مهدی فلاح در گفتوگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه عامل اصلی بروز پدیده ریزگردها برهمخوردن چرخههای طبیعی اکوسیستم است، اظهار کرد: بنا به دلایل مختلف ازجمله خشکسالی و عدم مدیریت صحیح منابع آب، پوشش گیاهی در برخی از عرصهها از بین رفته و به دنبال آن ریزگردها اتفاق افتاده است.
وی با بیان اینکه با ایجاد جنگلها و مراتع دستکاشت میتوان این اکوسیستم را دوباره احیا کرد، افزود: اگر پوشش گیاهی دوباره ایجاد شود، دیگر فرسایش خاک اتفاق نمیافتد و طبیعت خود را احیا میکند، اما برای آنکه طبیعت را با کاشتن درخت و بوته احیا کنیم باید برخی اصول رعایت شود که این امر موجب پایداری طرح و افزایش بهرهوری آن خواهد شد.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تصریح کرد: در وهله اول باید یک مکانیابی دقیق از کانونهای ریزگرد انجام شود که در خوزستان سازمان زمینشناسی این کار را انجام داده است؛ دوم در خصوص نهال و گونههایی که قرار است کشت شود، باید مقاومت گونهها نسبت به شوری و خشکی مدنظر قرار گیرد، زیرا خاک در اینجا هم خشک و هم شور است و باید تا حد امکان از گیاهان بومی استفاده شود.
فلاح افزود: برخی از گونههای وارداتی و مهاجم نیز وجود دارند که شاید یک موفقیت ابتدایی نشان دهند، اما در درازمدت نتیجه نخواهند داد و بهتر است از گونههای بومی همان مناطق بهصورت دستکاشت استفاده شود که بسیار راحتتر با اقلیم آن مناطق سازگاری دارند؛ بنابراین در انتخاب گونههای گیاهی اولین نکته بومی بودن است.
وی با اشاره به مسأله مهم دیگر در طرحهای بیابانزدایی، اظهار کرد: موضوعی که متأسفانه در این طرحها رعایت نمیشود این است که اگرچه برخی از گونهها کاشته میشوند، اما برنامهای برای بهرهبرداری از آنها وجود ندارد؛ در حالیکه گونههایی با کاربردهای غذایی، دارویی، صنعتی و حتی تزیینی و خوراک دام، انتخابهای هوشمندی هستند که با توجه به کاربرد آنها، اقتصاد طرح نیز شکل میگیرد و از آن بهرهبرداری میشود. در این صورت پس از چند سال طرح بهخودی خود، از لحاظ اقتصادی به پایداری میرسد.
فلاح تصریح کرد: در واقع در وهله اول بومی بودن، دوم قابلیت بهرهبرداری اقتصادی و در وهله سوم بادشکنی این گونههای گیاهی باید مدنظر قرار گیرد؛ مسأله مهم دیگری که در طرحهای بیابانزدایی کشور ما اصلاً رعایت نمیشود، این است که اگر کاشت گونهها بر پایه یک الگوریتم انجام شود، انتظار میرود بحث بادشکنی نیز لحاظ شده باشد که مدل کاشت ترکیبی گونهها شامل درختی، درختچهای و بوتهای به طور همزمان با توجه به اختلاف ارتفاع این گونهها، بیشترین تلاطم را در جریان باد ایجاد میکند.
وی توضیح داد: به عبارت دیگر برای ایجاد ویژگی بادشکنی، باید نوارهایی از این کشت ترکیبی طراحی و روی هر نوار هم بوته، درخت و درختچه بهصورت ترکیبی کاشته شود. در ارتباط با طرح مقابله با ریزگردها در اهواز، این جای امیدواری است که بالاخره دولت پای کار آمده و طرحی را شروع کرده است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی افزود: با این وجود پیشنهاد ما استفاده از گونههایی است که علاوه بر امکان بهرهبرداری اقتصادی و بومی بودن، قابلیت بادشکنی داشته باشند و از فرمول کشت ترکیبی برای اجرای این طرح استفاده شود. اگر برای این طرح برنامه اقتصادی داشته باشیم، بهمرور اقتصاد آن نیز شکل میگیرد و پایدار میشود.
فلاح مسأله مهم دیگر را توجه به جنبههای اجتماعی و پایداری طرح عنوان کرد و گفت: همه طرحهایی که در کشور اجرا میشود، وابسته به بودجههای دولتی است به همین دلیل در نهایت طرح که انجام میشود، پس از مدتی رها میشود، اما اگر این طرحها با مشارکت مردم انجام شود و مردم را در این طرحها ذینفع کنیم، اقتصاد طرح را همین مردم بومی به پیش میبرند.
