کارشناسان براین باورند که کسب و کار تروریستی همانند آنچه ما در عرف اقتصادی و فعالیت‌ مالی روز مره خود می‌شناسیم نیست چون در این نوع کسب و کار، وام و اوراق قرضه‌ای درکار نیست و هرچه هست نقد و معاملات در بازار سیاه است که بسرعت پول در آن جابه‌جا می‌شود و خبری از قوانین مالی اقتصاد جهانی نیست. کارشناسان امنیتی و متخصصان مبارزه با تروریسم در این زمینه می‌گویند: کسب و کار این گونه فعالیت‌ها به دلیل بی‌قانونی قابل توجهی که در آنها وجود دارد، قطعا جاذبه‌ای است که نمی‌توان به آن پایان داد و هربار شاهد شکل گرفتن گروهی دقیق‌تر و قدرتمندتر از قبل در نقطه‌ای جدید از دهکده جهانی هستیم که با استفاده از سیستم‌ها و راهکارهای جدید اقتصادی سعی می‌کنند، درآمدهای بالاتری نسبت به گذشته داشته باشند.

کارشناسان این گروه می‌افزایند: در نگاه اول، اگرچه فروش نفت و گروگانگیری، اصلی‌ترین منابع درآمدی گروه‌های تروریستی است، اما طی یک دهه گذشته، روش‌های تامین مالی این گروه‌ها بسیار متفاوت از گذشته شده و اکنون شاهد گسترش منابع درآمدی این گونه‌ گروه‌ها هستیم.

از سوی دیگر، تغییر نیازهای جامعه امروزی و همچنین منابع موجود در کشورهای مختلف اکنون دستاویزی برای افزایش تحرکات تروریستی یا حاکمیت گروهی از شورشیان در مناطق مختلف جهان شده است.

داعش، ثروتمندترین گروه تروریستی قرن حاضر

بسیاری از افراد با دیدن یا شنیدن نام داعش، تصویری از جنایات این گروه در اقصی‌نقاط جهان را به یاد می‌آورند که با موجی از نفرت همراه است، اما در پشت پرده این سازمان تروریستی،‌ جریانی از نقل و انتقالات مالی در بخش‌های مختلف دیده می‌شود که حتی تصور آن می‌تواند باعث تعجب تک‌تک ما باشد.

به عنوان مثال، بررسی‌های انجام شده از سوی واحد مبارزه با پولشویی بانک جهانی برآورد کرده است،داعش فقط از شهر موصل، ماهانه تقریبا 12 میلیون دلار از اخاذی درآمد کسب کرده و روزانه بین یک تا سه میلیون دلار فروش نفت غیرقانونی داشته است.

جین دیویدسن و امرسون بروکینگز از شورای خارجی کنگره آمریکا می‌گویند: داعش دارای بالاترین حجم منابع و قلمرو بی‌نظیری در میان سازمان‌های افراطی است، به صورتی که این گروه، حدود 60 درصد از ذخایر نفتی سوریه و بخشی قابل توجهی از ذخایر هیدروکربنی عراق را تصرف کرده بود.

بروکینگز درباره درآمدهای نفتی داعش از منافع هیدروکربنی در اختیارش برآورد کرده، روزانه دو میلیون دلار درآمد این گروه تروریستی بوده که به شیوه‌های مختلف و به‌صورت غیر قانونی در اختیارش قرار می‌گرفته است.

وی می‌افزاید: داعش روزانه 30 هزار بشکه نفت با قیمت چیزی حدود 25 تا 60 دلار را در سرزمین‌های همسایه به واسطه‌هایی می‌فروخته که درنهایت این نفت‌ها سر از پالایشگاه‌های ترکیه و کردستان عراق یا حتی کشورهای دیگر در می‌آوردند.

رابین میلر، مدیر کمپانی منار انرژی و نویسنده کتاب افسانه بحران نفت می‌گوید: گروه‌هایی که داعش را در زمینه فروش نفت‌ کمک می‌کنند، بازار سیاه کاملا هدفمندی دور از تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا ایجاد کرده‌اند که می‌تواند بسادگی موانع را دور بزند و اهداف اقتصادی این گروه‌ها را تامین کند. به همین دلیل، اکنون قوانین سختگیرانه‌تری علیه این بازار سیاه فروش نفت بخصوص مناطقی که داعش در آنها وجود داشت، ایجاد شده است.

