شناسهٔ خبر: 20553938 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: ایرنا | لینک خبر

برجام؛ شناسایی دوست و دشمن

برجام فرصتی برای شناسایی تغییر نگرش ها و شناسایی دوست و دشمن در عرصه روابط بین الملل برای ایران است و تعیین سیاست خارجی مطلوب در قبال تهدید، تحریم و یا حمایت اتحادیه اروپا و آمریکا از توافقنامه هسته ای از سوی تهران در اولویت قرار گیرد و جمهوری اسلامی به عنوان یک بازیگر درجه دوم نسبت به موضع گیری های انفعالی طرف مقابل باید گزینه هایی را روی میز داشته باشد.

صاحب‌خبر -

فرش قرمز مجلس نمایندگان آمریکا برای اعمال تحریم های جدید علیه ایران و مأمور شدن تیمی از سوی ترامپ برای زمینه‌ چینی عدم پایبندی تهران به برجام و از سوی دیگر حمایت مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درهفته های اخیر در چندین نوبت بر تداوم تعهد اروپا به توافق هسته ای، شناسایی دوست و دشمن برای ایران را در این توافقنامه جامع بیش از پیش آشکارمی سازد.
نشانه‌های فراوانی وجود دارد که دولت آمریکا به جای بهره گیری از فضای پس از برجام برای کاهش تنش با ایران، به دنبال بیرون رفتن ازاین توافق یا اجبار کشاندن ایران به خروج از آن است. به نظر می‌ رسد دولت ترامپ روایت ساده‌ لوحانه عربستان را پذیرفته که تمامی مصائب منطقه زیر سر ایران است و در رقابت مابین عربستان با ایران جانب عربستان را گرفته است.
کنگره نیز به شدت با ایران ضدیت دارد ضمن اینکه حامیان «دونالد ترامپ» مثل «جان بولتون» و «نیت گینگریچ» و «رودی جولیانی» هم با ایران بشدت مخالفند. «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی های متعدد بعد از پیروزی دونالد ترامپ به مخالفت با اقدامات ایران و قصد تغییر در ایران با حمایت از نیروهایی از درون اشاره کرده و «جیمز متیس» وزیر دفاع هم که ایران را مهمترین عنصر برهم زننده ثبات در منطقه می داند.
با مراجعه به اقدامات مشابه ایالات متحده آمریکا در کشورهای منطقه همانند عراق، افغانستان و لیبی درمی یابیم که شکست ایالت متحده برای حمله نظامی با ایران برای واشنگتن بسیار دردسرآلود خواهد بود و پیشنهاد آن است که دولت ترامپ به جای چنین اقدامات خطرناکی می بایست به دنبال بهره گیری از فرصت برجام برای مقاصد اقتصادی باشد.
همچنین در چند روز گذشته سران دموکرات و جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا برای رفع موانع تصویب لایحه تحریم‌های ایران، روسیه و کره شمالی به توافق رسیدند و قرار است در چند روز آینده درباره این طرح در مجلس نمایندگان آمریکا رأی‌ گیری شود. با تصویب این طرح در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، دولت ترامپ، دیگر نمی‌تواند به طور یک جانبه تحریم‌ها را لغو کند.
رئیس‌ جمهوری آمریکا درهفته های اخیر به گروهی از مشاوران مورد اعتماد خود در کاخ سفید، دستور داده زمینه‌های لازم را برای اعلام پایبند نبودن ایران به «برجام» در گزارش سه‌ ماهه بعدی به کنگره فراهم آورند.
به نوشته فارین‌ پالیسی، ترامپ این مأموریت را به وزیر خارجه آمریکا محول کرده بود اما پس از اقدام چند روز پیش تیلرسون در تأیید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای از نزدیکانش درکاخ سفید خواسته که او را به این هدف برسانند.
اما جزییات طرح مجلس نمایندگان آمریکا برای تحریم ایران که در صورت تصویب با عنوان «قانون تحریم‌های روسیه، ایران و کره شمالی» شناخته می‌شود.
براساس این طرح، وزرای دفاع، خارجه و خزانه‌ داری به همراه رئیس اطلاعات ملی آمریکا باید ظرف 180 روز و پس از آن هر دو سال، مشترکا راهبردی برای مقابله با ایران به کنگره ارائه کنند.
