بهار سرلك

حالا اصغر فرهادي از پرافتخارترين كارگردانان ايران و البته جهان به شمار مي‌رود. «فروشنده» دومين جايزه اسكار را براي او به ارمغان آورد و نام او در ميان كارگردانان جهاني كه بيش از يك بار اسكار را به خانه برده‌اند، كساني مثل استيون اسپيلبرگ، فرد زينه‌مان، آلخاندرو گونزالس، ايناريتو، ديويد لين و كلينت ايستوود و... قرار گرفت. او تنها كارگردان اسكاري ما است كه براي دومين بار اين جايزه را براي فيلم «فروشنده» به دست آورد.
اما جايزه بهترين فيلم خارجي ‌زبان هشتادونهمين دوره آكادمي اسكار كمتر از بيانيه‌اي سياسي نبود. فرهادي كه در اعتراض به فرمان اجرايي رييس‌جمهوري امريكا مبني بر ممنوعيت سفر شهروندان هفت كشور مسلمان به خاك امريكا، مراسم اسكار را تحريم كرد، انوشه انصاري، كارآفرين و نخستين ايراني سفركرده به فضا و فيروز نادري، مدير پيشين سازمان ملي هوانوردي و فضايي امريكا «ناسا» را روانه اين مراسم كرد. انصاري به هنگام دريافت جايزه فرهادي، بيانيه‌اي را از سوي اين كارگردان خواند: «متاسفم امشب در كنار شما نيستم، من به احترام مردم كشورم و شش كشور ديگر كه با قانون غيرانساني منع ورود مهاجران مورد بي‌احترامي واقع شدند به امريكا نيامدم. تقسيم‌بندي جهان به «ما» و «دشمنان ما» توسط سياستمداران افراطي، باعث ترس مي‌شود، ترسي كه توجيهي‌ است دروغين براي خشونت‌ها و جنگ‌ها. جنگ‌هايي كه مانع بزرگي بوده‌اند براي رسيدن به دموكراسي و رعايت حقوق بشر در كشورهايي كه مورد تهاجم واقع شده‌اند. سينماگران مي‌توانند با چرخش دوربين‌هاي‌شان به مشتركات انساني، كليشه‌هايي را كه از مليت‌ها و اديان مختلف ساخته شده، بشكنند و زمينه‌ همدردي و به دنبال آن همبستگي مردمان جهان را فراهم كنند. همدردي چيزي ا‌ست كه ما امروز بيشتر از هر زمان به آن نيازمنديم. » انصاري پس از دريافت جايزه فرهادي، در اتاق خبري اسكار براي خبرنگاران دليل حضور نداشتن فرهادي را توضيح داد: «فكر مي‌كنم او قصد داشت با افرادي كه مورد هدف ممنوعيت سفر به امريكا قرار گرفتند و توانايي ديدار دوستان و خانواده‌شان را ندارند، اعلام همبستگي كند. غيبت در اين مراسم و دريافت نكردن اين جايزه كه خيلي براي او ارزشمند است، بزرگ‌ترين پيامي است كه او به دنيا ارسال مي‌كند.» او در سوال خبرنگاري كه پرسيد: فكر مي‌كنيد تصميم حضور نداشتن در اين مراسم چقدر براي فرهادي سخت بود؟ گفت: «خيلي سخت بود، همان‌طور كه مي‌دانيد اين جايزه دومين اسكار او به شمار مي‌رود. خيلي براي فرهادي بااهميت بود. فكر مي‌كنم با نيامدنش، او احساس كرده است كه خواندن بيانيه‌اش مهم‌تر است.»
فيروز نادري نيز در پاسخ به همين سوال گفت: «وقتي مي‌خواهي به اصولت پايبند باشي، انتخاب‌هاي سختي خواهي داشت، فرهادي هم انتخابي سخت داشت.»
روز يكشنبه، چند ساعت پيش از برگزاري مراسم اسكار، ده هزار معترض اهل لندن براي نمايش فيلم «فروشنده» در ميدان ترافالگار جمع شدند تا اتحاد و قدرت خود در مقابل فرمان ممنوعيت سفر شهروندان هفت كشور مسلمان را نشان دهند. فرهادي از تهران در پيامي ويديويي اين جمعيت را كه در ميان آنها صديق‌خان، شهردار لندن و مايك لي، فيلمساز انگليسي حضور داشتند، مورد خطاب قرار داد و گفت: «اين اتحاد و همبستگي در آستانه شروعي بزرگ است. اميدوارم اين جريان تداوم و گسترش داشته باشد چرا كه درون خود قدرت ايستادگي در برابر فاشيسم، پيروزمندي در مواجهه با افراطي‌گري و نه گفتن به قدرت‌هاي سياسي سركوبگر در سراسر دنيا را دارد.» روز جمعه فرهادي و نامزدهاي بخش خارجي‌زبان اسكار بيانيه‌اي مشترك منتشر كردند كه در آن «فضاي متعصبانه و ناسيوناليسم موجود ميان بخشي از جمعيت و متاسفانه سياستمداران در امريكا و بسياري از ديگر كشورها» را تقبيح كردند. اين شش فيلمساز در بخشي از بيانيه خود از تنوع فرهنگ‌ها به عنوان فرصت غني‌شدن با چيزي كه ظاهرا «خارجي» است، ياد كرده‌اند. آنها نوشته‌اند: «اين ديوارهاي تقسيم‌كننده مردم را از تجربه چيزي ساده اما بنيادين محروم مي‌كنند و آن كشف اين موضوع است كه ما خيلي متفاوت نيستيم.»
