زينب صفري

جلسات راي اعتماد به وزراي پيشنهادي در مجلس دهم آرام و يكنواخت پيش مي‌رود. كافي است يك نماينده به عنوان مخالف با يك وزير ثبت نام كند تا چندين نماينده به عنوان موافق در مقابلش صف‌آرايي كنند؛ تازه اگر مخالفت‌هاي آن نماينده را هم واقعا بشود «مخالفت» خواند. نه موافقت‌ها آنقدر جاندار است و نه مخالفت‌ها آنقدر جدي و نه از نطق‌هاي آتشين خبري هست. اين‌بار اتفاق تازه‌اي هم در مجلس دهم رخ داده است. آنقدر تعداد نمايندگان موافق با يك وزير زياد است كه برخي در صف مخالفان آن وزير ثبت نام كرده‌اند؛ با اين ترفند كه وقتي پشت تريبون مي‌روند در موافقت با وزير سخن مي‌گويند؛ موضوعي كه در دو روز گذشته با تذكرات پياپي بيش از 10 نماينده مواجه شد كه البته رييس مجلس هم آن را وارد دانست و از نمايندگان خواست تا با همان عنواني كه ثبت نام كرده‌اند صحبت كنند. هر چه كه بود ديروز روال يكنواخت و «همه موافق» در مجلس حاكم بود تا اين موافقت صداي نمايندگان را هم دربياورد.
خبري از نطق‌هاي آتشين نبود
ديروز جلسه بررسي صلاحيت محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه هم در چنين شرايط كجدار و مريزي پيش رفت. ديروز نه از كريمي قدوسي‌ها خبري بود و نه حسينيان‌ها و رسايي‌ها. از مخالفان جدي او در مجلس دهم هم كسي پيشقدم مخالفت نشد و پورمختار و پورابراهيمي، دو نماينده عضو فراكسيون ولايي هم كه در قامت مخالفان او پشت تريبون رفتند برخلاف گذشته حرفي از برجام به ميان نياوردند. گويا كم‌كم آثار برجام براي آنها هم نمايان شده است. با اين همه اما در اثناي سخنان ظريف در دفاع از خودش فحاشي‌هاي سامري نماينده خرمشهر نسبت به او كمي آن روند يكنواخت جلسه را بر هم زد و براي دقايقي جلسه را تحت تاثير خود قرار داد. با اين حال اما هرچقدر مجلس نهم براي محمدجواد ظريف پر از خاطرات تلخ از مواجهه نمايندگان تندرو با او بر سر مذاكرات هسته‌اي و برجام بود اما حالا مجلس اعتدالگراي دهم از حضور او در راس وزارت خارجه استقبال مي‌كند. او بر خلاف سه وزير پيشنهادي كه كار سخت‌تري براي جلب آراي نمايندگان در پيش دارند و انواع لابي‌ها را براي ترغيب نمايندگان به راي به آنها به كار برده‌اند، در كنار زنگنه و قاضي‌زاده‌هاشمي جزو راي‌آورترين وزراي كابينه است.
