فولاد نيوز: ایران اعلام کرده است صادرات مواد خام را ممنوع می کند و انتشار این خبر برای  فعالان صنعت فولاد از این جهت اهمیت داشت که نشان داد عرضه سنگ آهن در بازار داخلی رشد خواهد کرد. سنگ آهن یکی از اقلامی بود که دولت صادرات ان را ممنوع  اعلام کرده بود ولی مساله مهم این است که آیا می توان سنگ اهن را برای تولید فولاد استفاده کرد یا باید بعد از فراوری و تبدیل شدن به یک محصول دیگر در صنعت فولاد استفاده شود؟ آیا ایران امکان این  تبدیل را دارد؟

اگرچه بعد از اعلام خبر، آمارهایی در مورد رشد صادرات مواد اولیه در ایران به گوش رسید ولی نکته مهم قانونی است که تصویب شد و دلیلی که دولت برای تصویب این قانون مطرح کرد.

ارزش افزوده پایین صادرات مواد خام

المانیتو در این زمینه نوشت: ایران یکی از ده  کشور بزرگ دنیا  از نظر حجم ذخایر معدنی است  ولی به دلیل سالها تحریم و قوانین سرسختانه درصنعت معدن این کشور ، این صنعت زیر بنایی در ایران توسعه یافته نیست. هم اکنون صنعت معدن تنها  یک درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تامین می کند در حالیکه با توجه به پتانسیل بالای معدن ایران به خصوص در بخش مس و فولاد، صنعت معدن ایران می تواند بالغ بر ۴  درصد تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص دهد و حتی این سهم رشد کند. در میان صنایع معدنی در ایران صنعت فولاد سازی یک صنعت شاخص و کلیدی است و حتی در خاورمیانه هم جایگاه ویژه ای دارد. این صنعت بعد از برداشته شدن تحریم های اقتصادی غرب علیه برنامه هسته ای ایران رشد زیادی پیدا کرد و توانست درآمد زیادی برای ایران ایجاد کند.

این نشریه در ادامه نوشت: کنترل دولت روی معدن باعث شده است تا بخش خصوصی  توان ابراز وجود و سرمایه گذاری و در انتها کسب سود از این صنعت را نداشته باشد. از طرف دیگر ایران به دلیل تحریم های اقتصادی و محدودیتهای مالی به تکنولوژی های مدرن دسترسی نداشته است و همین مساله کارایی صنعت معدن را در کشور پایین آورده است. از طرف دیگر ارزش افزوده صادرات مواد معدنی و مواد خام  بسیار کمتر از  ارزش افزوده صادرات محصولات  فراوری شده است  و به همین دلیل است که دولت خواستار توسعه صنایع و تبدیل مواد خام به کالاهای نهایی با ارزش افزوده بالا است .

قیمت پلت ۴۰ برابر سنگ آهن

سنگ آهن یکی از مواد معدنی است که صادراتش ممنوع است  زیرا این ماده  اولیه می تواند در صنعت فولادسازی ایران استفاده شود و ارزش افزوده بیشتری برای ایران ایجاد کند. ولی آمارها نشان می دهد در نیمه اول سال ۱۳۹۵ نه تنها صادرات این ماده اولیه کاهش پیدا نکرد بلکه  افزایش هم پیدا کرد. ایران بعد از ترکیه دومین تولید کننده بزرگ فولاد در کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا است و برای اینکه بتواند نیاز کارخانه های فولاد سازی داخلی را تامین کند هر ساله ۶ میلیون تن پلت وارد می کند. این در حالیست که قیمت پلت وارداتی به ایران ۴۰ برابر قیمت سنگ اهن صادراتی است و اگر ایران بتواند توان تبدیل سنگ اهن به پلت را در کشور ایجاد کند ضمن صرفه جویی در هزینه واردات ، می تواند  ارزش افزوده صنعت فولاد را هم بیشتر کند . دولت ایران در سالهای اخیر برای پر کردن این شکاف بزرگ موجود در صنعت فولاد اقدام به سرمایه گذاری در  ساخت کارخانه های فراوری فولاد کرد که بخشی از این کارخانه ها  اخیرا به بهره برداری رسیده است . در نتیجه این سرمایه گذاری‌ها  ظرفیت تولید پلت در ایران به ۲۹ میلیون تن رسید و ایران توانست سهم زیادی از نیاز را در داخل کشور تولید کند. اما هنوز ایران از نظر تولید پلت خودکفا نشده است و نیاز به جذب سرمایه برای توسعه ظرفیت تولید پلت دارد . جذب سرمایه های خارجی محدودیتی است که ایران در سالهای  اخیر با ان روبرو بوده است و هم اکنون هم معضل بزرگی برای ایران است.

مانعی دیگردر مسیر توسعه صنعت فولاد

ممنوعیت صادرات مواد اولیه شاید از منظر اقتصادی و برای  کشوری که شرایط و ساختار عادی دارد، بهترین راه حل باشد  ولی  برای کشوری مانند ایران که  سالها درگیر تحریم های اقتصادی سخت بوده است و سرمایه گذاران خارجی  توان و تمایل وارد شدن به ایران را نداشته و ندارند ، به مثابه مانعی دیگر در مسیر تامین مالی پروژه های صنعتی و اقتصادی است .  سایت ماین دیلی در این زمینه نوشت: بخش خصوصی در بخش صنعت ایران امکان فعالیت گسترده ندارد و دولت هم به دلیل سالها تحریم توان سرمایه گذاری کلان در زیر ساختهای صنعت فولاد را ندارد. از طرف دیگر سرمایه گذاران خارجی هم به دلیل محدودیتهای بانکی توان وارد شدن به اقتصاد ایران را ندارند. در شرایط فعلی تنها را تامین مالی پروژه های معدنی در ایران  از محل درآمدهای صادراتی است و اگر دولت صادرات مواد اولیه که یکی از اصلی ترین محصولات صادراتی ایران هستند را محدود کند، دیگر منبعی برای تامین مالی پروژه های  صنعتی در کشور وجود نخواهد داشت. 

برخی  از تحلیل گران ایجاد محدودیت در مسیر صادرات را کاری غیر قانونی و غیر اصولی می دانند. آنها معتقدند کمبود منابع مالی در صنعت معدن، ضعف قانون کار برای شاغلان این بخش ، ضعف سیستم حمل و نقل و ضعف زیر ساختهای لازم برای صادرات در کنار عدم حضور بخش خصوصی به عنوان موتور محرک صنعت معدن در ایران از اصلی ترین و مهم ترین مشکلات  صنعت معدن در ایران است . 

مونا مشهدي رجبي : فولاد نيوز