وقتی بحث چرایی ابتلای مردان به بیماریهایی چون اعتیاد پیش میآید، همه انگشتها، اول و آخر سراغ بیکاری میرود. در حوزه بانوان اما عوامل متعدد دیگری در بروز این آسیب ها اثر میگذارند ولی تازگی بیکاری هم به مجموع عوامل آسیب زا افزوده شده است؛ به این ترتیب، به شکل روز افزونی شماری از بانوان و دوشیزگانی که از دانشگاهها دانش آموخته می شوند در حالی که بازار کار پذیرای حضورشان نیست. این شده که نرخ بیکاری بانوان در فارس و کشور در مقایسه با نرخ بیکاری آقایان، به مراتب بیشتر است طوری که خبرگزاری های رسمی کشور، این نرخ بیکاری را تا 50 درصد برآورد می کنند.
نرخ واقعی بیکاری زنان
نرخ دقیق بیکاری بانوان در فارس اعلام نشده است؛ با این حال این طور که از نتیجه پژوهش آمارگیری نیروی کار که در سال گذشته انجام شد برمیآید، فارس در کنار استانهایی چون اردبیل، البرز، ایلام، چهارمحل و بختیاری، کردستان، کرمانشاه و چند استان دیگر، نرخ بیکاری بالای 47.5 درصد دارد.
این یعنی تقریبا از هر دو زن در این استان ها یکی بیکار است. با این حال، نرخ بیکاری کلی که برای فارس امسال 9 درصد برآورد شده، نرخ تمایل به مشارکت زنان را کمتر از آنچه که واقعا هست برآورد میکند و به این ترتیب زنان در حوزه اشتغال به نوعی «جنس دوم» به شمار می روند. این است که به باور معصومه دستغیب، مدیرکل امور بانوان استانداری فارس، فرصت کاریابی آن گونه که برای مردان فراهم است، برای بانوان و دوشیزگان دانش آموخته دانشگاهها فراهم نیست. او به «خبرجنوب» میگوید: «در جامعه ما خوشبختانه دختران به خوبی فرصت درس خواندن را پیدا کرده اند و این به خاطر اعتماد خانواده ها به نظام آموزشی کشور است. برای همین دختران ما هم از فرصت تحصیل در دانشگاه به خوبی استفاده کرده و در حوزههای مختلف به خوبی درخشیده اند در این میان اما آنچه نیاز است، این است که آنان باید از فرصتهای شغلی و مهارت آموزی متناسب با نیاز جامعه برخوردار باشند».
دستغیب تاکید می کند که باید فرصت مهارت آموزی برای بانوان فراهم شود. از مهارتهای فنی گرفته تا هنری و خانهداری. او میگوید که نقش محوری بانوان در خانواده را نمیتوان انکار کرد ولی در عین حال، زنان این آمادگی را دارند که جامعه را از مهارت های خود بهره مند کنند. مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری فارس ادامه میدهد: «شاید جامعه هنوز آمادگی بهرهمندی از توان تخصصی بانوان را ندارد و برای همین فکر میکنند هنوز بیشترین نقش زنان در خانواده است. البته که زنان در خانواده نقش محوری را دارند ولی بانوان به توانایی رسیدهاند که بدون اینکه در زندگی خانوادگی مشکلی پیش بیاید در حوزه اشتغال نقش پر رنگی داشته باشند». او می گوید که بانوان نیاز دارند آموزش مهارتهای مختلف را دریافت کنند؛ با این حال نداشتن مهارت پس از دانش آموختگی از دانشگاه ها تنها به حوزه زنان منحصر نمیشود و بسیاری می گویند دانشگاه ها آن گونه که باید، دانشجویان خود را متخصص بار نمیآورند؛ خواه این دانشجویان مرد باشند یا زن. با این حال، بازار کار آن گونه که پذیرای حضور آقایان است، پذیرای حضور بانوان نیست. این می شود که قوانینی در حمایت از بانوان فعال در حوزه اقتصاد به تصویب میرسد که به نظر بسیاری از کارشناسان، کمکی به زنان نمی کند. مانند قانون 6 و 9 ماهه شدن مرخصی زایمان که زنان می گویند این قوانین باعث می شود کارفرما در بخش خصوصی را نسبت به استخدام زنان بی رغبت کند تا ناچار نباشد به نیروی خود ماه ها مرخصی دهد.
بازارشکنی
بسیاری از دخترانی که از دانشگاه های فارس دانش آموخته می شوند، به اینجا می آیند. اینجا اما یک مرکز تخصصی اشتغال نیست؛ همین بولوار زند خودمان است. با انبوه مغازه ها و پاساژهای تجاری. به عبارت دیگر، بسیاری از دختران -چه دانش آموخته دانشگاه باشند یا نباشند- در این مغازه ها مشغول کار می شوند.
آن هم اغلب با درآمدی بسیاری پایین تر از حداقل دستمزدی که دولت مشخص کرده است. بسیاری از کارکنان بانو در فروشگاه ها، آژانس های مسافرتی، مطب پزشکان و... تنها بین 400 تا 600 هزار تومان دریافت می کنند و به همین خاطر برخی مردان جویای کار این زنان را «بازارشکن» مینامند. به باور دکتر روح ا... شهنازی، عضو هیئت علمی بخش اقتصاد دانشگاه شیراز، آنچه باعث می شود بانوان و دوشیزگان حاضر به دریافت حقوق کم شوند کم انگیزگی آنان نسبت به یافتن شغل
است.
این استاد دانشگاه به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «بالا بودن نرخ بیکاری در مجموع، انگیزه برای یافتن شغل را کم می کند در نتیجه کسانی که فشار کمتری برای داشتن شغل احساس می کنند سریع تر از بازار کار خارج میشوند و از آنجا که خانم ها در کشور ما به خاطر مسائل فرهنگی کمتر از آقایان برای داشتن شغل زیر فشار هستند در نتیجه مشارکت آنان در اقتصاد هم کمتر می شود».
این استاد دانشگاه در عین حال در اینکه زنان می پذیرند با حقوقی کمتر از مردان کار کنند را نتیجه نیاز مالی کمتر بانوان نسبت به آقایان می داند. برای نمونه مرد نه تنها نان آور خانواده است بلکه وظیفه تامین مسکن و ... را هم بر عهده دارد ولی بانوان اغلب زیر چنین فشاری نیستند.
در عین حال دکتر شهنازی تاکید میکند که وقتی زنان و دوشیزگان جوان میپذیرند با حقوقی کمتر از آقایان کار کنند عملا باعث میشوند دستمزدها از حداقل قانونی بسیار پایین تر بیاید. این طور که برمیآید از این وضع همان برداشتی را میتوان داشت که مردان جویای کار دارند و آن را «بازار شکنی» می نامند.
باید در نظر داشت که یافتن شغل تنها برای بانوان و دوشیزگان دانش آموخته دانشگاه ها این گونه دشوار نیست. حتی کار زنان خانهدار ارزش گذاری اقتصادی نمیشود. در نتیجه این طور که به نظر میرسد، زنان تا رسیدن به زمانی که سهمی برابر با مردان در اقتصاد داشته باشند، احتمالا زمان درازی در پیش دارند.

46