وی ادامه داد: اگر برای این طرحها میخواهیم نهال تولید کنیم، بهتر است از خود مردم کمک بگیریم؛ برای نگهداری نهالها نیز میتوانیم از ظرفیت مردم استفاده کنیم. وقتی مردم کنار یک طرح باشند، پس از یکی، دو سال رها نمیشود؛ در حالیکه اگر چنین طرحهایی بدون اتکا به ظرفیت مردم محلی اجرا شود، پس از مدتی رها شده و فقط بودجههایی از دست رفته است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی با تأکید بر اهمیت مشارکت مردمی، در خصوص تحقیقات خود درباره مدل کشت ترکیبی برای طرحهای بیابانزدایی، اظهار داشت: در این مدل گونههایی مد نظر قرار میگیرند که در شرایط 100 میلیمتر بارندگی سالانه رشد میکنند. در خوزستان که میزان بارندگی نسبت به کویرهای فلات مرکزی بیشتر است، گونههایی مانند زیتون، انجیر، نخل، کنار، کهور، استبرق، گون، کنجد و ... میتوانند استفاده شوند.
فلاح با بیان اینکه در این مدل هم گونههای درختی، درختچهای و بوتهای بهصورت ترکیبی مدنظر قرار گرفتهاند، گفت: این گونهها کاربرد خوراکی، دارویی و استفاده بهعنوان خوراک دام دارند؛ بنابراین وقتی حجم وسیعی از این گونهها کشت شود، میتواند بهرهبرداری اقتصادی داشته باشد.
وی درباره مصرف آب این طرح، خاطرنشان کرد: طرح حاضر که از سوی وزارت جهاد کشاورزی در حال اجرا است، توسط جهاد نصر آبرسانی میشود. وقتی قرار است آبی به آنجا کشیده شود، میتوانیم به همان مقدار که به گونههای غیر مثمر آبیاری میشود، برای گونههای مثمر آبیاری انجام دهیم که بهرهبرداری اقتصادی نیز داشته باشد؛ ضمن آنکه شاید مصرف آب این گونهها نیز کمتر باشد.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی افزود: این طرح اگر بهدرستی اجرا شود، به مرور زمان پس از چند سال اکوسیستم منطقه شکل میگیرد، رطوبت خاک بیشتر خواهد شد و تولید گونهها به صرفه اقتصادی میرسد؛ در حال حاضر سازمان جنگلها و مراتع برای هر هکتار طرحهای بیابانزدایی 10 میلیون تومان اعتبار اختصاص میدهد، در حالیکه اجرای این طرحها با استفاده از مالچ نفتی 20 میلیون تومان و به عبارت دیگر دو برابر کاشت نهال هزینه میبرد. ضمن آنکه از نظر زیستمحیطی اصلاً روش خوبی نیست.
فلاح در خصوص برآورد هزینه اجرای طرح نهالکاری با استفاده از این الگوی ترکیبی، گفت: میتوان یک برآورد هزینه انجام داد اما شاید دولت بهتنهایی قادر به تأمین مالی آن نباشد؛ بنابراین تنها راهکار آن مشارکت مردمی است. اگر موضوع تأمین آب طرح حل شود، میتوان اجرای آن را به شرکتهای بخش خصوصی واگذار کرد که بهرهبرداری طرح نیز با درصدی از مشارکت برای خودشان باشد.
وی تأکید کرد: در واقع درمان قطعی چنین مشکلاتی برای همیشه، این است که منافع مردم را درگیر چنین طرحهایی کنیم؛ تا وقتی که تنها پول و بودجه دولتی در میان باشد، وضعیت همین است که پس از یکی، دو سال بودجهای تعلق میگیرد و آن بودجه مصرف میشود، در حالیکه نمیدانیم چه برنامهای برای بهرهبرداری از آن وجود دارد.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی درباره میزان موفقیت این طرح در دیگر نقاط دنیا، اظهار داشت: نزدیک 50 سال پیش ریزگردهای بسیار شدیدی در شمال چین، استرالیا و ایالات متحده آمریکا به وقوع پیوسته و تلفات بسیار زیاد انسان و دام را بهدنبال داشته است که ما تاکنون چنین ریزگردهایی را نداشتهایم. آنها با همین طرحهای کشت نهال و احیای مراتع دستکاشت کار را به پیش بردند و ریزگرد را برای همیشه کنترل کردند؛ حتی در کشورهای دیگر از زندانیان برای کشت نهال استفاده کردند.
فلاح با بیان اینکه قطعا این کار انجامشدنی است، تصریح کرد: این چیزی است که کشورهای دیگر با استفاده از آن مشکل خود را حل کردهاند. طرحی که ما انجام دادیم و در حال حاضر نیز پیگیر هستیم که بتوانیم آن را در بخشی از اراضی هدف طرح مقابله با ریزگردها درخوزستان اجرا کنیم، به مراجع مختلف ازجمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگلها و مراتع، محیطزیست و ... ارائه شده است، البته هنوز پاسخ مشخصی دریافت نکردهایم.
وی عنوان کرد: قرار شد که هزار هکتار از طرح با استفاده از این الگو در خوزستان انجام شود که هنوز متأسفانه اجرایی نشده است؛ البته ما انتظار نداریم در این طرح مشارکت داشته باشیم، اما بسیار بهتر است که این موارد در آن رعایت شود و در این صورت مطمئنا بهرهبرداری اقتصادی و پایداری خواهد داشت.
انتهای پیام
نظر شما