وزير امور خارجه چه گفت؟
پس از سخنان موافقان و مخالفان نوبت به سخنان ظريف رسيد. محمدجواد ظريف با چهره‌اي خندان و البته مصمم پشت تريبون رفت و شايد به اين خاطر كه مدام از سوي برخي چهر‌ه‌هاي تندرو به سازشگري متهم مي‌شود لازم دانست تا توضيح دهد: بين ارزش‌ها و آرمان‌هاي انقلاب اسلامي و سياست و رفتار عقلاني رابطه‌اي منطقي و ماهوي وجود دارد، بي‌ترديد اصل برتري غرب در نظام بين‌المللي به سر آمده و جهان وارد عصر پساغربي شده است؛ در دوران پساغربي سياست جهاني در چند دولت بزرگ خلاصه نمي‌شود، كنشگران متعدد و متكثر شدند و انحصار بازي از دست قدرت‌هاي غربي خارج شده است. به گفته او قدرت و ثروت در جهان در حال جابه‌جايي است، هرچند كه عناصر سخت افزاري قدرت كماكان موثرند اما عناصر معنايي قدرت كه جمهوري اسلامي ايران در اين حوزه يد طولايي دارد، قدرت و ارزش راهبردي يافته است منطقه ما يكي از سخت‌ترين دوران‌هاي تاريخي را مي‌گذراند برخي كنشگران منطقه‌اي هنوز با پيگيري بازي با حاصل جمع صفر براي خود و ديگران هزينه مي‌تراشند و با اتكاي فزاينده به قدرت‌هاي منطقه‌اي خشونت و افراط بر اعتدال و تعامل پيشه گرفته است. به نظر ظريف مهم‌ترين قدم‌هاي برداشته شده در دولت يازدهم گذر از پرونده هسته‌اي و تحميل پذيرش حق مردم ايران در بهره‌برداري از فناوري صلح‌آميز هسته است. و اينكه موانع بهبود معيشت مردم به عنوان هدف اصلي وزارت امور خارجه برداشته شد، جزو همين دستاوردهاي مهم بوده است. ظريف با لحن معنادار و آرامي گفت: بپذيريم كه مردم بزرگ ايران تنها نمونه خروج از منشور ملل متحد در تاريخ هفتاد ساله اين سازمان را با افتخار به نام خود ثبت كردند.
ورود 11 ميليارد و 800 ميليون دلار سرمايه خارجي
ظريف در بخش بعدي سخنانش بخشي از دستاوردهاي اقتصادي وزارت امور خارجه را توضيح داد تا نشان دهد سياست خارجي چطور مي‌تواند اقتصاد را تحت تاثير خودش قرار دهد: سياست ‌خارجي به جاي تحميل هزينه، در خدمت بهبود شرايط اقتصادي مردم قرار گرفته و توفيقات فراواني اعم از عادي شدن فروش نفت با حذف دلالي‌هاي پرفساد و بازگشت قانونمند درآمد حاصله، باز شدن تعاملات بانكي، رفع موانع حمل و نقل دريايي، هوايي و ريلي به دنبال داشته و طبق آخرين آمار بانك مركزي 11 ميليارد و 800 ميليون دلار سرمايه خارجي در طول دولت يازدهم كه قبل از تحريم سرمايه‌گذاري خارجي در دولت نهم 3/4 دهم ميليارد دلار و در دولت دهم 3/9 دهم ميليارد بوده، وارد شده است. وي ادامه داد: همچنين افزايش گردشگري، عقد قراردادهاي متعدد اقتصادي و تجاري و توسعه همكاري در حوزه علم و فناوري من‌جمله همكاري هسته‌اي جزو دستاوردهاي بزرگ ملت است و ارتباطي به وزارت خارجه ندارد، دستاوردهاي ملت قهرمان ايران را كوچك نشماريد.
