتلافي كه شكل مي‌گيرد تنها محدود به انتخابات و بستن ليست نمي‌شود. بعد از آن هم اين ائتلاف تغييراتي در آرايش سياسي كشور به وجود مي‌آورد. به اين لحاظ ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتداليون چقدر موفق بوده است؟
به نظر من فوق انتظار بوده است. فضايي كه به سمت التهاب مي‌رفت، آرام و بي‌ثباتي بازار مهار شد. اين ائتلاف سه‌گانه بود كه چنين نتيجه‌اي را در بر داشت. در مجلس گذشته اختلاف راي مثبت به برجام با راي منفي آن ٣٩ راي بود. اصولگرايان معتدل بودند كه توانستند گردونه را به سمت اعتدال بچرخانند. بنابراين اين ائتلاف كاملا براي اصلاحات و اعتداليون و اصولگرايان معتدل يك برد محسوب مي‌شود. براي نظام هم اين ائتلاف بركات داشته است. رقيب بايد اين مساله را قبول كند. اينكه فعلا در حاشيه رفته است همين را نشان مي‌دهد. جرياني كه اصولگرايان تندرو آن همه تخريبش كردند ٢٤ميليون راي آورد. اين ائتلاف چندان جوابگوي منافع ملي و جريان‌هاي سياسي است. بنابراين فراتر از ديدگاه‌هاي شخصي اين ائتلاف پايدار خواهد ماند.
اصولگرايان برنامه‌اي براي وارد رايزني شدن با حزب اعتدال و توسعه دارند؟
نبايد بر سر احزاب بحث كنيم. جبهه‌اي به نام اعتدال در كشور وجود دارد كه مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در دهه ٨٠ هم اين واژه را به كار مي‌برد. اين جبهه به تفكر اعتدال رسيده است. اصلاح‌طلبان، ميانه‌رو‌ها و بخشي از اصولگرايان بودند كه به تفكر اعتدالي رسيدند. اين جريان توفيق خوبي نيز كسب كرد. رقيب اين مجموعه در فرهنگ و سياست خارجي نگاهي انقباضي دارد. در مسائل اجتماعي نگاه‌هاي بازي ندارد. بنابراين اعتدال و توسعه به عنوان يكي از مصاديق جريان ميانه كشور نقش خود را بازي مي‌كند. ضمن اينكه اعتدال و توسعه با رقيب خود كه نگاه راديكال به مسائل دارد، زاويه پيدا كرده است و تلاش مي‌كند تا ائتلافش را ادامه دهد.
جلساتي با اصولگرايان معتدل داشته‌ايد؟
الان دليلي ندارد كه رايزني صورت گيرد. اين نوع ائتلاف‌ها در موسم انتخابات شكل مي‌گيرد. نزديكي اين سه جريان در راي به كابينه، خود را نشان داد.
به نظر شما مفروض به پايان دادن به ائتلاف اصلاح‌طلبان، اعتدالگرايان و اصولگرايان ميانه‌رو چه جرياناتي را خرسند خواهد كرد؟
پيروزي آقاي روحاني در سال ٩٢ همانطور كه گفتم محصول كناره‌گيري جوانمردانه و ايثارگرانه آقاي عارف و همكاري اعتدالگرايان و اصلاح‌طلبان بود. همين همكاري باعث شد تا تندروها نتوانند موتور دولت روحاني را خاموش كنند. همين رويكرد اعتدالي اين دو جريان بود تا باعث شد جرياني از اصولگرايان به اصلاح‌طلبان و اعتدال ملحق شوند. اهداف ما يكي است. هر سه جريان نمي‌خواهند مديريت كشور از ريل عقلانيت و اعتدال خارج شود و امورات دوباره در اختيار تندروهاي هزينه‌ساز بيفتد. بر همين اساس مي‌شود برخي اختلافات را در مذاكرات حل و فصل كرد. لازم نيست به راحتي همسويي را به هم بزنيم. معتقدم با توجه به شرايط فعلي دليلي براي جدايي نيست. آنچه اهميت دارد ايستادگي در برابر جريان تندرو است. يادمان نرود كه جريان رقيب براي نجات خود از پيش از انتخابات بحث جدايي حاميان دولت و اصلاح‌طلبان را مطرح كرد و در همين راستا تله‌هاي زيادي را كار گذاشت. ما بايد مراقب باشيم كه دست و پاي‌مان در تله تندروها قرار نگيرد. برهم خوردن تعامل اصلاح‌طلبان با اعتدالگرايان و اصولگرايان ميانه‌رو بي‌ترديد هيات‌مديره جريان تندرو را بيش از همه خوشحال خواهد كرد.
با وجود اشتراكات بسيار با اصلاح‌طلبان، در چه نقاطي با اين جريان مرزبندي داريد؟
مرزبندي‌هاي ما بر مي‌گردد به عملكرد برخي اصلاح‌طلب‌ها در دوران اصلاحات كه تندروي‌هايي كردند كه البته آن عملكردها امروز در خود جريان اصلاحات هم مقبوليت و طرفدار ندارد. از همين رو بيش از آنكه بخواهيم روي اين موضوع متمركز شويم كه در چه نقاطي با اصلاح‌طلبان مرزبندي داريم بايد توجه‌مان به اشتراكات‌مان باشد. البته هر جرياني هويتي دارد. هم اصلاح‌طلبان و هم اعتدال و توسعه مختصات فكري خود را دارند اما آنچه اين دو جريان را به هم رسانده دور كردن آسيب تندروي و سوءاستفاده‌گران از مناصب است. سناريوي اصلي سه ضلع اعتدالگرايي كشور پس از عبور از بحران تندروها بايد سازندگي و بهبود وضعيت كشور باشد. تحليل من اين است كه با توجه به پروژه موفقي كه در انتخابات و پس از آن داشته‌ايم و نزديكي جريان اصلاحات به اعتدال و توسعه و همچنين قراين و شواهد موجود مي‌شود همچنان همپوشاني حداكثري با اصلاحات داشته باشيم.
شما و دوستان‌تان در حزب اعتدال و توسعه بارها به اين مساله اشاره داشته‌ايد كه به جهت گفتماني، اعتدال بيش از همه به تفكر مرحوم آيت‌الله هاشمي و حسن روحاني نزديك است. در اين ميان نمي‌شود نامي از علي اكبر ناطق‌نوري نبرد؛ روحاني اصولگرايي كه مواضع سياسي‌اش شباهت‌هاي بسياري با آيت‌الله هاشمي و حسن روحاني دارد. رويكرد حزب اعتدال و توسعه به ناطق‌نوري چيست؟
آقاي ناطق‌نوري يك اصولگراي سنتي و كاركشته و پرسابقه است. هرچند عدم حضورشان در جلسات جامعه روحانيت مبارز و برخوردهايي كه او با آقاي احمدي‌نژاد بعد از مناظره داشت نشان مي‌دهد ايشان از اصولگراي كلاسيك فاصله گرفته است.
من يك‌بار در يكي از مصاحبه‌هايم گفته‌ام كه آقاي ناطق‌نوري را در حال حاضر يك ميانه‌رو مي‌دانم. منطق و نوع نگاه و تحليل ايشان در حال حاضر بسيار شبيه آيت‌الله هاشمي و حسن روحاني است. حزب اعتدال و توسعه آقاي ناطق را يكي از كارگزاران موثر و مهم كشور مي‌داند. جغرافياي ايدئولوژيك حزب اعتدال و توسعه همان نگاهي كه با آيت‌الله هاشمي و روحاني دارد را به آقاي ناطق هم دارد.
نظر شما