به گزارش  خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از آذربایجان‌شرقی، همزمان با سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع)، رئیس مذهب شیعه، به چرایی نامگذاری این مذهب به نام این امام بزرگوار پرداخته شد.

امام جعفر صادق(ع)، امام ششم شیعیان، در هفدهم ماه ربیع‌الاول سال 83 هجری قمری در مدینه متولد گردید؛ کنیه ایشان، ابوعبدالله و لقبشان صادق می‌باشد. پدر ارجمندشان امام محمدباقر(ع) و مادرشان ام فروة است. پیامبراکرم(ص) سال‌ها قبل ولادت آن حضرت را خبر داده و فرموده بودند: نام او صادق بگذارید؛ زیرا از فرزندان او کسی است که همنام اوست، اما دروغ می‌گوید«منظور حعفر کذاب بوده است».

دوران قبل از امامت حضرت شاهد فعالیت‌های پدر خویش در نشر معارف دینی و تربیت شاگردان وفادار و با بصیرت بود. امام باقر(ع) در مناسبت‌های مختلف به امامت و ولایت فرزندش جعفر صادق تصریح فرموده و شیعیان را پس از خودش به پیروی از او فرا می‌خواند.

احادیث زیادی مبنی بر این موضوع وجود دارد؛ امام صادق(ع) در سال 114 هجری قمری پس از شهادت پدرش در سن 31 سالگی به امامت رسید؛ دوران امامت ایشان مصادف با اواخر حکومت بنی امیه که در سال 132 هجری قمری پایان یافت و اوایل حکومت بنی‌عباس بود.

جنبش فرهنگی در دوران امامت جعفر صادق(ع)

از نظر فکری و فرهنگی عصر امام صادق (علیه السلام) عصر جنبش فکری و فرهنگی بود. در آن زمان شور و شوق علمی بی سابقه‏ای در جامعه اسلامی به وجود آمده بود و علوم مختلفی اعم از علوم اسلامی همچون:

علم قرائت قرآن، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، علم کلام، یا علوم بشری مانند: طب، فلسفه، نجوم، ریاضیات و پدید آمده بود، به طوری که هر کس یک متاع فکری داشت به بازار علم و دانش عرضه می‌کرد.

عصر آن حضرت همچنین عصر جنبش فرهنگی و فکری و برخورد فرق و مذاهب گوناگون بود. پس از زمان رسول اکرم(ص) دیگر چنین فرصتی برای ترویج معارف اصیل اسلامی پیش‌ نیامده بود؛ مخصوصا که قانون منع احادیث و فشار حکام اموی باعث تشدید این وضع شده بود. لذا خلأ بزرگی در جامعه آن دوران که تشنه هر گونه علم و دانش و معرفت بود، به چشم می‌خورد.

امام صادق(ع) با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، دنبال نهضت علمی و فرهنگی پدرشان را در پیش گرفتند و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته‌های مختلف علمی و نقلی شاگردان بزرگی چون هشام‌بن‌حکم، مفضل‌بن عمر، محمدبن مسلم ثقفی، ابان‌بن تغلب، هشام ‌بن حکم، مومن طاق، جابربن حیان و ... ؛ ابوحنیفه رئیس یکی از چهار فرقه تسنن مدتی شاگرد ایشان بود و همیشه به این موضوع افتخار می‌کرد؛ تعداد شاگردان امام را تا 4هزار نفر اعلام کرده‌اند.

امام از فرصت‌های گوناگونی برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می‌برد. مناظرات زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه‌های گوناگون انجام پذیرفت که در طی آن‌ها با استدلال‌های متین و استوار، پوچی عقاید آن‌ها و برتری اسلام ثابت می‌شد.

همچنین در حوزه فقه و احکام نیز توسط ایشان فعالیت‌های زیادی صورت گرفته است. به صورتی که شاهراه‌های جدیدی در این بستر گشوده شد که تاکنون نیز راه خود ادامه داده است. بدین‌ترتیب، شرایطی مناسب پیش آمده و معارف اسلامی بیش از هر وقت دیگر از طریق الهی خود منتشر گشت، به صورتی که بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه‌ها از امام صادق(ع) نقل گردیده و مذهب تشیع به نام مذهب جعفری و فقه تشیع به نام فقه جعفری خوانده می‎شود.

