به گزارش الف کتاب به نقل از رویداد فرهنگی، نشست نقد و بررسی کتاب «ادوارد براون و ایران» به قلم حسن جوادی از نشر نو سه‌شنبه 21 شهریور‌ماه در قالب نشست هفتگی شهر کتاب با حضور ایرج پارسی‌نژاد (محقق و منتقد ادبی)، محمود جعفری‌دهقی (استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران) و طهمورث ساجدی (استاد ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران) در این مرکز فرهنگی برگزار شد.

ادوارد براون نامی آشنا در حوزه‌ ایران‌شناسی و شرق‌شناسی است. براون چهل سال به تدریس و تحقیق در فرهنگ و ادبیات ایران و همچنین به مطالعات اسلامی و عربی و ترکی پرداخت و متون مهمی را چاپ یا ترجمه کرد و به مطالعات فارسی و عربی، حیاتی نو بخشید. براون علاوه بر نوشتن آثار ارزشمند با فعالیت‌ها و پژوهش‌های خود نهضت مهمی را در ایران‌شناسی سبب شد و عده‌ای از شاگردان یا همکاران خود را به نشر و پژوهش در آثار ایرانی تشویق کرد.

در ابتدای برنامه علی‌اصغر محمدخوانی، در توضیح کتاب جوادی بیان کرد: جوادی کتاب «ادوارد براون و ایران» را در چند فصل تنظیم کرد که شامل «ایام تحصیل»، «وضع سیاسی انگلیس و دوستان ایرانی براون»، «یک سال در میان ایرانیان»، «تدریس فارسی و مطالعات بابیه»، «بحثی در تصوف و ایرادات کسروی»، «حلقه استانبول»، «بروان و بلانت-شرق شناسی، اسلام و استقلال ملل شرق»، «مقدمات مشروطه و علاقه‌مندی براون به سیاست»، «بعد از فتح تهران»، «اوقاف گیب»، «سه کتاب»، «سال‌های جنگ جهانی»، «براون و کرزن»، «تاریخ ادبی ایران» و «سال‌های بازپسین زندگی براون» است.

پس از توضیحات محمدخوانی، کلیپی از حسن جوادی نویسنده کتاب «ادوارد براون و ایران» پخش شد که او درباره کتاب و ادوارد براون برای حاضران این مراسم صحبت کرده بود.

ایرج پارسی‌نژاد با بیان اینکه جوادی از ادیبان و دانشمندان معاصر ایران که به علت دوری از ایران فراموش شده است، بیان کرد: ولی خیلی پیش از ما به انگلیس رفت و در دانشگاه کمبریج شاگرد آربری (آربری شاگرد نیکلسون و نیکلسون شاگرد ادوارد براون) بود، یکی از سعادت‌های حسن جوادی این بود که با بسیاری از ادیبان و دانشمندان ان زمان مثل مینوفسکی و غیره مانوس شد.

وی ادامه داد: خوشبختانه این کتاب پس از سال‌ها در دست ناشر بودن به نشر نو رسید و بعد از ویرایش منتشر شد، هرچند که در ملاحظات خود شاهد بودم که غالبا ابیات اشعار غلط روایت شدند یعنی اشعار وزن ندارند و آشفته هستند، لذا یادداشت‌های خود را در اختیار جعفری خواهم گذاشت تا در چاپ جدید آنها را اصلاح کنند.

پارسی‌نژاد درباره ادوارد براون اظهار داشت: براون از تبار ایران‌شناسان بزرگ و تافته‌ای جدا بافته است. براون جوانی بوده که در 20 سالگی به علت جنگ بین روس و عثمانی از خلال روزنامه‌ها متوجه این وقایع جنگ می‌شود و با علاقه به عثمانی یا همان ترکیه به زبان ترکی دلبستگی پیدا می‌کند و برای یادگرفتن آن زبان از شهر خود (نیوکاسل) به یک روستا پیش کشیشی می‌رود.

وی بیان کرد: زبان ترکی در قیاس با زبان فارسی و عربی، زبان دلپذیری برای او نیست لذا بعد از پیشنهاد کشیش برای یادگرفتن بهتر زبان ترکی به فراگیری زبان عربی و مهمتر از آن زبان فارسی رو می‌آورد.

به گفته این منتقد ادبی، آشنایی براون با زبان و ادبیات ترکی او را به آموختن زبان فارسی نزد بواناتی سوق داد.

ایرج پارسی‌نژاد در ادامه سخنرانی خود درباره علاقه ادوارد براون به زبان فارسی و استادان او در راه یادگیری این زبان توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: براون ضمن پذیرش حرف‌های پدرش برای تحصیل در رشته پزشکی، این رشته را در دانشگاه کمبریج انگلیس دنبال کرد اما در همان سال‌های اول علاوه بر درس‌های مقدماتی رشته طب، زبان لاتین و یونانی را مطالعه کرده است (جزو درس‌های مقدماتی رشته خود انتخاب کرد) چون کتاب‌های کلاسیک آن زمان به این زبان‌ها بود و براون برای فراگیری آنها باید با زبان‌ها آشنا می‌شد.

وی ادامه داد: طبق گفته‌های براون او زبان فارسی را هم جزو درس‌های مقدماتی رشته طب انتخاب کرده بود و فراگیری و آشنایی با آن را دنبال می‌کرد و اینگونه عاشق ایران و ایرانی می‌شود.

