حجت الاسلام جلال نوری وظیفه و رسالت رسانه ها را نقد دانست و روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا افزود: جامعه امروز یک جامعه رسانه ای است و فرزندان ما در دامان رسانه بزرگ می شوند و وظیفه و رسالت رسانه، نقد است که معمولا نقد خطاب به بالاتر صورت می گیرد و اگر به پایین تر باشد، نصیحت است.
وی اضافه کرد: در سیره اهل بیت(ع) امر به معروف و نهی از منکر اینگونه بوده که هنگام عبور از کنار گناهکاران، آنان را نصیحت می کردند ولی نسبت به حاکمان، امر و نهی می کردند و ما به صورت وارونه عمل می کنیم. یعنی در مقابل کوچکترین ایراد، به جای نصیحت و ارشاد، نگاه تحکمی داشته ایم.
وی با بیان این که «امر» از نظر ادبی نگاهی از بالاتر نسبت به پائین تر است، تاکید کرد: ما نسبت به پائین تر خود که یک ضعف اجتماعی و خلاء فکری داریم، باید راه نصیحت و موعظه را در پیش گیریم و در این نوع از بیان باید به دنبال ارتباط و نه تقابل بود.

** انتقاد در دیدگاه مدیر و رئیس
نوری همچنین گفت: امر به معروف در دستگاه های اداری باید بر مبنای شایسته سالاری، پاسخگویی و قانونمداری که جزو شاخص های سلامت اداری است، صورت گیرد و اگر این سخنان حضرت امام خمینی (ره) که فرمود «من خادم مردم هستم و مردم ولی نعمت ما هستند»، در بدنه مدیران و مسئولان نظام نهادینه شود، کسی خود را رئیس نمی داند.
وی درباره تفاوت مدیر و رئیس گفت: مدیر یعنی اداره کننده یک مجموعه که ممکن است فردی بهتر از او نیز در میان آن افراد وجود داشته باشد ولی رئیس یعنی حاکم و ما بحث های تربیتی را به سمت حاکمیتی برده ایم.
این پژوهشگر حوزه رسانه افزود: فساد اداری از زمانی آغاز می شود که مدیران خود را رئیس بدانند نه خادم مردم و یکی از مهمترین خلاء ها در این زمینه تربیت رسانه است. مثلا آموزش و پرورش هزاران مساله را به کودکان و دانش آموزان آموزش می دهد ولی هیچگاه نگفته که با پدر و مادر یا همنوع خود چه رفتاری داشته باشد.
وی بر ضرورت ایجاد تحول در نظام رسانه ای و تربیتی تاکید کرد و گفت: یکی از اشتباهات بزرگ فرزندان ما این است که فقط مشغول به درس هستند و از محیط مدرسه به صورت استریلیزه و کانالیزه وارد اجتماع می شوند و چون آمادگی ندارند، در تربیت آنان مشکل ایجاد می شود.
نوری همچنین گفت: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را می توان یک سند کلیشه ای دانست و در واقع تحولی اتفاق نیافتاده و زمانی این تحول اتفاق می افتد که کودک با واقعیت های جامعه، هنر «نه» گفتن، نحوه مبارزه با فقر و درک کردن شرایط اجتماعی رو به رو شود.
وی در ادامه گفت: ممکن است بسیاری از جوانان به برخی مسائل انقلاب معترض باشند در حالی که نمی دانند این انقلاب برای آقایی و عزت ملت ایران بوجود آمده و باید در این زمینه هزینه داد که مشکلات و تحریم ها جزیی از آن است ولی چون نتوانستیم این مساله را نهادینه کنیم، جوانان منتقد هستند.

