به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، وقتی سخن از قدمت و تاریخ می‌شود به دنبال آن هویت هم معنا پیدا می‌کند حال اینکه ایران خود سرزمینی کهن است که جستجوی تاریخ گمشده و رازآلود اصفهان آن هم میان تپه اشرف که یک دژ 7 هزار ساله است، خود دنیایی از شگفتی را رازگشایی می‌کند.

اهمیت تپه اشرف برای تاریخ اصفهان به حدی است که می‌توان با آن تاریخ گمشده اصفهان را شناسایی کرد، این گفته‌ای است که برای نخستین بار در سال 89 در زمان کاوش بر روی تپه اشرف مطرح شد.

یا کهن دژ یا تپه اشرف نام کتابخانه‌ای بوده در دژی قدیمی به همین نام در شهر جی سپاهان یا اصفهان کنونی، در کنار پل شهرستان که در کناره شمالی زاینده‌رود واقع شده است، در این کتابخانه بزرگ کتاب‌های فراوانی نگهداری می‌شده است.

سارویه در حمله اعراب به ایران ویران شد و اکنون تنها بقایای آن به‌صورت تپه‌ای برجا مانده است که بنام "تپه اشرف " معروف است، این دژ دارای دالان‌های متعددی بوده و به همین دلیل در ابتدای حمله‌ اعراب کتاب‌های سارویه از دسترس محفوظ ماندند.

در کتب تاریخ‌نگاری اصفهان آمده است که نقل است در زمان طهمورث، اختر‌شناسان خبر دادند که به‌زودی در مغرب زمین طوفان عظیمی برپا می‌شود، طهمورث از بیم سرایت این طوفان به سرزمین ایران دستور می‌دهد تا زمینی را بیابند که از گزند طوفان و زمین‌لرزه در امان باشد، پس از جستجو روستای جی در حوالی اصفهان را مناسب یافتند، سپس به دستور طهمورث دژ سارویه را در آنجا بنا کردند تا کتاب‌های موجود در گنج‌خانه سلطنتی به آنجا انتقال بیابد، بلکه از گزند طوفان در امان باشد و مردمان از دانش گذشتگان بی‌بهره نباشند.

اعراب پس از تصرف اصفهان ابتدا بنای بیرونی کهن دژ از جمله کتابخانه سارویه را ویران کرده و سپس به‌منظور دستیابی به گنجینه‌های مخفی شده در خرابه‌های آن شروع به کند و کاو می‌کنند که همین امر، ویرانی بیشتری به بار آورده و بسیاری از کتاب‌ها و رسالات را از میان می‌برد که با این وصف باز هم کتاب‌های فراوانی که در دالان‌های زیرزمینی پنهان شده بودند از نابودی مصون می‌مانند.

اما از بد حادثه مدت‌زمانی بعد از حمله اعراب، سقف یکی از دالان‌ها فرو می‌ریزد و محل اختفای کتاب‌ها آشکار می‌شود، کتاب‌ها به دستور خلیفه عباسی مطیع الله بر صد‌ها شتر بار شده و به بغداد منتقل می‌شود که سرانجام در آنجا تمامی آن‌ها از میان برده می‌شوند به گفته ابن یمین بخشی از دالان‌های دژ سارویه در سال 350 هجری قمری فرو می‌ریزد و کتاب‌ها آشکار می‌شوند.

کتاب‌های این کتابخانه بر روی پوست درخت نوشته شده بودند و خطی که کتاب‌ها بدان نگاشته شده بودند برای مردمان آن زمان نا آشنا بوده، این کتاب‌ها را به دستور خلیفه‌ وقت به بغداد می‌برند، گویا همه‌ی این کتاب‌ها به مرور زمان نابود شده‌اند.

اسرار نهفته در تپه اشرف

اکنون نشانه‌هائی در کاوش این تپه به دست آمده است که تپه اشرف را اسرارآمیز می‌کند، آنقدر اسرارآمیز که حتی سایت موزه بریتانیا اخبار مفصلی از این تپه را ترجمه کرده است و شرق‌شناسان سراسر دنیا علاقه وافری به رمزگشایی آن دارند.