کنترل آب، گندم و برق

همان‌طور که قبلا اشاره شد، تنها منبع درآمد گروه‌ تروریستی داعش فروش نفت نبوده، بلکه این سازمان که دنبال دستیابی به منابع مختلف مالی بوده با استفاده از نیازهای مختلف بازار در این زمینه فعالیت می‌کرده است. چالرز لیستر، یکی از اعضای تیم مدیریتی مرکز بروکینگز در دوحه قطر می‌گوید: این گروه از تسلط خود بر ذخایر غذایی و همچنین آب می‌توانسته بسادگی کسب درآمد داشته باشد.

به گفته بروکینگز، پول اصلی‌ترین هدف این گروه تروریستی برای حکومت در مناطق مختلف بوده است، به صورتی که با درنظر گرفتن مناطقی که این گروه تروریستی در عراق اشغال کرده، می‌بینیم پنج منطقه حاصلخیز و پرآب این کشور در اختیار داعشی‌ها و تسلط کامل نظامیان آنها بوده است تا بتوانند با استفاده از منابع طبیعی این مناطق، درآمدهای سرشاری داشته باشند.

وی می‌افزاید: بررسی‌های انجام شده درباره دلایل اهمیت شهر موصل برای گروه تروریستی داعش نشان داد، 40 درصد گندم تولیدی عراق در این منطقه بوده و هنگام اشغال این منطقه توسط داعش، تقریبا 40 تا 50 هزار تن گندم داخل سیلوهای موصل در اختیار داعشی‌ها قرار داشته است.

لیستر معتقد است، این گروه تروریستی ماهانه 700 تن از ذخایر گندم موصل را با استفاده از راه‌های ارتباطی و سیستم حمل ونقلی که در اختیار داشته، به سوریه حمل می‌کرده و پس از تبدیل کردن آن به آرد، آنها را با استفاده از واسطه‌ها به دولت عراق می‌فروخته است. این درحالی است که یک منبع آگاه در وزارت کشاورزی عراق قبلا به رویترز گفته بود، دولت خود خوانده داعش نزدیک به 30درصد از کل تولید محصولات غذایی عراق را در اختیار گرفته است. به همین دلیل، کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت‌ها باعث شده، کمپانی اقتصادی داعش از این بازار منافع اقتصادی قابل توجهی داشته باشد.

شبکه گسترده مالیاتی

این پایان کار نیست چون داعش برای دستیابی به محصولات غذایی خود نیازمند تسلط کامل بر منابع آبی بوده است. به همین دلیل در مناطق تحت کنترل خود با قدرت از سدها و دریاچه‌های موجود محافظت می‌کرده تا بتواند مالیات زیادی از منابع موجود به دست آورد.

کارشناسان مسائل اقتصادی گروه‌های تروریستی معتقدند، تسلط کامل داعش بر سد موصل و همچنین سد Tabqa خارج از شهر رقه، بیانگر قابلیت‌های جاه طلبانه این گروه تروریستی برای استفاده از هرگونه منابع موجود به منظور دستیابی به پول بوده است.

آریل اهرام، استاد دانشکده امور بین‌الملل ویرجینیا می‌گوید: یکی از منابع اصلی درآمد داعش در سوریه سد رقه است،‌ به این دلیل که سد یاد شده اصلی‌ترین منبع تولید برق در منطقه است و داعش با فروش برق و آب از آن درآمدهای سرشاری داشته است.

به گفته اهرام، منابع انرژی برق و آب تنها منابع درآمدی داعش نبوده بلکه دریافت مالیات از وسایل نقلیه باری عمومی و همچنین دکل‌های مخابراتی از دیگر اهداف اصلی سیستم مالیاتی داعش بوده است. به عنوان مثال، فروشگاه‌ها و شرکت‌های فعال مخابراتی یا حمل و نقل باید ماهانه به ازای هر دکل یا هر دستگاه کامیون یا هر باب مغازه 20 دلار به این گروه برای تامین امنیت می‌پرداختند.