توهين يك نماينده به محمدجواد ظريف
اما سخنان ظريف به اينجا كه رسيد فريادهاي عبدالله سامري نماينده خرمشهر يكنواختي فضاي مجلس را شكست. او به ظريف گفت «دروغگو». چند بار اين لفظ را تكرار كرد و در ادامه هم چند عبارت توهين‌آميزتر خطاب به ظريف گفت. صداي او را به وضوح خبرنگاران مي‌شنيدند. تعدادي از نمايندگان تلاش كردند تا او را آرام كنند. از جمله محبي نيا سعي كرد او را از صحن بيرون ببرد. اما سامري در حال خروج هم همان عبارات توهين‌آميز را تكرار كرد و به ظريف گفت تو اقتصاد كشور را برهم زدي! سامري آنچنان از كوره در رفته بود و شروع به ناسزاگويي كرده بود كه محمدكاظم دلخوش، نماينده صومعه‌سرا چاره‌اي نديد جز اينكه دستش را روي دهان او بگذارد. البته عبدالله سامري درباره اين صحنه‌ها به خبرآنلاين، گفته است: من فحاشي نكردم چنين نبود! من به آماري كه وزير داشت ارايه مي‌داد اعتراض كردم كه اين آمار كذب است و درست نيست. من مگر بچه‌ام كه فحاشي كنم. گويا سخنان ظريف كه چندين بار با فرياد احسنت نمايندگان همراه شده سامري را ناراحت كرده بود. او گفت: او چه احسنتي دارد؟ در خرمشهر اتفاقي اتفاق افتاد و من سه بار به وزير مراجعه كردم اما هيچ كاري انجام ندادند. امروز در خرمشهر كشتي‌ها متوقف است، مردم كشتي‌ها را تكه‌تكه مي‌كنند و مي‌فروشند. كاري آنجا وجود ندارد. در شلمچه كارها متوقف است. اين آمارها كذايي و دروغ است كه وزير خارجه در مجلس به نمايندگان ارايه مي‌دهد.  الان مرز شلمچه با طرف عراقي مشكل پيدا كرده است. هيچ كسي نتوانست در استان و شهرستان مشكل را حل كند چون حل موضوع به پايتخت و وزارتخانه‌ها برمي‌گردد. ايشان اين موضوع را مي‌داند، ما رفتيم صحبت كرديم، نامه داديم و حرف زديم. ايشان مي‌گويد مشكل بانك‌ها را حل كرديم! اينها دروغ و كذب است چون مي‌خواهد از مجلس راي بگيرد!به هر حال با بيرون رفتن سامري فضاي جلسه به حالت عادي برگشت و ظريف سخنانش را ادامه داد. ظريف گفت: با وجود كمبودهاي مالي ارتباط با ايرانيان خارج از كشور از پيش گسترده‌تر و عميق‌تر شد كه جلوه‌اي از آن در صف‌هاي طولاني هموطنان مقيم خارج از كشور براي انتخابات رياست‌جمهوري شاهد بوديم كه بطلان ادعاهاي معاندين نظام را به بهترين وجه ثابت كرد، البته در 4 سال گذشته با موانعي از درون و بيرون كشور هم روبه‌رو بوده‌ايم. ملاحظات جناحي، شتابزدگي در تحليل شرايط پيچيده، عدم انضباط در كلام و گفتارهاي مربوط به مناسبات خارجي، اقدامات موازي و ناهماهنگ در حوزه‌هاي گوناگون سياسي و اقتصادي چالش‌هاي عمده سياست خارجي بوده كه در دوره جديد نه با قوانين بلكه با اقناع، همدلي و هم‌‌افزايي مرتفع شود. او در پاسخ به محمدجواد ابطحي، نماينده خميني‌شهر گفت: آيا بنده آخرين نفري خواهم بود كه در اين كشور بخواهم در حوزه سياست‌خارجي تك‌صدايي ايجاد كنم؟ حتما چنين خواسته‌اي ندارم و نخواهم داشت چراكه تعدد گفتمان‌ها در كشور را عامل قدرت و قوام و تقويت مشروعيت نظام جمهوري اسلامي ايران مي‌دانم. مناطق پيراموني ايران و رفتار برخي كنشگران منطقه‌اي مهم‌ترين چالش خارجي پيش‌روي سياست خارجي و منطقه و جهان بوده است، آنها كه نهايت تلاش خود را براي جلوگيري از برجام (كه به عنوان سند افتخار مردم ايران باقي خواهد ماند) به كار بستند، اكنون تلاش دارند با همدستي صهيونيست‌ها، فضاي شيعه‌هراسي و ايران‌هراسي را در منطقه و جهان تشديد كرده و از تغييرات ايالات متحده براي تنش و بحران‌آفريني بيشتر منطقه‌اي بهره‌برداري كنند. گرچه اين كشورها و گروه‌ها مرتكب اشتباه اساسي محاسباتي شدند اما اين واقعيت و چالش‌ها وظيفه سياست خارجي است كه به سامان رساندن اين منطقه را سنگين‌تر مي‌سازد.