نخستین دلیل اسرارآمیز بودن آن به اختلاف نظر مورخان و باستان‌شناسان درباره گذشته این مکان بازمی‌گردد، عده‌ای آن را همان سارویه معروف می‌دانند که به گفته سیاحان قدیمی سارویه همانند اهرام مصر است! این را به دلیل عظمت این مجموعه بنا گفته‌اند.

دلیل دوم اسرارآمیز بودنش این است که حدود 700 سال یعنی تا زمانی که این تپه برای ساختن کاخ انتخاب شد این کاخ‌های مخروبه، متروک بوده است و دلیل سوم اسرارآمیز بودنش این است که در این تپه اسراری درباره تغییر سبک معماری ایرانیان نهفته است.

کارشناس میراث فرهنگی اصفهان درباره کاوش‌های انجام شده بر روی تپه تاریخی اشرف بیان کرد: در فصل‌های نخست از کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه اشرف اصفهان، آثار معماری از دوره ساسانی به همراه سفال‌هایی از قرن چهارم هجری قمری کشف شد.

علیرضاجعفری زند با بیان اینکه در فصل 3و 4 بیشتر وقت هیأت باستان‌شناسی علاوه بر کاوش در محوطه صرف خاک‌برداری شد تصریح کرد: سازه معماری مربوط به قرن 5و6 دوره ساسانی در فصل‌های گذشته کاوش کشف شد که حدس می‌زنیم مربوط  به یک قلعه است.

وی افزود: در فصل چهارم بقایای یک کاخ که بر اساس مستندات توسط اشرف افغان در قرن 12 با روش پیچیده کاخ‌سازی ساخته و توسط نادرشاه ویران شده است‌، نمایان شد.

کاوش‌ها ادامه دارد

مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان از انجام 5 فصل کاوش در تپه تاریخی اشرف اصفهان خبر داد و گفت: آخرین فصل از این کاوش‌ها در انتهای سال 94 و ابتدای سال 95 بوده است.

فریدون الهیاری بیان کرد: این پروژه رها نشده و تأخیر در مرمت کامل و کاوش در این بنا هیچ آسیبی به آثار نهفته در زیر این تپه نخواهد کرد، چراکه خاک بهترین نگهدارنده اشیای تاریخی است.

اما متاسفانه طی سال‌های اخیر آسیب‌های اساسی به این تپه وارد شده است که روند این تخریب‌ها همچنان ادامه دارد، اگرچه تپه اشرف با وسعتی در حدود 12 هکتار بنیانی صخره‌ای دارد اما تا سال‌های دهه 1330 خورشیدی کشاورزان منطقه بر روی خاک محدودی که از آوار بناهای تپه برجای مانده بود به کشاورزی می‌پرداختند و در عکس هوایی که در سال 1335 برداشته شده، آثار کرت بندی بر روی تپه به چشم می‌خورد و هنوز نیز به خاطر محصور نبودن تپه، باغ‌های اطراف و زمین‌های چمن کاری شده پارک مجاور به تدریج راه خود را به حاشیه تپه باز می‌کنند.

ساخت‌وساز واحدهای مسکونی در حریم تپه نیز موجب تردد افراد و خودروهای شخصی می‌شود که به تدریج سبب آسیب‌رسانی به تپه شده‌اند. تپه اشرف در کنار راه قدیمی اصفهان – یزد قرار داشته است که این راه در سال 1372 خورشیدی تعریض شده و امروز به نام خیابان مشتاق دوم شناخته می‌شود و همین کار سبب شد که قسمت‌های گسترده‌ای از سازه‌های تاریخی بخش شمالی تپه اشرف نابود شود.

گفتنی است که تپه اشرف‌ که بازمانده‌ای از یک دژ دوران هخامنشیان است در آبان ماه سال 1375 به شماره 1770 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گزارش از زینب کلانتری

انتهای پیام/