کالین کلارک، متخصص علوم انسانی و محقق شیوه جذب نیروی گروه‌های تروریستی به شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: این گروه‌ها همانند گروه‌های مافیایی قدیمی از هرگونه فرصت‌های تجاری استفاده می‌کنند تا بتوانند نیروی بیشتری در اختیار داشته باشند.

کلارک که آنها را به بنگاه‌های اقتصاد جنایی تشبیه می‌کند، معتقد است: این بنگاه‌ها در زمینه‌های آدم‌ربایی، کودک‌ربایی یا ایجاد ترس و وحشت جهت دریافت مالیات مهارت‌های گوناگونی دارند که می‌توانند از نتایج اقتصادی آن برای اهداف خارجی خود استفاده کنند. تقاضای دریافت 123 میلیون دلار برای یک روزنامه‌نگار کانادایی و 6/6 میلیون دلار برای یک کارمند آمریکایی از جمله این موارد است.

تمدن، اصلی‌ترین منبع درآمد

در بخش دیگری از تحقیقات انجام شده از منابع درآمدی گروه تروریستی داعش به عنوان ثروتمند‌ترین این گروه‌ها کارشناسان تاکید دارند، این گروه بخش قابل توجهی از درآمدهایش را مدیون تجارت سیاه آثار باستانی است.

این افراد می‌گویند: اگرچه در بسیاری از فیلم‌ها و کلیپ‌های اینترنتی این گروه تروریستی مشغول از بین بردن آثار تاریخی بوده‌اند، اما تنها در مدت کوتاهی پس از انتشار این تصاویر می‌بینیم، تمام آثار باستانی درحال تخریب سر از بازار سیاه آثار باستانی آمریکا یا اروپا در آورده‌اند. یکی از مقامات ارشد اطلاعاتی آمریکا به گاردین گفته، نقشه مناطق تحت کنترل دولت خود خوانده داعش در سوریه و عراق نشان می‌دهد، مناطق بسیار غنی از آثار باستانی چند هزار ساله در اختیار آنها قرار داشته که قطعا اشغال این مناطق بدون برنامه و از روی اتفاق نبوده است.

این مقام آگاه که نخواست نامش فاش شود، درباره درآمدهای تجاری داعش از فروش این اموال می‌گوید، برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد، داعشی‌ها میانگین روزانه 3 میلیون دلار از جابه‌جایی و فروش اقلام تاریخی به بازار سیاه درآمد کسب کرده‌اند.

مناطق مستعد حضور شورشیان

کارشناسان مسائل بین‌الملل و اطلاعات کنگره آمریکا درباره احتمال ظهور یا شکل‌گیری گروه‌های تروریستی جدید اگرچه اتفاق نظر دارند، اما در زمینه مناطق احتمالی این رویداد دیدگاه‌های متفاوتی بیان می‌کنند. گروهی از این افراد با اشاره به سیستم‌های ضعیف امنیتی، مناطق مستعدی را برای احتمال وجود و شکل‌گیری گروه‌های تروریستی اعلام کرده‌اند، اما گروه دیگر می‌گویند منابع طبیعی و نیازهای متفاوت امروز بشر می‌تواند زمینه شکل‌گیری گروهک‌های تروریستی را ایجاد کند.

دیدگاه دوم براین باور است که منابع غنی و بکر جنوب شرق آسیا یا اقیانوسیه می‌تواند سوژه‌ای برای شکل‌گیری کسب و کار تروریست‌ها باشد درحالی که منابع قاره سیاه همچنان محلی از مناقشات شده است. دیدگاه سومی نیز به میان آمده که می‌گوید تروریسم اکنون در میان صفر و یک‌های مجازی شکل گرفته و دیگر نمی‌توان برای آنها مرز مشخصی تعیین کرد چون کسب درآمد از میان انبوهی از صفر و یک‌های مجازی بسیار ساده‌تر و کم خطرتر به نظر می‌رسد.

منابع: فوربس، بیزینس اینسایدر، میلیتاری ریسورس، سی‌ان‌بی‌سی