به گزارش خبرنگار مهر، برای این که مسئله مهدویت و موعودگرایی با گشودگی و گستردگی بیشتری مورد تامل و بررسی قرار گیرد، شناخت چالش ها و مسائل فراروی این موضوع ضروری است. حجت الاسلام حسینعلی رحمتی، استاد حوزه و دانشگاه در یاداشتی به چند مورد از این چالش ها اشاره کرده است؛

استفاده نا به جا از سرمایه مهدویت

 مسئله موعودگرایی، مهدویت و انتظار یک سرمایه بزرگ و ارزشمند نه تنها برای فرهنگ شیعی بلکه برای فرهنگ اسلامی و برای همه انسان ها است. هزینه های معنوی و مادی فراوانی شده تا این گنجینه به دست ما برسد و طبیعتا ما نیز باید تلاش کنیم تا حاملان شایسته ای برای آن باشیم و آن را به آیندگان بسپاریم. بر این اساس باید در استفاده بهینه از این سرمایه دقت فراوان داشته باشیم.

استفاده بی رویه و نا به جا از آن در هر مسئله ای مثل رقابت ها یا اختلاف های جناحی، سیاسی، فکری و مانند آن نه تنها برد و تاثیر فرهنگ انتظار را کم می کند بلکه موجب نقض غرض شده و در واقع  استفاده از آن در غیر محل خود است. این کار را می توان نوعی کفران نعمت و جفا در حق گفتمان دینی ارزشمندی دانست که امروزه به خوبی می تواند به عنوان یک گفتمان نجات بخش و امیدآفرین مطرح شود؛ آن هم در دنیایی که خسته از مشکلات و بحران های گوناگون است و به دنبال راه برون رفتی از این وضعیت می گردد.

فرهنگ انتظار و باور به ظهور موعود و گسترش عدالت و امید ذخیره ای گران قیمت است و مثل هر ذخیره دیگری بایستی از استفاده نا به جا و نادرست از آن پرهیز نمود.

مسئولیت گریزی و غلبه انتظار منفعلانه

یکی از انتقادهایی که در زمان های مختلف و در عصر حاضر به شیعیان یا به طور کلی به علاقه مندان مسئله مهدویت می شود این است که اعتقاد به ظهور منجی موجب کم کاری، مسئولیت گریزی و بی تعهدی می شود.

شاید یکی از چیزهایی که مستمسک این گونه منتقدان قرار می گیرد تبیین نادرستی است که برخی از ما از مسئله انتظار فرج ارائه می کنیم به گونه ای که گویی قرار است ما هیچ تلاشی برای رشد و پیشرفت همه جانبه نداشته باشیم و همه مسئولیت ها و تعهدات انسانی و دینی خود را به امید ظهور امام مهدی(ع) رها نماییم تا ایشان ظهور کنند و همه مسائل حل شود.

بگذریم از این که کسی بخواهد معتقد باشد که باید گناه زیاد شود تا امام ظهور نمایند! روشن است که چنین دیدگاهی هم با روح فرهنگ اسلامی و شیعی سازگار نیست هم با سیره و سنت نبی گرامی اسلام(ص) و خاندان وی، و هم با عملکرد انسان های آگاهی که در طول تاریخ مبلغ فرهنگ انتظار بوده اند. اسلام دین مسئولیت است و قرار نیست وجود پیشوایان دینی موجب مسئولیت گریزی و انفعال افراد شود. اتفاقا وجود امام برای تبیین هر چه بهتر مسئولیتهاست.

در نگرش اسلامی هر کس به سهم خود مسئولیت دارد و به اندازه «وسعی» که دارد مورد مواخذه قرار می گیرد. انتظار مورد دفاع در فرهنگ اسلامی انتظاری است که انسان را مسوول و متعهد و پر تلاش ولی امیدوار تربیت می کند. انتظاری است که به شخص اطمینان می دهد جهت کلی حرکت تاریخ در نهایت به سوی خیر و فلاح و رستگاری و شکوفا شدن استعدادهای انسانهاست.

بنابراین یکی از چالش های فراروی گفتمان موعودگرایی در دنیای امروز، شکل گیری یا گسترش انتظار منفعلانه یا مسئولیت گریزانه است؛ که اندیشمندان و دلسوزان و مدافعان فرهنگ مهدویت و انتظار بایستی ضمن نقد آن، انتظار مطلوب و منتظر واقعی را از منظر تفکر شیعی معرفی نمایند تا هم از دین و هم از مسئله مهدویت رفع اتهام شود.

خرافه گرایی

 مثل هر باور یا پدیده دینی و غیر دینی دیگر، مسئله امامت و انتظار حضرت مهدی(ع) هم می تواند در طول زمان آغشته به خرافات و مطالب سست و بی مبنا شود. طبیعتا به هر اندازه که غبار باورهای غیر قطعی، سست مبنا یا غیر معقول و غیر مشروع بر آیینه جمال مهدوی بنشیند تشخیص چهره واقعی آن دشوارتر خواهد شد و از طرف دیگر زمینه برای سوءاستفاده سودجویان و فریب انسانهای ساده و صادق فراهم تر می شود.

از این رو یکی دیگر از وظایف آگاهان جامعه و انسان های مسئول و متعهد آن است که با بهره گیری از منطق و استدلال و منابع متقن و معتبر و با شیوه ها و ابزارهای مناسب به آگاهی افزایی در این عرصه بپردازند. انجام این مسئولیت هم سنگین است هم حساس و ظریف، و هر گونه بی دقتی می تواند کار را دشوار تر نماید. شیوه بزرگانی چون استاد شهید مطهری که از چهره های شاخص خرافه زدایی از باورهای دینی در عصر ماست می تواند برای فرهیختگان و اندیشوران جامعه ما الگویی مناسب باشد.