راهبرد کوتاه و بلندمدت در قبال ایران، ارزیابی توانمندی‌های نظامی ایران، برنامه‌های ایران برای ارتقاء توانمندی‌هایش، فعالیت‌های ایران در حوزه‌های اطلاعاتی و تبلیغاتی و فعالیت‌های سپاه و نیروی قدس و میزان حمایت‌های ایران از گروه‌های مقاومت باید از جمله مفاد این گزارش باشد. این طرح رئیس‌ جمهور آمریکا را موظف می‌کند برای مقابله با برنامه موشکی ایران، افراد و شرکت‌هایی را در فهرست تحریم قرار دهد.
در بندهایی از این طرح تحریمی آمده است که هر فردی که عامدانه در هر فعالیتی که عملا به توسعه برنامه موشکی ایران کمک می‌کند، مشارکت داشته باشد یا به ایران در دریافت، انتقال و توسعه این توانمندی‌ها کمک کند مورد مجازات قرار می گیرد.
طرح موسوم به «تحریم ایران، کره شمالی و روسیه» با متهم کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی قدس به حمایت از تروریسم، رئیس‌ جمهور را ملزم می‌کند 90 روز پس از تصویب قانون، «مقامات، عوامل و وابستگان به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را در فهرست تحریم قرار دهد. وهمچنین دارایی‌های افرادی که در این فهرست قرار گیرند در آمریکا بلوکه شده و اتباع آمریکا از مبادلات مالی با آن‌ها منع می‌شوند.
دولت آمریکا در صورت تصویب این طرح موظف خواهد بود ظرف 90 روز فهرستی از افرادی را که آن‌ها را عامل «نقض حقوق بشر» در ایران می‌داند، به کنگره ارائه داده، دارایی‌های آن‌ها را در آمریکا بلوکه کرده و مراوده مالی با آن‌ها را ممنوع کند. این قانون همچنین بر لزوم ممانعت از فروش تسلیحات سنگین از جمله تانک، خودروهای زرهی، توپ‌های کالیبر بالا، هواپیماهای جنگی، بالگردهای تهاجمی، کشتی‌های جنگی و سامانه‌های موشکی به ایران، تأکید دارد.
عدم اطمینان رو به رشدی درباره سرنوشت توافق هسته ای ایران وجود دارد که با شروع کار دولت ترامپ و رویکرد آنها نسبت به ایران بیشتر نیز شده است. در این حال، چشم امید حامیان آمریکایی برجام برای حفظ توافق به اروپایی ها است. خطراتی بیشتر از این را نمی شود تصور کرد.
از نظر حامیان توافق هسته ای در آمریکا، برجام نه تنها دستاوردی برای دیپلماسی و عدم اشاعه است بلکه راه را برای تعامل مجدد با کشوری کلیدی در تقاطع خاورمیانه، خلیج فارس، افغانستان و آسیای میانه، باز کرده است. منطقه ای وسیع که از رادیکالیسم، فرقه گرایی و تروریسم به ستوه آمده است.
اتحادیه اروپا براین باور است که برجام نه تنها به خاطر ماهیت ذاتی اش حیاتی است بلکه به این دلیل که راه را برای همکاری در زمینه امنیت منطقه ای هموار و پتانسیل عظیمی را برای تعامل اقتصادی آزاد کرده است، مهم تلقی می شود.
برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور جداگانه با وزارت خزانه داری آمریکا درگیر هستند تا خطرات سرمایه گذاری در ایران را کاهش دهند. تجار اروپایی به اقدامات هماهنگ اتحادیه اروپا از جمله اعمال فشار به ترامپ برای جلوگیری از وضع تحریم های ثانویه، چشم دارند. بانک های اروپایی احتیاج دارند که از مقامات ایالات متحده چه در سطح فدرال و چه در سطح ایالتی اطمینان حاصل کنند.
درغیر این صورت ممکن است معاملات بانکی آنها امن نبوده یا به طور کامل با تحریم های باقی مانده سازگار نباشد. هم زمان اروپا می تواند به ایران کمک کند تا سیستم بانکی خود را مدرن کرده و به استانداردهای غربی نزدیک تر کند.
بعد از جنگ جهانی دوم کشورهای اروپایی عملا به بازیگر درجه دوم درنظام بین المللی تبدیل شده است. تمام روسای جمهور آمریکا پس از این دوره، حداقل از نظر زبانی، بر تعهد آمریکا به پشتیبانی از یکپارچه سازی صلح آمیز اتحادیه اروپا تاکید کرده اند.
درمقابل اما نگرش بی اعتنایی از سوی ترامپ نسبت به اتحادیه اروپا وجود دارد که در حال حاضر با لغو تجارت ترانس آتلانتیک نمود پیدا کرده است. حفاظت از معامله با ایران یکی از نقاطی است که اتحادیه اروپا می تواند استقلال خود را به نمایش بگذارد. هرچند اتحادیه اروپا خود با عوام فریب های راست افراطی در انتخابات مهم سال 2017 میلادی از جمله در دو کشور تاثیرگذار فرانسه و آلمان، درگیر است.
