مریم احمدی شیروان: شاید به همین دلیل بود که والدین تلاش زیادی برای تربیت صحیح فرزندان خود می‌کردند و آن‌ها را مطابق با الگوها و معیارهای تربیتی خود پرورش می‌دادند. اما با گسترده‌تر شدن روابط اجتماعی، وضعیت تربیتی کودکان تغییری اساسی کرد، طوری که بیشتر والدین امروز، از حرمت و احترامی که فرزندانشان برای آن‌ها قائل می‌شوند، راضی نیستند.
ارتباط‌های موزاییکی زندگی را ناامن کرده‌اند
یک جامعه شناس در این باره معتقد است ارتباط خانواده‌های امروزی، موزاییکی شده به این معنا که افراد مانند موزاییک‌های کف اتاق کنار هم هستند، اما با هم نیستند. دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم در توضیح این مطلب به خبرنگار ما می‌گوید: در متأسفانه در خانواده‌های امروزی پایبندی به اصول اعتقادی کمرنگ شده و به تبع آن، خانواده‌ها دچار مشکلات تربیتی و معضلات روحی و روانی عدیده‌ای شده‌اند خانواده‌های امروزی، هر شخص کار خود را انجام می‌دهد و اعضای خانواده از مشکلات و احوال یکدیگر آگاه نیستند. افراد خانه عادت می‌کنند از آغاز شب در محلی به نام خانه جمع شوند، در حالی که توجه آنان به خارج از خانه است. روابط متقابل آنان رو به کاستی است، آن طور که نبودن یکی از افراد خانه کمتر محسوس است. اکنون خانواده‌ها و اعضای خانواده با هم بیگانه شده‌اند. استاد دانشگاه خوارزمی تهران ادامه می‌دهد: این بیگانگی افراد با هم، سبب می‌شود تا از اولین مکان حضور اجتماعی کودکان، یعنی همان کودکستان‌آسیب‌ها شروع شده و در برزگسالی و نوجوانی به اوج برسد. وقتی در این فرهنگ اشتباه، از درون مدرسه به مدیر، معلم، ناظم و... احترام گذاشته نشود، طبیعی است که احترام به پدر و مادر نیز کمرنگ می‌شود.
وی می‌گوید: دقیقاً از وقتی که کودک متوجه شد، می‌تواند به مربیانش بی‌احترامی کند، خانه‌های ما آتش گرفت. احترام و تقدسات مانند پا دراز کردن پیش بزرگترها، سیگار کشیدن‌ها، آرایش کردن ها، قبح خودش را از دست داد. در نتیجه اکنون خانوادههایی نابسامان داریم. خانوادههایی که در آن‌ها پدر و مادر به دلیل مشغله کاری بیرون از منزل هستند و بچه‌ها سرپرستی خوبی ندارند و نظارتی بر تماس‌ها، رفت و آمدها و در کل رفتار آن‌ها وجود ندارد.
ایرانی بمانیم اما از پیشرفت‌های روز عقب نمانیم
قرایی مقدم به شعار سال ۱۹۴۸ ژاپن اشاره می‌کند و می‌گوید: ما باید ایرانی بمانیم، اما از تمدن غرب عقب نمانیم. شعاری که ژاپنی‌ها از آن تبعیت کردند و با وجود ورود تمدن غربی به سرزمینشان، تلاش کردند طوری برنامه‌ریزی کنند که فرهنگ ژاپنی فراموش نشود. به عبارتی ارزش‌ها، هنجارها و معیارهای بزرگ‌تر و کوچک‌تر را رعایت کنیم، اما متحجر نباشیم.
این جامعه شناس ادامه می‌دهد: زندگی صنعتی و شهرنشینی روابط را بر هم زده و سبب شده است قالب‌ها و ارزش‌های اجتماعی دستخوش تغییرات شود و اقتدار مشروع پدر و مادر در درون خانواده بشکند که در آن صورت بالا رفتن آسیب‌های اجتماعی و جرایم در جامعه نیز طبیعی به نظر می‌رسد.
این استاد دانشگاه در پایان تنها راه برون رفت از این مشکل و بازگشت اقتدار و احترام والدین به خانه را اقتدار بخشیدن به مدرسه می‌داند و می‌گوید: باید حرف و عملمان یکی باشد. آموزش و پرورش بیمار، باید در افکار خود خانه تکانی کند و ذهنیت‌ها عوض شود. ماهواره‌ها و فضای مجازی، ارزش‌های ملی را تغییر داده‌اند. اما اگر راه و روش مناسبی در پیش بگیریم، قطعاً روزنه امیدی وجود داد.
