امیر عباس بزرگمهر در نشست علمی تخصصی با موضوع «وکالت» در پرتو نظریات آیت الله هاشمی شاهرودی در دانشگاه عدالت، با بیان اینکه آیت الله شاهرودی کار وکالت انجام ندادند اما نکاتی را مورد توجه قرار دادند که شاید حتی از نگاه یک وکیل یا متخصص حقوق مغفول مانده باشد، اظهار کرد: وکیل یک واژه عربی است که درقرآن هم بیان شده است. وکالت هم درعرف ما وجود دارد وهم در عرف قرآن به آن اشاره شده است. وکالت دارای دو معناست. وکیل در عرف، نماینده موکل و انعکاس دهنده موکل است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه معنای وکیل درقرآن، معنای بالاتری است،افزود: برای نمونه در آیه « حسبنا الله ونعم الوکیل» وکیل،معنای نمایندگی ندارد بلکه وکیل دراینجا به معنای تجلی بهتر محسوب می شود. ناجی ای که بهتر از اصل خود عمل می کند. این وکیل نه تنها منجی موکل است بلکه اثر کامل تری نیز ازخود به جا می گذارد. وکالت تنها به حوزه دادگستری محدود نیست. برای مثال روانکاو اگر دچار اختلال شود نزد روانکاو دیگر می رود تا اختلال خود را برطرف کند. وقتی دچار مشکل هستیم کسی بهتر از من، بهتر می تواند آن مشکل را برطرف کند. خاصیتی وجود دارد که بر اساس آن شخص ثالث متخصص، که نسبت به مسائل فردی آن شخص بی طرف است، می تواند به او کمک کند.

بزرگمهر خاطر نشان کرد: وقتی به تنهایی وارد دادگاه می شوید با توجه به اینکه  استرس خیز است،فشارهاو استرس های  موجود را در ده ضرب کنید ، بعضی مکان ها استرس بیشتری ایجاد می کنند که دادگاه جزء این مکان هاست. شخصی را تصور کنید که علی رغم داشتن مشکل، وارد محیط استرس زا می شود تا از حق خود دفاع کند، آیا موفقیت در این فضا و احقاق حق در آن مکان این امکان پذیر است؟

وی گفت: نیاز به وکیل در عموم و همچنین در دادگاه ضروری است. هرچه جامعه پیشرفته تر می شود، قوانین در آن بیشتر می شود همچنین سیر جامعه به گونه ای است که قوانین در آینده  پیچیده تر می شوند، پیچیدگی قانون به علت این است که محصول بشر است ما در تفسیر قرآنی که مدعی ساده گویی آن هستیم، اختلاف داریم. پیچیدگی در قانون و پیچیدگی در تفسیر قانون حضور عوام را در دادگاه سخت می کند.

بزرگمهر عنوان کرد: جنبه ای که آیت الله شاهرودی آن را مورد توجه قرار دادند  الزام نیاز به وکیل است. در بحث عدالت احراز حق واجب است و اگر این احراز جز با وجود وکیل امکان نداشته باشد، واجب است. ما به عنوان قوه مقننه می توانیم قوانینی تصویب کنیم که حضور وکیل در قوه قضاییه اجباری شود. زمانی در ماده ٣٣ و ٣٤ وکالت، این اجباری بودن وجود داشت که متاسفانه برداشته شد. اجباری بودن وکیل منجر می شد که وکیل و قاضی حرف یکدیگر را راحت تر درک کنند. فهماندن مطلب حقوقی به عوام کار دشواری است زیراهرچه  موضوع برای اوتوضیح داده شود فایده ای نخواهد داشت.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه آیت الله شاهرودی از جنبه کیفری هم معتقد بودند لازمه حق دفاع از متهم این است که شخص باید وکیل داشته باشد، گفت: حتی اگر جرم شخص آشکار باشد از نظر عقلا  داشتن وکیل برای این شخص واجب است. آیت الله شاهرودی برای این الزام آور شدن وکالت پیشنهاداتی داشتند. برای نمونه ایشان از موافقان اجباری شدن وکالت بودند که پیشنهاد بسیار خوبی است.به موجب این اقدام بحثی پیش می آید، و آن این است که مردم توان پرداخت حق الوکاله به وکیل را ندارند.ایشان در اینجا پیشنهاد بیمه را موثر دانستند.

