این روزها موضوع اشتغال مهمترین دغدغه مردم و مسئولان است،تردیدی نیست که ایجاد اشتغال دشوار نیست اگر مدیران و برنامه ریزان اجتماعی با عزم ملی خود را متعهد به اجرای برنامه‌های توسعه بدانند و اگر بتوان بسیاری از موضوع هایی که به ایجاد اشتغال صدمه می زند را کنترل کرد.
به گزارش ایرنا، جمعیت فعال کشور در بهار 96 نسبت به بهار سال 95 معادل 920هزار و 928 نفر اضافه شده است.در همین دوره 217 هزار و 291نفر به جمعیت بیکار و بیش از 700هزار نفر به جمعیت شاغل کشور اضافه شده است.بازار کار ایران، ملتهب است و این مهم بر کسی پوشیده نیست. دغدغه دولت تدبیر و دیگر مسئولان در بخش های دیگر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی توسعه اشتغال است.هر روز بر خیل متقاضیان شغل افزوده می شود.این افزایش ثمره سال هایی است که اقتصاد ایران علیرغم منابع سرشار نفتی از دست داد.طی یکسال گذشته حدود یک میلیون نفر به جمعیت فعال اضافه شده است.این پیش بینی در ابتدای دولت یازدهم بارها از سوی 'علی طیب نیا' وزیر امور اقتصادی و دارایی مطرح شده بود که بازار کار ایران به زودی با سونامی متقاضیان شغل که از دانشگاه های کشور فارغ التحصیل می شوند،مواجه خواهد شد. برخی منتقدان بدون در نظر گرفتن مسائلی که از گذشته بر این دولت تلنبار شده خرده می گیرند که چرا اشتغال رونق نمی گیرد؟نا آشنایی با مسائل اجتماعی و اقتصادی می تواند منتج به چنین تبیین نادرستی شود.هر گونه تغییر اجتماعی در یک بازه زمانی کوتاه خود را نشان نمی دهد.زمانی که بستر اشتغال در کشور فراهم نباشد و خیل جمعیتی که خواهان اشتغال هستند به بازار کار وارد شوند همچنان با مشکلی بنام بیکاری مواجه خواهیم بود.یکی از عللی که جمعیت فعال در کشور در دولت قبل افزایش نیافت گرایش جوانان به ادامه تحصیل در دانشگاه های کشور بود که علت آن را هم باید علیرغم درآمدهای سرشار نفتی در بی رونقی بازار کار جستجو کرد.
بر اساس آماری که مربوط به سال ۹۴-۹۵
می شود،چهار میلیون و ۳۴۸ هزار و ۳۸۳ دانشجو در کل کشور تحصیل می کردند.
**متولدان دهه 60 وارد بازار کار شدند
به واقع دهه 60 که قاعده هرم سنی ایران گسترش یافته بود می توانستیم پیش بینی کنیم که بعد از گذشته دو دهه با چنین بحرانی از تقاضای شغل مواجه خواهیم شد.دهه 60 که بدون برنامه افزایش جمعیت تشویق می شد کسی به فکر امروز نبود و شاید صدای بسیاری از کسانی که چنین روزهایی را پیش بینی می کردند،شنیده نمی شد.'مسعود نیلی' مشاور اقتصادی رئیس جمهور بتازگی اعلام کرد: بعد از توقف اشتغالزایی اقتصاد در فاصله زمانی سال‌های 1384 تا 1392، همزمان با به سن کار رسیدن موج متولدین دهه 1360، مشکلات بزرگی از قبیل به‌تعویق‌افتادن سن ازدواج، افسردگی و اعتیاد جوانان، طلاق، جرم و جنایت و بسیاری دیگر از ناهنجای‌ های اجتماعی گریبان کشور را گرفته است که همچنان نیز ادامه دارد.وی گفت:کودکان دهه 60 به یک مرتبه جوانان 35 ساله امروز هستند و هجوم جوانان تحصیلکرده و متقاضیان شغل، خواهان اشتغال متناسب با تحصیل و سن خود هستند.'حسن طایی' استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره)معتقد است: پس از سرشماری سال 1375 جمعیت 36میلیونی زیر 25سال شناسایی شد که می توانستیم همان موقع وضعیت بازار کار در آینده را پیش بینی کنیم. در سال 1385 نیز این جمعیت قابل پیش بینی بود.