این محقق و منتقد ادبی، دقت براون را در لهجه‌ها و گویش‌ها دانست و بیان کرد: پس از پایان دوران تحصیل پزشکی به قصد سیاحت، مطالعه و تحقیق به ایران آمد و طی اقامت یکساله خود در ایران، با مردم ایران و آداب و اخلاق ایرانیان آشنا شد، زبان فارسی را به‌خوبی فراگرفت (کتاب «یک سال در میان ایرانیان» حاصل این سفر و بیان دیده‌ها و آموخته‌های او در این دوران است) و پس از بازگشت، در دانشگاه کمبریج به تدریس زبان، تاریخ و ادب فارسی و تحقیق در جریان‌های فکری و نهضت‌های اجتماعی ایران مشغول شد.

محمود جعفری‌دهقی در بخشی از این برنامه بیان کرد: در کتاب «یک سال در میان ایرانیان» نکته جالب همین است که براون از همان آغاز به گویش‌ها (دری یزدی و نطنزی) و لهجه‌ها علاقه‌مند می‌شود و مقاله‌ای تحت عنوان شعر در گویش‌های ایرانی تهیه و چاپ می‌کند.

وی گفت: براون یکی از پایه‌گذاران تدریس زبان فارسی در کمبریج است که اهمیت زیادی دارد البته پیش از ایشان در آنجا عربی تدریس می‌شد ولی براون برای نخستین بار زبان فارسی یا کرسی استادی این زبان را دایر می‌کند.

این استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران با اشاره به فصل پنجم کتاب «ادوارد براون و ایران» درباره بحثی در تصوف و ایرادات کسروی، اظهار داشت: کسروی به دلیل مخالفتی که با مفهوم عرفانی و تصوف داشت خیلی نوشته‌ها و آثار براون را تایید نمی‌کرده و گاهی نقدهای تندی به آن داشته است، منتها براون فکر می‌کرد که مشکلات انسانی باید یک راه حل داشته باشد، ایشان عرفان ایرانی را یکی از ابزارهای بسیار مهم در حل معضلات فکری انسان می‌دانست و بسیار به این موضوع اشاره می‌کرد.

وی ادامه داد: براون یک مسیحی مومن است که به اسلام احترام می‌گذارد و اگر در مذاهب دیگر تحقیق می‌کند به عنوان یک دانشمند و دین‌شناس است که متاسفانه گاهی این امر موجب برداشت‌های نادرستی هم شده است.

جعفری‌دهقی از دیگرسخنرانان این نشست بود، او بیان کرد: بعد از فتح تهران (یکی دیگر از فصل‌های کتاب «ادوارد براون و ایران») تشکیل کمیته ایران در انگلستان از کارهای مهم براون است که در این کمیته با جمع کردن دانشمندان و سیاستمداران درباره مسائل ایران و دفاع از آن مرتب بحث می‌کند.

وی با اشاره به فصل «اوقاف گیب» کتاب گفت: یکی از منابع بسیار ارزشمند در چاپ متون اسلامی ایرانی همین مجموعه «اوقاف گیب» بود که براون از این ابزار در چاپ آثار ایرانی و کمک به محققان و مصححان ایران بسیار کمک می‌کند.

وی درباره نکته جالب در فصل «سه کتاب» عنوان کرد: براون به شعر معاصر ایران و شعر دوران مشروطه و طنزهای اجتماعی این دوره خیلی علاقه‌مند بود و معتقد است که یک انقلاب در شعر فارسی است.

ایرج پارسی‌نژاد نیز با بیان اینکه اقبال لاهوری هیچوقت شاگرد ادوارد براون نبوده است، گفت: شاگرد براون محمد اقبال (فردی هندی) بوده است، او همان کسی است که «راحه‌الصدور» را زیرنظر ادوارد براون تصحیح کرده و تعلیقات خیلی دقیق و شگفت‌انگیزی بر آن نوشته است.

وی اعلام کرد: متاسفانه جوادی در این خصوص اشتباه کرده و در طول کتاب هرجا نامی از محمد اقبال است محمد اقبال لاهوری نوشته، در حالیکه زمینه تاثیرات اقبال لاهوری حقوق و قانون بوده و نه ادبیات. کسی که به ادبیات و زبان‌ها اشراف داشته محمد اقبال بوده است.

طهمورث ساجدی استاد ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران در این برنامه درباره کتاب «ادوارد براون و ایران» اظهار داشت: نخستین بار است که یک مونوگراف از یک ایران‌شناس در ایران منتشر می‌شود. مولف این کتاب آشنایی بالایی با براون دارد و کتاب جامعی بر اساس منابع و اطلاعات زیاد تالیف کرده است. پیشتر مونوگرافی فقط توسط فرهنگستان کتیبه‌ها و علوم انسانی انجام می‌شد که همراه با بیوگرافی بود.

وی ادامه داد: حجم کتاب 750 صفحه است، از جمع شدن این تعداد منابع در این حجم و 15 فصل بسیار متعجب شدم به خصوص اینکه مولف آشنایی قوی با آثار براون داشته، درواقع شهرت ادوارد براون در دنیا به خاطر تاریخ ادبی او است.