به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، زبیگنیو برژینسکی، استراتژیست رؤیایی سیاست‌‌خارجی آمریکا و مشاور لهستانی‌تبار امنیت ملی «جیمی کارتر» جمعه شب به وقت محلی در سن 89 سالگی درگذشت. وی گرچه در به قدرت رسیدن کارتر، سی‌ونهمین رییس‌جمهور ایالات‌متحده در سال 1976 نقش بسزایی ایفا کرد، چهار سال پس از آن یکی از دلایل اصلی شکست کارتر دموکرات در مقابل «رونالد ریگان» از حزب جمهوری‌خواه محسوب شد.

به گزارش روزنامه واشنگتن‌پست، «میکا برژینسکی» دختر او در حساب توییتری خود نوشت: «پدرم شب‌گذشته در آرامش درگذشت.» منتقدان برژینسکی، او را عامل اصلی شکست آمریکا در بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا در ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1979 می‌دانستند که با سیاست‌های غلط خود باعث سقوط شاه معدوم به‌عنوان متحد اصلی غرب در منطقه و خروج کامل ایران از حوزه نفوذ آمریکا شد. وی مبتکر اصلی سیاست‌های حقوق‌‌بشری دولت کارتر بود.

ولی طرفدارانش بیشتر بر دستاوردهای وی از جمله عادی‌سازی کامل روابط ایالات‌متحده و چین، نقش گسترده آمریکا در خاورمیانه در آن زمان - که به امضای قرارداد صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی موسوم به پیمان «کمپ دیوید» انجامید- و دخالت ماهرانه و پشت‌پرده واشنگتن از جنبش همبستگی مردم لهستان علیه حکومت کمونیستی این کشور تاکید و تمرکز دارند.

برژینسکی به‌عنوان مؤلف بیش از 30 کتاب عمدتاً در زمینه سیاست‌خارجی به‌تدریج از حمایت فوق‌العاده خود برای استفاده از قدرت نظامی و نشان دادن قاطعیت در حل سریع مسائل- که موجب شهرت وی به‌عنوان سیاستمداری جنگ‌طلب و ضدشوروی در زمانی که مشاور امنیت ملی کارتر شد- دست‌شست.

او که زمانی طرفدار سرسخت افزایش مداخله‌ آمریکا در ویتنام بود، رفته‌رفته تاکید بیشتری بر نیاز به حمایت دیپلماتیک و سیاسی از آرمان‌های ملی‌گرایان در کشورهای درحال توسعه داشت. وی شدیداً مخالف حمله نظامی آمریکا به عراق در سال 2003 بود. جنگ مرزی پنهانی روسیه و اوکراین موجب شد تا برژینسکی در سال 2014 نسبت به مداخله غرب برای اتحاد نظامی با کیف هشدار دهد. وی استدلال می‌کرد این موضوع به درگیری خطرناک‌تر با مسکو منجر می‌شود.

برژینسکی پس از کناره‌گیری از فعالیت‌های دولتی، به کارهای تحقیقاتی روی آورد و در دانشگاه هاروارد و سپس کلمبیا مشغول تدریس شد. وی از ریاست‌جمهوری باراک اوباما حمایت کرد و این اواخر منتقد جدی سیاست‌های دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری فعلی آمریکا بود. برژینسکی مانند هنری کیسینجر دومین اروپایی‌تباری بود که در سال‌های جنگ سرد و پس از آن وارد دستگاه حاکمه آمریکا شد و با این استدلال که تهدید استفاده محدود از سلاح‌های هسته‌ای ابزار مفید‌تری نسبت به دکترین «حملات تلافی‌جویانه گسترده» موجب شهرت خود شد.

پیشینه شخصی

«زبیگنیو کازیمیرز برژینسکی» در بیست‌وهشتم مارس 1928 در ورشوی لهستان به‌دنیا آمد. 10 سال بعد پدرش که از خانواده کاتولیک اشرافی بود به‌عنوان دیپلمات این کشور به مونترال کانادا فرستاده شد، اما پس از تهاجم آلمان نازی به لهستان و بعد از آن تبدیل‌شدن این کشور به اقمار اتحاد جماهیر شوروی، وضعیت پناهندگی در کانادا پیدا کردند.

وی پس از کسب کارشناسی ارشد در رشته علوم‌سیاسی از دانشگاه «مک گیل» کانادا در سال 1950 وارد دانشگاه هاروارد شد و سه‌سال بعد مدرک دکترای خود را دریافت کرد. او در هاروارد تا سال 1959 مشغول تدریس شد تا اینکه به دانشگاه کلمبیا رفت و به درجه استادی رسید و به‌عنوان مدیر موسسه تحقیقاتی در زمینه کمونیسم منصوب شد.