** تفکر انتقادی در دانش آموزان چگونه نهادینه می شود؟
نوری از روزنامه دیواری های دانش آموزان در مدارس به عنوان محلی برای اعلام نقطه نظرات و مشکلاتشان یاد کرد و گفت: در گذشته در هر مدرسه یک گروه تئاتر تشکیل می شد تا نقاط ضعف را شناسایی کند و بر اساس آن به بازی می پرداختند و هنر نمایش و سینما این است که آسیب ها و ایرادهای یک رفتار و تربیت را به جامعه نشان دهد.
وی افزود: کارتون های دهه های قبل مسائل تربیتی را بیشتر آموزش می دادند و حتی مسائل اخلاقی را نهادینه می کردند. مثلا در کارتون پینوکیو، زشتی دروغگویی و تفکر حیله گری و مکر به کودکان آموزش داده می شد.
نوری با بیان این که در سبد آماری رسانه ای تولیدات کمی در حوزه کتاب، مجله، نشریه و برنامه های کودک مبتنی بر ادبیات ایرانی و اسلامی داشته ایم، افزود: اگر اروپاییان از زبان حیوانات در کارتون ها سخن می گویند در واقع از کلیله و دمنه یاد گرفته اند ولی ما نتوانسته ایم داشته های خود را در سبد آمار رسانه ای برای نهادینه کردن فرهنگ انتقادی پیاده کنیم و دائما کلیشه ای و شعاری عمل کرده ایم.
وی همچنین گفت: نسلی که در این دهه تربیت می شود، تفکر انتقادی را برنمی تابد و این مساله باعث پسرفت جامعه خواهد شد و لذا سرمایه گذاری در حوزه کودک و نوجوان را باید از حوزه رسانه به ویژه صدا و سیما و دولت درخواست کرد. چون بازخورد بخش خصوصی در این زمینه کم است و کمتر حاضر به سرمایه گذاری می شوند.
این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: کمتر کسی حاضر می شود کالای فرهنگی برای کودکان خود بخرد، در حالی که برای اسباب بازی حاضرند، سرمایه گذاری کنند ولی ما صبر می کنیم تا شخصیت فرزندانمان شکل بگیرد و آن زمان به راحتی نمی توان تفکر انتقادی را در آنان پرورش داد.

** رسانه ها هزینه انتقاد را کاهش دهند
نوری خواستار برپایی همایش هایی برای بررسی روش های تفکر انتقادی شد و گفت: یکی از رسالت های رسانه ها و مطبوعات این است که کاری کنند تا دستگاه ها هر سال همایش های برگزار شده را از دیدگاه انتقادی بررسی کنند.
وی افزود: خلاء ما در حوزه تفکر انتقادی، روش مند کردن مبانی است و لذا پیشنهاد می دهم
تا شاخص ها و روش هایی که می تواند تفکرات انتقادی را نهادینه کند از سوی رسانه ها اعلام شود و با برگزاری همایش و تالیف مقالات، شاخص های اصلاح در حوزه های مختلف را تعریف و ایرادهای آن را شناسایی کرده و مدیران این حوزه ها را مورد خطاب قرار دهند.
این پژوهشگر مذهبی در ادامه گفت: نخبگان و صاحبنظران در چنین همایشی می توانند مشکلات مختلف را در حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن مورد بررسی قرار دهند و رسانه ها و مطبوعات بسته های رسانه ای را برای حوزه های مختلف آماده کرده و روش ها و شیوه های استخراج شده را تدوین کنند.
وی تاکید کرد: البته مجامع دانشگاهی از مجامع مدیریتی فاصله بسیاری دارد و باید این فاصله را کم کرد ولی اولین نکته در مساله نقد این است که تفکر انتقادی به عنوان یکی از مباحث بسیار بنیادین رشد و توسعه مطرح است و همانگونه که یک باغبان تا علف های هرز را از بین نبرد،‌ به باغی زیبا و پرگل دست نخواهد یافت، باید قبول کنیم با تفکر انتقادی باغ تربیت اجتماعی و ساختار فرهنگی می تواند به سمت رشد و توسعه حرکت کند.
نوری گفت: باید تلاش کنیم تا ساختار نظام رسانه ای به این سمت حرکت کند که هزینه انتقاد کردن پایین بیاید درحالی که امروز هزینه انتقاد کردن در کشور ما بسیار بالاست.
وی با اشاره به نقش تربیتی دانشگاه ها و تاثیر هدایتی حوزه های علمیه گفت: حوزویان کمتر در حوزه آموزش و پرورش و دانشگاه ها نقش آفرینی می کنند و تولیدات محصولات فرهنگی کمتری دارند، درحالی که هدایت و آموزش دو مساله جداست و باید کاری کرد که جامعه به منابع غنی خود مراجعه کند و افکار عمومی بر اساس آن مطالبه گر باشند.
فراهنگ**1003** 1823خبرنگار: محمدرضا جعفرملک انتشار: طاهره نبی اللهی