به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه: دکتر روح الله بیات معاون بین الملل دانشگاه امام خمینی (ره) درباره این شبهه که منظور از اقتصاد مقاومتی اقتصاد جزیره ای و قطع ارتباط با دنیای اقتصاد است، گفت: اقتصاد مقاومتی به معنای حصار کشیدن به دور کشور و قطع ارتباط با دنیای خارج نیست. اقتصاد مقاومتی استراتژی و بالاتر از آن یک گفتمان سازی است. گفتمان سازی می تواند بر الگوهای رفتاری مردم تاثیرگذار باشد و گاهی هم در سطح راهبرد به آن نگریسته شود که این راهبرد برای دستگاه های های دولتی و شرکت ها مورد استفاده و استناد قرار می گیرد.

وی افزود: زمانی آحاد ملت به این موضوع می رسند که عقب ماندگی های تاریخی در حوزه های مختلف را رفع کنند و گفتمان سازی ما را به آنجا می رساند که چگونه می توان وضعیت جامعه را بهبود بخشید و این سوال مطرح می شود که آیا برازنده ایران با تاریخ و فرهنگ کهن است که از نظر وضعیت تولید ناخالص ملی و حضور در صحنه های تجاری در دنیا با کشورهای درجه چندم آسیایی برابری کند؟

بیات با اشاره به اهمیت استراتژی در حوزه اقتصاد مقاومتی گفت: استراتژی برنامه ریزی بلندمدتی است که از این طریق به اهداف و برنامه های پیش بینی شده دست پیدا کنیم بطوریکه از قبل موانعی درراه وجود داشته باشد و یا در صورت وجود موانع، رفع شوند.

وی با بیان ویژگی های اقتصاد مقاومتی گفت: اولین ویژگی آن درون زایی است یعنی اولین گام های خود را با عوامل درون سیستم تغذیه می کند و عامل خارجی باعث حرکت آن نشود. استراتژی اقتصاد مقاومتی درون زاست یعنی از درون یک کشور و ملت نشات می گیرد. دراین نگاه علم و شناخت و آگاهی نقش مهمی را ایفا می کنند. این آگاهی و شناخت مبنایی برای فرآیند اقتصاد دانش بنیان محسوب می شود یعنی اطلاعات و آگاهی در کنار فن آوری برای تولید به کار گرفته می شوند که نتیجه آن تولید باصرفه و با توجه به نیازهای بازار خواهد بود.

بازارها در اقتصاد مقاومتی فراتر از مرزهاست

بیات دومین ویژگی اقتصاد مقاومتی را برون گرایی عنوان کرد و گفت: در اقتصاد مقاومتی بازارها فراتر از مرزهاست و محصولات اقتصاد دانش بنیان به دیگر بازارها ارسال می شود. ویژگی دیگر اقتصاد مقاومتی مشارکت مردمی و گسترش نقش مردم در شکل های مختلفی است تا مسئولیت های اقتصاد از دوش دولت برداشته شود و بر عهده مردم گذاشته شود. بنابراین نقش بخش خصوصی و تعاونی ها در اقتصاد مقاومتی پررنگ تر و نقش دولت کم رنگ تر می شود.

وی اضافه کرد: در اقتصاد مقاومتی تغییرات سیستمی در درون شکل می گیرد که ریشه در دانش و دانشگاه و اقتصاد دانش بنیان دارد و تولید کالا را هدف خود قرار می دهد و در بحث برون گرایی، کالای تولید شده را به خارج از کشور صادر می کند تا ثروت تحقق پیدا کند و دایره تبدیل دانش به ثروت تکمیل شود. در این فرآیندها ملت و بخش خصوصی باید اجرا کننده باشند و دولت قانون گذاری کند.

 معاون بین الملل دانشگاه امام خمینی (ره) یادآور شد: ویژگی شرکت های دانش بنیان در مالکیت افراد بودن است. در این مرحله دولت فقط نقش حمایت کننده را دارد و این کار را از طریق دادن وام و تسهیلات انجام می دهد و تصدی گری را به عهده نمی گیرد. بنابراین اقتصاد مقاومتی دارای چارچوبی است که دارای تولید محصولات است و با خارج ارتباط دارد و تولید محصول را بر اساس دانش انجام می دهد.

بیات با اشاره به نقش بخش خصوصی و بنگاه ها در حوزه اقتصاد مقاومتی گفت: اقتصاد مقاومتی با مشارکت مردم شکل می گیرد بر این اساس زمینه باید برای کسب و کار آماده شود یعنی شرایط کسب و کار را سیستم فراهم کند که با عنوان شاخص کسب و کار شناخته می شود. در شاخص کسب و کار، بروکراسی همه نهادها و سازمان ها و افراد حقیقی و حقوقی که با تولید سر و کار دارند باید فراهم و مهیا باشند. مثلا این طور نباشد که برای تولید محصولی، سازمان بهداشت همکاری کند اما سازمان تامین اجتماعی همکاری نداشته باشد. بنابراین این شاخص مبتنی بر همکاری همه سازمان ها و نهادهاست که هدف آنها ایجاد بستر برای بخش خصوصی است.اگر یکی از این مولفه ها فعال نباشند همه فرآیندهای قبلی از بین می روند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: در ایران سازمان ها به خودشان اجازه می دهند بر خلاف منافع اجتماعی و ملی اقداماتی را انجام دهند. اما برای رفع این موانع چه کسی در این راه ورود می کند؟ چرا کسب و کار در ایران تسهیل نمی شود؟ زیرا یکی از ایرادهای اساسی برای کنترل و نظارت که وظیفه دستگاه قضا است، صورت نمی گیرد.