لفاظي دولتمردان امريكايي عليه ايران ناشي از توهم و كج‌فهمي آنهاست
ظريف درباره تحولات امريكا گفت: تحولاتي كه در مديريت سياسي ايالات متحده رخ‌داده است و به دنبال آن لفاظي‌هايي كه از جانب دولتمردان اين كشور بر ضد ايران انجام مي‌گيرد ناشي از توهم و كج‌فهمي توامان است. وظيفه سنگين وزارت خارجه در دولت دوازدهم با هم‌افزايي هوشمندانه ساير نهادها انجام مي‌شود نه با سكوت آنها. تقويت اين باور در نخبگان سياسي ايالات متحده كه ايران‌ستيزي سكه‌اي از رونق افتاده است و در بازار جهاني خريدار ندارد، وظيفه سنگين وزارت خارجه است؛ اين مهم از طريق مقاومت در برابر زياده‌خواهي‌ها از يك سو و نيز گسترش همه‌جانبه روابط سياسي و اقتصادي با ديگر نقاط جهان از سوي ديگر دست يافتني است و تاكنون نيز توفيقات بسيار خوبي در اين حوزه داشته‌ايم. ظريف يادآور شد: ديپلماسي هوشمندانه و هدفمند ما بايد با نشان دادن عقلانيت و قانونمندي از يك سو و انتخاب‌هاي متنوع كشور از سوي ديگر براي تصميم‌گيرندگان ايالات متحده ترديدي باقي نگذارد كه تكرار تجربه‌هاي شكست خورده قبلي نتيجه‌اي جز نگراني افزون‌تر و انزواي بيشتر براي امريكا نخواهد داشت.
جمله به جمله برجام حاكي از بي‌اعتمادي جدي ايران نسبت به سياست ايالات متحده است
ظريف با بيان اينكه برجام حاصل اعتماد به امريكا نيست، تصريح كرد: جمله به جمله برجام نشان‌دهنده بي‌اعتمادي جدي ما نسبت به سياست‌هاي ايالات متحده از نخستين روز مذاكرات تا واپسين لحظات پايان مذاكرات و در مسير اجراي برجام بوده است. اجماع و انسجام داخلي، طراحي فراگير و استفاده هم‌افزا از تمام توان كشور يعني توان تمام نهادها و جامعه مدني ضرورت غيرقابل انكار دستيابي به اين هدف بوده و بايد با اجماع و هماهنگي اين واقعيت را براي نخبگان سياسي امريكا برجسته كرد كه دولت‌هاي قبلي امريكا نيز پس از سال‌ها تجربه تحريم به ميز مذاكرات آمده و اكنون نيز نه تنها امريكا به عنوان يك عضو برجام نمي‌تواند تعهدات خود را فراموش كند و با عهدشكني يك توافقنامه بين‌المللي را ناديده بگيرد بلكه چنين سياستي باعث انزواي امريكا خواهد شد و دست ايران براي اقدامات مهم همان‌گونه كه رييس‌جمهور در سخنراني ديروز اعلام كردند باز است و اين اقدامات حتي در قالب برجام ديده شده و اين نشانه بي‌اعتمادي ما در دوران مذاكره به امريكا است. به گفته ظريف براي رسيدن به اين منظور، بهره‌برداري از ديپلماسي عمومي و روش‌ها و ابزارهاي نوين و كارآمد اطلاع‌رساني براي تبيين ديدگاه‌هاي جمهوري اسلامي در ابعاد گفتماني و معنايي و ارتقاي جايگاه ايران در افكار عمومي ضروري است. او همچنين توضيح داد حمايت همه‌جانبه از حقوق ايرانيان و كسب حمايت آنها به عنوان مدافعان غيور و توانمند ملي از يك سو نيز جلب مشاركت ارزشمند آنها براي بازسازي كشور از مهم‌ترين قدرت‌هاي معنايي و مادي جمهوري اسلامي ايران است كه با تلاش و كوشش و كمك شما و بودجه‌اي كه براي حمايت از ايرانيان خارج از كشور قرار خواهيد داد، اقدام خواهيم كرد.