شروع رياست‌جمهوري ترامپ فضايي فتنه‌انگيز را رقم زد كه همين باعث شد مراسم اسكارسمت‌وسويي سياسي به خود بگيرد. عواقب سياست‌هاي اين رييس‌جمهور پيش از شروع مراسم اسكار گريبان ستاره‌هاي هاليوودي و سينماگران را گرفت. بيست‌وچهارم ژانويه، «فروشنده» نامزد جايزه اسكار بهترين فيلم خارجي‌زبان اسكار معرفي شد. بيست‌وهفتم ژانويه، دونالد ترامپ فرمان اجرايي را امضا كرد كه طبق آن ورود ايرانيان به خاك امريكا ممنوع شد. امضاي ترامپ زندگي دانشجويان و بسياري از افرادي كه به اين كشور رفت‌وآمد مي‌كنند را تحت تاثير قرار داد. ابتدا ترانه عليدوستي كه مراسم اسكار امسال را تحريم كرد. زماني كه هنوز دستور اجرايي ترامپ به مرحله اجرا نرسيده بود، عليدوستي در صفحه توييتر و اينستاگرام خود پوستري از فيلم «فروشنده» منتشر كرد و نوشت: «قانون منع ايرانيان و شش كشور ديگر از ورود به امريكا، حتي اگر موقتي باشد تبعيض‌آميز است و غيرقابل پذيرش. نمي‌دانم اين منع شامل وقايع فرهنگي هم خواهد شد يا نه، اما اگر يك درصد هم نشود، من براي شركت در مراسم اسكار به اين كشور سفر نخواهم كرد.» در واقع عليدوستي صداي مردمي شد كه به دلايلي مجبور به سفر به امريكا هستند. فرهادي تا آن زمان واكنشي به حضورش در مراسم اسكار نشان نداده بود و حضورش در هاله‌اي از ابهام قرار داشت. كار تا آنجايي پيش رفت كه آكادمي اسكار براي آرام كردن فضا پا پيش گذاشت و از غيبت اصغر فرهادي در اين مراسم ابراز نگراني كرد، اما دونالد ترامپ همچنان بر موضع خود ايستادگي مي‌كرد. تا اينكه بيست‌ونهم ژانويه فرهادي اعلام مي‌كند در حال برنامه‌ريزي براي حضور در بزرگ‌ترين مراسم اهداي جوايز سال بود ولي «اما و اگرهاي» فرمان اجرايي ترامپ براي او به هيچ‌وجه قابل قبول نيست و حتي اگر استثنايي براي سفر او در نظر گرفته شود، باز هم در اين مراسم شركت نمي‌كند. طي انتشار اين خبر، فرهادي و عوامل فيلم «فروشنده» مصداق بارز دست سركوبگر فرمان قانون جديد ممنوعيت صدور ويزا شدند.

«مهتاب» بهترين فيلم سال شد
فيلم «مهتاب» برترين جايزه مراسم اسكار را در حالي دريافت كرد كه ابتدا اين جايزه به اشتباه به نام «لا لا‌لند» خوانده شد. اين اشتباه آشفته‌بازاري را به وجود آورد كه هاليوود و مخاطبان اين مراسم در سراسر دنيا را متعجب كرده بود. وقتي مراسم به آخر رسيد و نوبت اهداي جايزه بهترين فيلم سال شد، في داناوي فيلم «لا لا لند» را برنده اين جايزه معرفي كرد اما چند دقيقه‌ بعد، وقتي جردن هوروويتز، تهيه‌كننده «لا لا لند» اسكار را در دست گرفته بود، اعلام كرد كه اشتباهي شده است؛ اشتباهي كه در حافظه تاريخي اسكار ثبت خواهد شد.