وی افزود: مشکل دیگر در زمینه کسب و کار به سیاست های کلان اقتصادی باز می گردد که هر سه قوا در آن دخالت دارند و باید در کنار یکدیگر آن را رفع کنند.

وی بیان کرد: آیا اقتصاد مقاومتی می تواند در شرایط بدون تغییر در نرخ سودهای بانکی به سمت اشتغالزایی و برون گرایی و درون زایی حرکت کند؟ پاسخ این سوال منفی است زیرا بستر سازی ها دارای مشکل هستند و در این میان علاوه بر قوه مجریه و بانک ها، قوه قضاییه هم مقصر است زیرا هنوز بانکداری بدون ربا که قانون مصوب مجلس در سال ۶۲ بوده، اجرایی نشده است. مجلس هم باید این قوانین را به روزرسانی کند.

 بیات در ادامه گفت: ما باید امر سرمایه داری را به عنوان امر اجتناب ناپذیر برای پیشرفت جامعه بپذیریم و این تفکر منفی سرمایه داری را از اذهان مردم پاک کنیم. ما برای داشتن مالکیت خصوصی چاره ای نداریم جز اینکه سرمایه داری را لازم بدانیم اما دستگاه های کنترلی باید حدود آنها را مشخص کنند تا حقوق اجتماع برگشت داده شود.

وی بیان کرد: حقوق اجتماع در قالب سیستم مالیات قوی باز می گردد یعنی هر کس بخواهد فرآیند سرمایه داری را در کشور تجربه کند باید سیستم مالیاتی را بازسازی و مدرن کند تا افراد در کنار سرمایه گذاری هایی که می کنند به همان میزان سود و ضرر ایجاد شده، مالیات بدهند. تا فرار مالیاتی در کشور کمتر اتفاق بیوفتد اما چنین سیستمی در حال حاضر در کشور مرسوم نیست و کارشناسان اقتصادی در تخمین های زده شده دریافته اند که به میزان دریافت مالیات، فرار مالیاتی هم وجود دارد.

بیات با اشاره به جایگاه اقتصاد مقاومتی در تمدن نوین اسلامی گفت: شاید عنوان و اسم اقتصاد مقاومتی خیلی مهم نباشد و مفهوم دارای اهمیت بیشتری باشد. اگر رهیافت خروج کشور از بحران و رسیدن به سعادت در قالب اقتصاد مقاومتی شکل بگیرد، شاید اسم برنامه، نجات ملی یا برنامه توسعه شتابان انتخاب شود. جامعه مدرن در ایران اگر دارای الگوی تمدنی باشد یعنی هم جامعه دینی و هم عدالتخواه و هم دارای مشارکت مردمی در حد زیادی باشد، ما را به سعادتی می رساند که چندین سال به دنبال آن هستیم.

گفتمان سازی در اقتصاد مقاومتی شکل نگرفته است

بیات افزود: اقتصاد مقاومتی را نمی توان به شکل دستورالعمل خشک و دولتی مطرح کرد و انتظار داشت تا شکل بگیرد. در آسیب شناسی برای عدم موفقیت در اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی می بینیم که گفتمان سازی در اقتصاد مقاومتی شکل نگرفته است. جلسات شورای اداری استان ها و ریاست جمهوری تشکیل می شود اما مدیران نسبت به گفتمان اقتصاد مقاومتی واقف نیستند و یا به آن ایمان ندارند. در این صورت نمی توان به موفقیت دست یافت.

این استاد دانشگاه با اشاره به آسیب شناسی در حوزه اقتصاد مقاومتی گفت: بنابراین آسیب شناسی در حوزه اقتصادی به این باز می گردد که فلسفه ای برای این کار وجود ندارد. فلسفه این مساله هم از مطالعات تاریخ اجتماعی و اقتصادی ایران، درگیر کردن نخبگان در این موضوع و راهکارهایی که بر اساس اندیشه نخبگان شکل گرفته باشد، ایجاد می شود. اقتصاد مقاومتی زمانی به فرآیند گفتمان سازی تبدیل می شود که نخبگان در آن نقش داشته باشند و برای مدیران هم محرز شده باشد که چاره ای جز اقتصاد مقاومتی برای خروج از بحران ندارند.

بیات در پایان سخنانش گفت: اقتصاد مقاومتی اکنون در حد تعارفات کلی مطرح می شود و به شکل امر بروکراسی در دستگاه ها درآمده و مدیران هم یا اعتقادی به آن ندارند و یا سواد اجرایی کردن آن را پیدا نکرده اند.