**کار نبود به دانشگاه رفتند
در صورتی که بازار کار ایران پویا بود بسیاری از جوانانی که در دانشگاه ها تحصیل می کنند و یا کرده اند به جای ادامه تحصیل به سوی بازار کار روانه می شدند.نیلی همچنین در گفت و گویی که با یکی از رسانه ها(دنیای اقتصاد )داشت عنوان کرد: از نظر تعداد دانشجو در مقیاس بین‌المللی از کشورهای بسیار پیشرفته به شمار می‌رویم اما پیشرفت آموزش عالی به نوعی تعویق به بازار کار به شمار می‌رفت.
هم اکنون نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی حدود 41درصد است که این نرخ بالا حکایت از آن دارد بجای اینکه نیروی جوان بتواند با اخذ مهارتی وارد بازار کار شود، به دلیل خاکستری بودن بازار کار راهی دانشگاه شد تا ورود خود را برای یافتن شغل به تعویق بیندازد.
علی ربیعی ،وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی نیز اعلام کرد: هم اکنون حدود 100هزار دانشجو در مقطع دکتری تحصیل می کنند.آیا به واقع اقتصاد ایران نیاز به تخصص دکتری به این تعداد دارد؟ وقتی که اقتصادی بر مبنای فروش نفت حرکت می کند چه لزومی به این همه نیروی تحصیل کرده در حد دکتری است؟تعداد دانشجویان کشور در سال 82 برابر با دو میلیون نفر بود، اما در سال تحصیلی 92ـ 1391 به چهار میلیون و 435 هزار و 880 نفر رسید.
نیلی در همان رسانه اعلام کرده بود، از جمعیت غیرفعال سال 93 5.8 میلیون نفر تحصیلات عالی داشتند که نشان می‌داد تعداد زیادی از آنها وارد بازار کار خواهند شد.در حالی که آموزش عالی ما می بایست با اشتغالزایی تناسب داشته باشد.وی ادامه داد:از سال 84 تا 90 حدود 845 میلیون دلار کشور درآمد ارزی بالایی داشتیم و با توجه به افزایش منابع کشور در اوایل دهه 90 کار خاصی برای درخواست‌کنندگان کار صورت نگرفت ولی با افزایش مراکز آموزش عالی در کشور ضربه‌گیر این حجم نیروی انسانی شد که در سن اشتغال بودند و درخواست شغل آنان را به لحاظ محصل بودن به تعویق می‌انداخت و به همین خاطر مراکز آموزش عالی کشور گسترش یافت.
** برنامه های اشتغال در دولت یازدهم
برنامه های اشتغال که در دولت یازدهم از سوی معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی ارائه شده است می تواند بخشی از نیروی آماده به کار را راهی بازار کار کند.در روزهای اخیر انتقادات زیادی به طرح هایی نظیر طرح کاج و یا کارورزی که در بسته اشتغال وزارت کار به تصویب شورای عالی اشتغال رسیده است می شود.تردیدی نیست، طرح هایی نظیر کاج و یا کارورزی فقط بخش کوچکی از اشتغال کشور را می تواند پوشش دهد و قرار نیست که همه جوانان تحصیل کرده از این وادی وارد بازار کار کشور شوند.از سوی دیگر طرح های یاد شده،زمینه حضور تعدادی از جوانان تحصیل کرده را فراهم می کند که می توانند در بازار کار حضور یابند، تجربه کسب کنند و توانمند شوند.برنامه های اشتغال وزارت کار ،شاخه های گوناگونی دارد که فقط بخش کوچکی از آن کارورزی است.به واقع یکی از مهمترین کارهایی که در معاونت اشتغال وزارت کار صورت می گیرد در نظرگرفتن ظرفیت های استان ها است که با اجرای طرح تکاپو
می توانند اشتغال پایداری در استان ایجاد کنند.