حاکمان معاصر دوران امام جعفر صادق(ع)

همانگونه که گفته شد، امام صادق(ع) بین دو دوره عباسی و اموی و دوران گذار از امویان به عباسیان زندگی می‌کردند. ایشان از میان خلفای اموی با افراد زیر معاصر بود:

 هشام‌بن عبدالملک(105-125 هجری قمری)، ولیدبن یزیدبن عبدالملک(125-126)، یزیدبن ولید بن عبدالملک(126)، ابراهیم بن ولید بن عبدالملک(70 روز از سال 126 هجری قمری) مروان بن محمد(126-132)، و از خلفای عباسی نیز معاصر بود با:عبدالله بن محمد مشهور به سفاح(132-137)، ابوجعفر مشهور به منصور دوانیقی(137- 158)

بر این اساس نباید تصور کرد که امام صادق(ع) به کلی خود را از جریانات و امورسیاسی دور نگه داشته بود؛ بلکه هموراه از وقت‌های مناسب برای ترویج حقانیت خود و بطلان‌ هیأت حاکمه بهره می‌برد و بدین منظور نمایندگانی را نیز به مناطق مختلف بلاد اسلامی می‌فرستاد. عباسیان برای کسب قدرت و محبوبیت در دل‌های مردم از وجه اهل بیت پیامبر استفاده می‌کردند و حتی شعارشان «الرضا فی المحمد» بود. آنان به دنبال اشخاصی با وجه مردمی بودند که علاوه بر اینکه از بستگان پیامبر باشند، در میان مردم نیز محبوبیت داشته باشند؛ لذا بهترین شخص در نظر عباسیان امام صادق(ع) بود.

امام صادق(ع) پیشنهاد آن‌ها را رد کردند و فرمودند: نه شما از یاران من هستید نه زمانه، زمانه من است، حتی برخی از بستگان آن حضرت نزدیک بود با این پیشنهاد‌ها فریب بخورند، اما امام با روشنگری خاص خود به آنان فهماندند که به ظاهر توجه نکنند. امام می‌دانست که عباسیان نیز هدفی جزء رسیدن به قدرت ندارند و اگر شعار طرفداری از اهل بیت را مطرح می‌کنند، صرفا به دلیل جلب حمایت توده‌های شیفته اهل بیت(ع) است.

امام صادق(ع) مشاهد می‌کرد که سران سیاسی و نظامی عباسیان در خط مستقیم اسلام و اهل بیت نیستند و لذا حاضر نبودند با آنان همکاری کرده و به اقداماتشان مشروعیت بخشد.

چنانکه در تاریخ می‌بینیم که چه جنایاتی کرده و چه خون‌هایی ریخته‌اند تا پایه‌های عباسیان محکم گردد. از حوادث مهم دیگر زمان امامت امام جعفرصادق(ع) قیام عمویشان زیدابن علی بوده که شکست خورده و با شهادت زید به پایان رسید.

حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی ال هاشم، نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان‌شرقی، اظهار مرد: بسیاری از معارف شیعه به واسطه امام صادق(ع) انتقال یافته است.

وی با بیان این‌که شیعه دوازده امامی با عنوان شیعه مکتب جعفری نیز شناخته می‌شود، خاطرنشان کرد: بسیاری از احادیث و روایات معتبر وارده از جانب امام ششم شعیان است؛ بنابراین بسیار واضح است که شیعه را پیرو مکتب امام صادق نیز بنامند که البته این موضوع افتخار عظیمی برای پیروان اهل بیت عصمت و طهارت محسوب می شود.

نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی ادامه داد: بوستاني كه از انديشه و دستاورد امام جعفر صادق(ع) به ثمر نشست بهره‌هاي وافر به جهان تشيع و کل بشريت هديه داد؛ به عبارت دیگر باید به این حقیقت ایمان داشت که مکتب امام صادق منشور سعادت بشریت است.

آیت‌الله هادی ملکوتی، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با بیان اینکه امام جعفر صادق(ع) بنیان‌گذار مکتب شیعه جعفری است، گفت: البته این بدان معنی نیست که در زمان پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) شیعه نبوده، بلکه در روایات زیادی به تشیع اشاره کرده‌اند.

وی ادامه داد: ولی اگر این مذهب امروزه به امام جعفر صادق منتسب شده است، بر اساس برگزاری کلاس‌های علمی و دینی امام جعفر صادق(ع) و امام محمدباقر(ع) در راستای تبیین مبانی فقهی و دینی بوده است.

مرحوم قطب‌الدین رواندی روایت کرده است که روزی از امام جعفر صادق(ع) سوال کردند، روزگار خود را چگونه سپری می‌فرمایید؟ حضرت فرمودند: عمر خویش را برای چهار پایه و رکن اساسی سپری می‌نمایم.

می‌دانم آنچه که روزی برای من مقدر شده است، به من خواهد رسید و نصیب دیگری نمی‌گردد؛ می‌دانم دارای وظایف و مسئولیت‌های هستم که غیر از خودم کسی توان انجام آن‌ها را ندارد؛ می‌دانم مرگ در می‌یابد و ناگهان بدون خبر مرا می‌رباید، پس باید هر لحظه آماده مرگ باشم و می‌دانم خدای متعال بر تمام امور و حالات من آگاه و شاهد است و باید مواظب اعمال و حرکات خود باشم.