بزرگمهردر پایان با بیان اینکه حضور در زندگی فی نفسه خطر محسوب می شود عنوان کرد: عقل می گوید  برای این مدت عمر، خودمان را با وکیل بیمه کنیم.آیت الله شاهرودی معتقد بودند اصل ٣٥قانون اساسی یا باید اصلاح شود یا تفسیر. باید تضمینات لازم برای دفاع فراهم شود. عمده ترین مشکل نداشتن وکیل، بحث مالی آن است که با بیمه وکالت می توان آن را جبران کرد.یک بیشنهاد دیگر بحث تخصص گرایی وکلاست که آیت الله شاهرودی نیز آن را مورد توجه قرار داده اند زیرا اگر وکیل تخصصی باشد تاثیر بهتری دارد.

در ادامه این نشست منصور فلکی با  تسلیت به مناسبت ایام فاطمیه و گرامیداشت هفتم اسفندماه به مناسبت سالگرد تاسیس نهاد وکالت گفت: دیدگاه آیت الله هاشمی شاهرودی در این جلسه مورد توجه است، ایشان از جمله فقهایی است که در عمده امور جامعه اظهار نظر کرده اند. ایشان وکلا را بخشی از خانواده قضایی دانستند. وکیل نسبت به موکل خود قضاوت می کند. در صورتی که وکیل با بررسی اسناد و مدارک، موکل را محق نداند آیا باید وکالت را ادامه دهد؟ قانون اجازه ادامه دعوا داده است. وکیل هم این حق را دارد. آیت الله شاهرودی معتقد است در بعضی موارد وکیل کارش از قاضی سخت تر است زیرا دفاع هم پشتوانه علمی هم هوش بال می خواهد.

وی افزود: استفاده از وکیل منجر به پیشگیری از جرم می شود.علاوه بر این محاکم وقتی با وکلا سروکار داشته باشند بهتر و مطمئن تر به کار خود ادامه می دهند. بحثی که ایشان درمورد گسترش وکالت داشتند این بود که هر خانواده باید وکیل عمومی داشته باشد تا کار مشاوره را انجام دهد.موضوع قابل توجه دیگر از نظر ایشان این است که وکالت باید تخصصی شود. به ازای هر ٥٠٠نفر باید یک وکیل وجود داشته باشد در نتیجه در حال حاضر به ١٢٠هزار وکیل نیاز است اما امکانات کشور مانع تحقق آن است. باید قانونی تصویب شود که شخص بدون وکیل حق رسیدگی به پرونده را نداشته باشد اما این امر با مشکل روبروست.

فلکی این که حضور وکیل به نفع طرفین پرونده است را از مزایای الزامی بودن وکالت دانست و گفت: این به نفع دادگاه ها است که آراء مستندتر و علمی تر صادر شوند. وکیل در قضاوت باید همانند قاضی باشد.به عقیده آیت الله شاهرودی در صورتی که وکیل احساس کند موکلش حق نداشته است، اگر در راستای دفاع از او پولی گرفته باشد نامشروع بوده و حکم رشوه دارد.شان وکلا باید رعایت شود. آیت الله شاهرودی معتقدند حق الزحمه را نباید بر اساس ارزش خواسته لحاظ کرد بلکه این میزان باید بر اساس اندازه تلاش وکیل باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: موضوع ضرورت وکیل از بدیهیات است. با توجه به اینکه وکلا یک بال عدالت هستند و قضات بال دیگرآن، باید در جهت احقاق حق امور را رعایت و برای اجرای عدالت تلاش کنند. همانطور که در قانون پیش بینی شده است، وکلا هم عرض قضات هستند و تمامی  دادگاه ها مکلف به پذیرش وکیل هستند. بنده موافق استقلال کانون وکلا هستم. به اعتقاد ما کانون استقلال دارد و نیاز به تصویب مصوبه در این راستا نیست و فقط باید اصلاحاتی درآن ایجاد شود. نظارت قوه قضاییه هم وجود دارد.

فلکی در پایان خاطر نشان کرد: یکی از ایرادهایی که به وکلا وارد است این است که باید علم خود را افزایش دهند و از نظردرجه علمی به روز شوند. وکلا باید صادق باشند و خود را در برایر قاضی قرار ندهند تا بتوانند احقاق حق کنند. همچنین وکلا باید با موکلین خود صادق باشند تا حقی ضایع نشود.وکیل باید حافظ اسرار موکل باشد. احترام متقابل قاضی و وکلا نیز باید وجود داشته باشد. اغلب در پرونده ها می بینیم وکلا در مورد وکیل طرف مقابل جبهه گیری می کنند که انتظار است این موضوع در جلسات دادگاه رعایت شود. وکیل در روند دادرسی می تواند موکل خود را راهنمایی کند و حتی پرونده را به صلح و سازش هدایت کند و از طرح دعوای واهی اجتناب کنند.