**دولت یازدهم ،وارث بدترین شرایط بازار کار
هیچ شکی نیست،که دولت یازدهم وارث بدترین شرایط به لحاظ بازار کار است.جمعیتی که تقاضای کار دارد و اقتصادی که با سوء مدیریت در شرایط دشواری قرار دارد.اشتغال زمانی می تواند رونق گیرد که کشور در مسیر توسعه قرار گیرد و تنش ها چه در عرصه بین الملل و چه داخلی کاهش یابد.زمانی که درآمدهای نفتی به سوی اهداف توسعه ساماندهی شود می توان امیدوار بود که نرخ بیکاری هم در حال کاهش است.پر بیراه نیست، اگر مدعی شویم که مشکلات بازار کار یک شبه رخ نداده است.فرآیند بیکاری طی سه دهه در کشور ایجاد شده و زمانی که می توانستیم پیش بینی و برنامه ریزی کنیم را از دست داده ایم و امروز هم اگر اقدامی صورت گیرد نتایج آن در مدت کوتاهی نمایان نمی شود.طایی معتقد است: برای ایجاد اشتغال به صلح و امنیت و ثبات سیاسی نیازمندیم و بدون آنها بهبود فضای کسب و کار تحقق نمی یابد.وی همچنین یادآور شده است: باید از دولت رفاه به سمت دولت کار حرکت کنیم و سیاست های توزیع گرایانه و تخصیص یارانه را کنار بگذاریم زیرا متاسفانه اکنون در ایران توزیع مهمتر از تولید است که اگر بخواهیم آن را تغییر دهیم با تقاضای چند میلیونی روبرو می شویم.وی همچنین بر این اعتقاد است: دگردیسی باید در سطح نظام سیاسی (فراتر از دولت و حکومت) و از بالا اتفاق بیفتد. دولت باید کار دوست، اشتغال آفرین و توانمند باشد اما فساد و رانت چنین تغییر رویکردی را دشوار می کند. به گفته وی، «دولت مبتنی بر عوامل» باید به «دولت مبتنی بر کارایی» تغییر کند.
**ایجاد اشتغال دشوار نیست اگر...
ایجاد اشتغال موضوعی پیچیده نیست اما این اتفاق خرسند، زمانی تحقق می یابد که بخش عمده درآمدهای نفتی بجای صرف هزینه های جاری،به توسعه تخصیص یابد و برنامه ریزان اجتماعی با عزم ملی برای ایرانی بهتر، توسعه یافته تر و سربلندتر به اجرای برنامه های توسعه پایدار گام بردارند.ایجاد اشتغال دشوار نیست،اگر بجای هر گونه اتهام زدنهای سیاسی در این اندیشه باشیم که فضایی امن ایجاد کنیم که سرمایه گذاری انجام شود.
ایجاد اشتغال دشوار نیست اگر بیاد بیاوریم سرمایه نظیر پرنده ای می ماند که با هر حرکت نادرستی بال خود را برای دور شدن از خطر می گشاید.ایجاد اشتغال دشوار نیست اگر صبور باشیم،دست همکاری به سوی هم بگشاییم،به منافع ملی بیندیشیم و از هر گونه مسیری که ما را به بیراهه می کشاند پرهیز کنیم.ایجاد اشتغال دشوار نیست، اگر خود را ملزم به اجرای برنامه های توسعه ای بدانیم.ایجاد اشتغال دشوار نیست، اگر به جای توزیع درآمدهای نفتی به تولید بیندیشیم.
ایجاد اشتغال دشوار نیست،اگر بجای تخریب محیط زیست در اندیشه حفاظت از آن باشیم.ایجاد اشتغال دشوار نیست،اگر به بهره وری در همه عرصه های زندگی و به ارتقا کیفیت کالای ایرانی بیندیشیم و اگر فرهنگ 'ایرانی کالای ایرانی بخر ' را بتوانیم با عملکرد درست در جامعه گسترش دهیم .
و ایجاد اشتغال دشوار نیست اگر...