ظريف گفت: همسايگان بهترين و مهم‌ترين شركاي ما هستند و حضور بخش خصوصي در كشورهاي همسايه با حمايت دولت ابزاري كارآمد جهت تقويت اعتماد متقابل و بهترين ظرفيت براي افزايش توليد و اشغال داخلي است. حمايت‌هاي لازم براي حضور موثر كارآفرينان داخلي در بازارهاي حوزه پيراموني را فراهم خواهيم ساخت. گسترش شبكه‌هاي همكاري‌هاي دوجانبه و چندجانبه از سياسي، امنيتي، اقتصادي، فرهنگي در منطقه تا اعتماد‌سازي با همسايگان براي ايجاد محيطي امن و باثبات چه در منطقه و چه در داخل كشور ضرورتي انكارناپذير بوده و اين ضرورت را هم در برنامه‌ها و هم در ساختار وزارت خارجه ديده‌ايم. در اين مسير تلاش براي ايجاد نهادهاي منطقه‌اي به ويژه مجمع گفت‌وگوي منطقه‌اي در خليج فارس و ايجاد جبهه واحد منطقه‌اي در مبارزه با افراط تروريسم مهم‌ترين دستور كار سياست خارجي را شكل مي‌دهد.
ارتقاي جايگاه جهاني كشور در اقتصاد دانش بنيان در اولويت كاري
آن‌طور كه ظريف گفت در حوزه ديپلماسي اقتصادي راهبرد ملي تامين پايدار منافع ملي در محيط ناپايدار منطقه و جهان است؛ و به نظر او تحقق اين امر مهم در وزارت امور خارجه با محور قرار دادن اقتصاد در متن ديپلماسي متبلور مي‌شود. ديپلماسي اقتصادمحور نيازمند هماهنگي قانوني و فرهنگي روابط اقتصادي خارجي در وزارت خارجه و جهت دادن منافع فعالان اقتصادي؛ بنگاه‌ها و دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي اقتصادي در مسير تامين منافع ملي است. وي يادآور شد: وزارت امور خارجه با تقويت جهت‌گيري راهبردي اقتصادي در ساختار مركز و سفارتخانه‌ها و با ايجاد انگيزه و آموزش‌هاي لازم براي مديران، سفرا و كارشناسان، معاونت جديد اقتصادي و سفارتخانه‌ها را در جهت تقويت اقتصاد مقاومتي به كار خواهد گرفت و در اين مسير حمايت از ورود به بازارهاي جهاني و منطقه‌اي براي صادرات كالا و خدمات فني و مهندسي، تسهيل تامين منابع مالي و جذب سرمايه فناوري و گردشگر، ارتقاي جايگاه جهاني كشور در اقتصاد دانش‌بنيان در اولويت كاري ما قرار خواهد داشت. او با اشاره به اينكه اجتناب از تصميمات و حركت‌هاي شتابزده، خودباوري، اتكا به خرد جمعي، استقبال از نقد سازنده، همفكري نهادينه با نخبگان دانشگاهي و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، راستگويي در ارتباط با مسوولان و مردم و تنظيم مطالبات عمومي بر مبناي واقعيات، راهنماي جهت‌گيري اجرايي وزارت امور خارجه طي 4 سال آينده خواهد بود، گفت: بايد اذعان كرد كه پايه‌هاي اقتدار ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران بر انسجام داخلي، مشاركت همگاني سياسي و مدني، توان علمي و فناوري، رشد و پيشرفت اقتصادي و قدرت بازدارندگي كشور استوار است.