برژینسکی که در این موسسه تحقیقاتی نتوانسته بود در سال 1964 برکناری «نیکیتا خروشچف» را پیش‌بینی کند، در پاسخ به انتقادات گفت: « در شرایطی که خود خروشچف نیز نتوانست برکناری‌اش از قدرت را پیش‌بینی کند، من چطور می‌توانستم؟» او بعداً در حزب دموکرات به فعالیت پرداخت و در انتخابات ریاست جمهوری 1960 آمریکا حامی «جان اف کندی» بود. پیشنهادهای برژینسکی به کندی در بحران موشکی کوبا ورود هرچه بیشتر وی به حلقه سیاست در واشنگتن را فراهم کرد.

وی که از اعضای حلقه استراتژیست‌های حزب دموکرات بود، ایده «مشارکت صلح‌آمیز» با شوروی را مطرح کرد که هدف آن «پذیرش شوروی به‌منظور ازمیان بردن قدرت آنها بود.» او بعداً با همین ایده و بر اساس خصومت شخصی‌اش با شوروی، به شورای سیاست‌گذاری وزارت‌خارجه «لیندون جانسون» سی‌وششمین رییس‌جمهور آمریکا پیوست. علاوه براین در جریان جنگ ویتنام به لیندن جانسون رییس‌جمهور وقت آمریکا پیشنهادهای گوناگونی ارائه کرد.

او سپس جیمی کارتر را که آن زمان فرماندار ایالت جورجیا و سیاستمداری کمتر شناخته‌شده بود برای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از حزب دموکرات معرفی کرد؛ اما پس از پیروزی کارتر و انتصاب به‌عنوان مشاور امنیت ملی، اقدامات و مواضع تقابل‌جویانه برژینسکی در مقابل شوروی سریعاً باعث درگیری وی با «سایروس ونس» وزیرخارجه وقت شد. درگیری این دو سبب شد کارتر به‌عنوان فردی ناتوان در تصمیم‌گیری در زمینه سیاست‌خارجی معرفی شود. برای مثال در حالی که ونس سعی داشت با امضای پیمان «سالت دو» با کرملین زرادخانه اتمی شوروی را محدود سازد، برژینسکی صراحتاً با این موضوع مخالف بود و عقیده داشت استفاده از دیپلماسی مشوق رفتارهای توسعه‌طلبانه مسکو در آفریقا و دیگر نقاط دنیا می‌شود.

تجاوز نظامی شوروی به افغانستان در سال 1979 کارتر را به پذیرش راهکار برژینسکی متقاعد کرد. او از حامیان مسلح‌ساختن مجاهدان افغان علیه دولت تحت‌الحمایه شوروی در افغانستان بود و معتقد بود این اقدام موجب ترغیب شوروی برای مداخله در افغانستان می‌شود.

جایگاه ایران در رویاهای جنگ‌طلبانه برژینسکی

در مورد ایران، برژینسکی به‌عنوان مشاور امنیت ملی دولت کارتر به شاه ایران پیشنهاد کرد که از تمام توان خود برای سرکوب انقلاب اسلامی استفاده کند ولی گروه‌های انقلابی در ایران توانستند حکومت شاه را سرنگون کنند. این در حالی است که ونس آن زمان معتقد به آزادسازی سیاسی در ایران برای آرام کردن انقلابیون بود.

نهایتاً ونس در آوریل 1980 پس از ابراز تمایل کارتر برای اتخاذ اقدام نظامی - که از سوی برژینسکی برای آزادسازی 52 تن از گروگان‌های آمریکایی در تهران  پیشنهاد شده بود - استعفا کرد. عملیات «پنجه عقاب» که توسط نیروی دلتا برای آزادسازی آمریکایی‌های گروگان گرفته‌شده توسط دانشجویان پیرو خط امام در تهران انجام شد، به‌دلیل توفان شن نهایتاً با شکست مواجه و 8 تن از نظامیان آمریکایی در جریان آن کشته شدند.

طبق مدارکی که از سال 2008 به این سو منتشر شده است، دو ماه پس از این شکست، جیمی کارتر دستور داده بود تا «صدام حسین» رهبر وقت عراق به اشغال جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در خلیج‌فارس ترغیب شود. گفته‌شد برژینسکی، کارتر را به این اقدام تشویق کرده بود. وی روز 30 آذر 1358 به کارتر پیشنهاد کرد: «باید بخشی از خاک ایران مانند جزایر سه‌گانه را اشغال کرد تا آیت‌الله خمینی [ره] تحقیر شود و گروگان‌ها را‌ آزاد کند، ولی پیشنهادش رد می‌شود. به عقیده تحلیل‌گران شکست نظامی آمریکا در این عملیات موجب شد تا کارتر در انتخابات ریاست‌جمهوری نتواند در مقابل ریگان به‌پیروزی برسد. 

منبع: صبح نو

انتهای پیام/