سال جاری برای معدن کاران سال سخت بود. کشتی معادن با سرعت بیشتری به گل نشست. قیمت آهن بیشتر از هر زمان کاهش پیدا کرد و امکان رقابت را از ایران، به عنوان یکی از بزرگترین صادرکننده ها جهان، گرفت. بسیاری از معادن تعطیل شدند و هیچ بهبود چشمگیری در وضعیت معادن کشور رخ نداد.

در سال های گذشته هر بار از تکیه بر  اقتصاد ایران به نفت انتقاد شد، همه چشم ها به سمت معادن خیره ماند. اگرچه کارشناسان اعتقاد دارند برای جدا شدن از وابستگی به نفت باید از ظرفیت معادن بهره کافی را ببریم اما معدن کاران می گویند تنوع بالا معادن ایران دلیلی نمی‌شود که انتظار سود بالا از این بخش را داشته باشیم. آن ها می‌گویند زیر ساخت ها ضعیف، عمر ماشین آلات بالا، قیمت حمل و نقل گران است و همه این ها باعث می شود بازار معدن از رقابت در بازار جهانی ناتوان شود. در میان روز هایی که معدن کاران به سختی آن را می گذراندند نیز نمایندگان مجلس اصرار دارند که معدن سود بالایی دارد. آن ها می خواهد علاوه بر حقوق دولتی، که بخاطر بهره برداری معدن کار از زمین پرداخت می شود، مبلغ حقوق مالکانه را هم افزایش دهند. یعنی معادن باید یک بخش دیگری را به عنوان حقوق مالکانه به دولت بپردازند. بهارستان نشینان اعتقاد دارند در حال حاضر 57 میلیارد تن معادن در کشور وجود دارد و درست نیست اختیار معادن بزرگی چون چادرملو و گل ‌گهر تنها در اختیار دو، سه نفر باشد اما کارشناسان حوزه معدن می گویند اگر این اتفاق بیفتد بخش خصوصی دیگر پایش را در زمین معادن نمی گذارد.

 از زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران و کشور های پنج به علاوه یک، حوزه معدن مانند دیگر بخش های اقتصاد دست خوش ورود و خروج برخی از سرمایه گذاران خارجی شد. سرمایه گذارانی که در سال های تحریم قدر بازار مصرف و همچنین صادرات ایران را دانستند. محمدرضا بهرامن، عضو اتاق ایران در گفت و گو با فولاد نیوز می گوید تا به حال کشورهای روس و قزاقستان برای سرمایه گذاری در معادن ایران ، به اینجا سفر کرده و در حال مطالعه بر منابع معدنی ایران اند.

ورود سرمایه گذاری خارجی چه شرایطی می خواهد؟

به گفته این عضو اتاق بازرگانی مذاکراتی با سرمایه گذاران خارجی در حوزه معدن انجام شده است. بهرامن با اعلام این خبر توضیح می دهد: کشورهایی مانند روس؛ قزاقستان و لهستان در سال جاری مذاکراتشان را با فعالین این حوزه انجام داده اند.  به گفته او همچنین خانه معدن بخشی را برای سرمایه گذاری خارجی ایجاد کرده است. این سازمان برای تشویق خارجی ها به رود به ایران و یاددادن سرمایه گذاران داخلی برای فعالیت در بازار پر ریسک معدن ایران با کمک دانشگاه استرالیا کارگاه آموزشی بر گزار خواهد کرد. با این حال بهرامن پیش شرط هایی را برای حضور خارجی ها در معادن ایران لازم می داند. او می گوید: کشور ما در معدن جوان است و زیر ساخت کافی را ندارد. بخش معدن هیچ وقت یک شبه به نتیجه نمی رسد. حرکتی که امروز شرع شود سه تا چهار سال دیگه به مرحله سوددهی می رسد. برای همین است که با حضور خارجی ها در ایران یادآوری این نکته مهم می شود که نباید نگاه کوتاه مدتی به سرمایه گذاری در معدن داشت. اما او نگاه خوشبینانه ای به وضع کنونی معدن ندارد. الان دقیقا بر عکس این در کشور اتفاق می افتد. قرار دادی بسته می شود و برخی فکر می کنند حالا با این قرار داد به ثروت ملی می رسند. در صورتی که تا به برداشت برسیم و مجوز های لازم را بگیریم سه سال طول می کشد. او چالش دیگر همکاری با کشور های خارجی را فضای پرریسک فعالیت معدنی می داند و می گوید: کشورهای مورد نظر ما برای سرمایه گذاری سال هاست که تصمیمات خود را گرفته اند. اما ما هنوز در لحظه تصمیم می گیریم . ما عملا چالش بزرگی برای سرمایه گذاران این بخش فراهم کردیم. با این نگاه کدام سرمایه گذار حاضر است با ریسک به این شرایط وارد شود. ما الان نیاز داریم ریسک امنیت کم شود و تهدیدهای موجود در حوزه قوانین که اثر منفی بر ورود سرمایه بر کشور ما دارد دیگر به چشم نیایند.

 ایران 10 هزار و پانصد و پانزده معدن دارد. بیشترین این تعداد در اصفهان، خراسان رضوی، فارس، سمنان و آذربایجان غربی قرار گرفته اند.معادن ایرانی همچنین دارای تنوع بالایی هستند. 2 هزار و  217 نوع سنگ از آن ها به شکل های مختلف استخراج می شود. همچنین در حال حاضر 2556 معدن فعالیتی ندارند.

بهرامن، درباره مجموعه عللی که منجر به کاهش صادرات ایران شد توضیح می دهد: آنچه قیمت مواد معدنی به خصوص فلز ها را این چنین کاهش داد مربوط به وقایعی بود که از سال 92 شروع شده بود. او معدن را حوزه ریسک پذیر اقتصاد می داند و ادامه می دهد: ما در صادرات مواد معدنی ، کرومیت ها و فرآوری مس با مشکلاتی روبرو بودیم. اگرچه بازار معدن برای ما صورت پر تنوعی دارد اما این معدن تابع قیمت جهانی است. برای همین باید طرح های توسعه ای را هم زمان با افزایش قیمت جهانی مواد معدنی پیش ببریم.

چالش بین دولت و معدن

او در این زمینه نقش دولت ها را بسیار مهم می داند. معمولا در دنیا این طور است که کشور هایی که دارای معدن هستند مشکلات زیادی در زمنیه نوع رابطه دولت با آن ها وجود دارد. استرالیا و چین و برخی از کشور های دیگر با این چالش رو برو اند. استرالیا با یک برنامه ریزی درست صادرات مواد را طوری تنظیم کرده اند که با کاهش قیمت ها کنترل کنند بازار ها را به دست آورند.

بازارهای از دست رفته به سادگی به دست نمی آید

بعد از کاهش صادرات آهن، این استرالیا بود که توانست جای ایران را پرکند. به عقیده کارشناسان آب رفته معادن دیگر به راحتی به جوی بر نمی گردد. بهرامن با طرح این سوال که آیا  ما باید تابع قیمت بازار بایستیم و هیچ انعطافی به خرج ندهیم؟ پاسخ می دهد: اگر مشابه گذشته بخواهیم این کار را ادامه دهیم بازار ها را ازدست می دهیم و بازار جدیدی را به سادگی به دست نمی آوریم. برای همین با ابزار هایی که در دستان بخش معدن است باید به کمک فعالان این حوزه رفت.

ناديا صمدي - فولادنيوز، پايگاه جامع اطلاع رساني صنعت فولاد