اگرچه آمریکا رویکرد تقابلی را در قبال ایران در پیش گرفته، ظاهرا اروپا آماده است مسیر خاص خود را در مورد ایران تعیین کند. «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در هفته های اخیر در چندین نوبت بر تداوم تعهد اروپا به توافق هسته ای تاکید کرده است. وی در یک مورد به طور مشخص گفت که توافق هسته ای به یک کشور تعلق ندارد.
در حالی که روابط فراآتلانتیکی از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ به سرعت به سردی می گراید، سیاست اروپا در مورد ایران با سیات آمریکا در مورد این کشور هم سو نیست. از نظر اروپایی ها، الزامات برنامه هسته ای ایران به اصلی ترین موضوعات پرداخته است و فضا و حسن نیت لازم برای شروع مذاکره در مورد حیطه های دیگر را فراهم می کند.
در واقع، موگرینی و «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران آوریل 2016 بیانیه مشترکی را صادر کردند که برنامه گسترده ای برای همکاری در مورد موضوعات منطقه ای، مهاجرت، آموزش، فرهنگ و مسائل دیگر را طرح ریزی می کند. ایران به طور خاص نسبت به تعامل با اتحادیه اروپا در زمینه موضوعات حقوق بشری ابراز تمایل کرده است.
درهمین حال، ملاحظات اقتصادی همچنان نقش قابل توجهی ایفا کرده است. اروپا برخلاف آمریکا، مناسبات تجاری با ایران را در پی انقلاب اسلامی حفظ کرد و تنها در زمان آغاز بحران هسته ای، به مهار این روابط پرداخت و پس از برجام، اروپایی ها مشتاق به تعامل مجدد هستند. در این میان، دولت ترامپ و کنگره آمریکا که در اختیار جمهوریخواهان است، به شدت منتقد اقدامات ایران در زمینه های غیرهسته ای بوده اند.
محمد جواد ظریف وزیرامورخارجه ایران در مصاحبه با نیویورک تایمز گفته است: توافقنامه 1+5 توافقی دوجانبه بین ایالات متحده آمریکا و ایران نیست و آمریکا باید این را درک کند که این یک توافق چند جانبه است. آمریکا همچنین باید این را بفهمد که جامعه جهانی به این موضوع معتقد است که این توافق به اهدافی که در آن پیش بینی شده بود رسیده است.
وی در این مصاحبه اختصاصی افزود: تصور می کنم ایالات متحده در حال نشان دادن حداقلی از تعهد به توافقنامه است و بطور حتم آمریکا پس از روی کار آمدن دولت جدیدش اقدامات فوری برای متعهد بودن به توافقنامه را انجام نداده است.
ظریف خاطرنشان کرد: ایالات متحده می بایست تصمیم خود را بگیرد که آیا می خواهد توافقنامه ادامه بیابد و همه طرف ها از نتایج مثبتش سود ببرند یا خیر؟ بالطبع هیچ طرفی نبوده که به همه آن مواردی که می‌خواست رسیده باشد و البته این همان نکته ای است که چانه زنی نام گرفته و من باور دارم که همه باید از این چانه زنی خرسند باشند در غیر این صورت بازی کاملا متفاوت خواهد شد.
کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران نیز تاکیده کرده است: برای حالت خروج آمریکا از برجام آماده هستیم.
خرازی افزود: تحریم‌های جدید آمریکا علیه شخصیت‌ها و سازمان‌های ایرانی نقض روح و متن برجام هستند. ما برای حالتی که آمریکا از توافق خارج شود، آماده هستیم.
براین اساس برجام فرصتی برای شناسایی تغییر نگرش ها و شناسایی دوست و دشمن در عرصه روابط بین الملل برای ایران است و تعیین سیاست خارجی مطلوب در قبال تهدید، تحریم و یا حمایت اتحادیه اروپا و آمریکا از توافقنامه هسته ای از سوی تهران در اولویت قرار گیرد و جمهوری اسلامی به عنوان یک بازیگر درجه دوم نسبت به موضع گیری های انفعالی طرف مقابل باید گزینه هایی را روی میز داشته باشد.
ایرنا مقاله
از محمدرضا یوسف نژاد خبرنگار ایرنا استان سمنان
انتشاردهنده: جانعلی فتحی

نظر شما