فراموشی از آموزه‌های دینی
دکتر فاطمه صحرایی، استاد دانشگاه نیز با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین معضل جامعه کنونی ما فاصله گرفتن و دور شدن از تربیت اصیل ایرانی اسلامی و کنار گذاشتن آموزه‌های ناب مذهبی است، می‌گوید: این آموزه‌ها برداشت شده از قرآن کریم و احادیث منقول از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) می‌باشد. آموزه‌هایی که با وجود قدمت و گذر زمان کاملاً با شرایط آدمیان و اعصار مختلف سازگار بوده و هست، اما متأسفانه به قول استاد مطهری چون تحفه شرقی است مورد بی‌مهری قرار گرفته است.
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: اگر والدین و متصدیان تعلیم و تربیت قصد دارند تکریم و احترام فرزندان به والدین را آموزش دهند، باید ابتدا از خودشان شروع کنند. یعنی ابتدا خودشان عامل به آن باشند. در روایتی از حضرت علی(ع) آمده که باید دعوت کننده خاموش باشیم. کودکان باید احترام به پدر و مادر را در رفتار والدین خودشان ببینند در غیر این صورت وجود حرف و شعار به صورت تئوری در کتاب‌های درسی مشکلی را حل نخواهد کرد. والدین از نظر اخلاقی و تربیتی بر فرزندان خود تأثیر زیادی دارند. آن‌ها الگوی فرزندان در تمام مراحل زندگی هستند. پس همان طور که گفته شد، آن پدر و مادری که انتظار ادب و معرفت و حق‌شناسی از فرزندانش دارد، باید همین حالت را نسبت به پدر و مادر خودش و بزرگترها نشان دهد، تا کوچک‌ترها هم از او بیاموزند. اگر کسی پدر و مادرش را احترام کرد نتیجه آن را در احترام فرزندانش به خود خواهد دید. امام صادق(ع) می فرماید: «به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند».
تأکید قرآن بر احسان به والدین
این دکترای علوم تربیتی اضافه می‌کند: متأسفانه در خانواده‌های امروزی پایبندی به اصول اعتقادی کمرنگ شده و به تبع آن، خانواده‌ها دچار مشکلات تربیتی و معضلات روحی و روانی عدیده‌ای شده‌اند. در چهار سوره از قرآن مجید، نیکی به والدین بلافاصله بعد از مسئله توحید و بندگی خدا قرار گرفته است. این هم ردیف بودن دو مسئله بیانگر این است که اسلام تا چه اندازه برای پدر و مادر احترام قائل است. در تمام این آیات، خطاب عام وجود دارد. در این آیه: «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ احساناً» به انسان‌ها سفارش شده است که نسبت به پدر و مادر احترام و احسان کنند و نگفته است که‌‌‌ای مسلمان‌ها به پدر و مادر خود احترام کنید. هر که پدر و مادر است باید مورد احترام فرزندان قرار گیرد، چون در آیات سخن از «والدین» بدون هیچ قیدی به ایمان و اسلام است.
احترام به پدر و مادر مهم‌ترین مسئله اخلاقی است
وی در ادامه می‌گوید: در فرهنگ دینی ما احترام به پدر و مادر از جمله ضروریات و مهم‌ترین مسائل اخلاقی محسوب می‌شود که خداوند متعال به آن سفارش فراوان کرده است. اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آن‌ها حتی اُف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آن‌ها سخنی شایسته بگو و از روی مهربانی و لطف، بالِ تواضع خویش را برای آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان گونه که مرا در کودکی تربیت کردند.
دکتر صحرایی در پایان به حدیث نقل شده از اربعین سلیمانی اشاره کرده می‌گوید: در این حدیث آمده است که والدین را بر فرزند، ۸۰ حق است. ۴۰ حق در حال حیات و حفظ حرمت آن‌ها و ۴۰ حق در حال ممات آن‌ها. از آن ۴۰ حق حیات می‌توان به سخن گفتن با نرمی و بلند نکردن صدای خود بر آن‌ها اشاره کرد. فرزندان نباید آنان را به نام کوچک بخوانند و نیز سخن ایشان را قطع کنند. به امر و نهی آنان را خطاب نکرده و همیشه آنان را دعا کنند و مؤدبانه با ایشان سخن بگویند. احترام آن‌ها را نگه داشته و پیش پای آن‌ها برخیزند و تا اجازه نداده‌اند، ننشینند. همیشه با مهربانی به آن‌ها بنگرند و همواره آماده خدمت کردن به آنان باشند. این‌ها مواردی است که متأسفانه در رفتارهای فرزندان امروزی کمتر دیده می‌شود و شاید دیدن آن از سوی والدین تبدیل به آرزو و رؤیا شده باشد. اگر چه باید پذیرفت که بخشی از مسئولیت تربیت فرزندان متوجه خود والدین است.
نظر شما