پاكتي كه به داناوي و وارن بيتي داده شده بود، حاوي نام بهترين بازيگر زن نقش اول يعني اما استون از فيلم «لا لا لند» بود، جايزه‌اي كه قبل‌تر به اين بازيگر اهدا شد. به همين خاطر بيتي به هنگام خواندن نام برنده تعلل كرد و آن را به داناوي نشان داد و داناوي هم بي‌معطلي «لا لا لند» را برنده جايزه بهترين فيلم خواند. دو دقيقه بعد هورويتز ميليون‌ها بيننده را شوكه كرد و گفت اشتباهي شده و اصلا شوخي‌اش نگرفته است. او كارتي را بالاي سرش گرفت كه روي آن «مهتاب» بهترين فيلم معرفي شده بود. كمپاني پرايس واترهاوس كوپرز، شركتي كه شمارش آراي اسكار را بر عهده دارد، مسووليت اين اتفاق را بر عهده گرفت و از عوامل «مهتاب»، «لا لا لند»، وارن بيتي، في داناوي و بينندگان اسكار عذرخواهي كرد.
جيمي كيمل، مجري مراسم اين اشتباه را دستمايه‌اي براي شوخي خود كرد و گفت: «مي‌دانستم اين برنامه را به‌هم مي‌ريزم. بالاخره هم به‌هم ريختم.»
اما «لا لا لند» در آخرين مراسم فصل جوايز آمريكا هم به موفقيت خود ادامه داد و با شش جايزه اين مراسم را ترك كرد؛ اما استون بهترين بازيگر زن نقش اول و دمين شازل 33 ساله بهترين كارگردان اين مراسم شد. شازل جوان‌ترين كارگرداني است كه اين افتخار را نصيب خود كرده است.
فيلم‌‌هاي «ورود»، «مهتاب»، «حصارها» و «ستيغ اره‌اي» جوايز بازيگري و فني هشتادونهمين جايزه اسكار را به‌دست آوردند تا «لا لا لند» كه در 14 بخش نامزد جايزه شده بود، نتواند ركوردي بي‌سابقه ثبت كند.
كيسي افلك جايزه بهترين بازيگري مرد را براي ايفاي شخصيت سرايداري مايوس در فيلم «منچستر كنار دريا» به‌دست آورد. اين بازيگر، دنزل واشنگتن را كه براي بازي در فيلم «حصارها» نامزد شده بود را كنار زد.
ماهرشلا علي نخستين بازيگر مسلماني شد كه جايزه اسكار را دريافت كرد و جايزه بهترين بازيگر مرد مكمل را براي بازي در «مهتاب» از آن خود كرد. ويولا ديويس جايزه بهترين بازيگر زن مكمل را براي «حصارها» به‌دست آورد؛ اين نخستين باري بود كه دو بازيگر آفريقايي-آمريكايي همزمان جوايز بازيگري مكمل را در يك بخش كسب مي‌كنند.
مل گيبسون كه با كارگرداني فيلم «ستيغ اره‌اي» به دنياي سينما بازگشته است، دو جايزه بهترين تنظيم صدا و تدوين را براي فيلمش به ارمغان آورد. همچنين فيلم «ورود» جايزه بهترين تدوين صدا را به‌دست آورد. فيلم‌ »آمار پنهان» كه داستانش درباره دو زن سياه‌پوست سازمان ناسا است، «اگر از آسمان سنگ ببارد» به كارگرداني ديويد مكنزي درباره سارقان بانك در تگزاش و فيلم «شير» با بازي نيكول كيدمن اين مراسم را با دست خالي ترك كردند.
از سوي ديگر ستاره‌هايي كه روي صحنه مي‌آمدند همگي سياست‌هاي ترامپ در مورد مهاجران و پناهندگان را به باد انتقاد مي‌گرفتند و اين مراسم را يكي از سياسي‌ترين مراسم‌هاي تاريخ برگزاري اسكار كردند.
بخشي از مراسم نيز به يادبود هنرمنداني كه سال گذشته از دنيا رفتند، اختصاص داشت كه به عباس كيارستمي، اوم پوري بازيگر هندي، كري فيشر بازيگر آمريكايي و ... اداي احترام شد.
جيمي كيمل مراسم را با درخواست براي اتحاد و همبستگي شروع كرد و آمريكايي‌ها را تشويق به عبور از مرزهاي  سياسي كرد سپس درباره  عواقب سياست‌هاي رييس‌جمهور تازه، شوخي و به بحث «اسكار خيلي سفيد» اشاره كرد و گفت: «مي‌خواهم از رييس جمهور ترامپ تشكر كنم. منظورم اين است كه يادتان هست سال گذشته اسكار نژادپرستانه بود؟» او گفت: «اين مراسم در 225 كشوري كه حالا از ما متنفر هستند» پخش مي‌شود.
گائل گارسيا برنال هم روي صحنه آمد و گفت: «به عنوان يك مكزيكي، كسي كه اهل آمريكاي لاتين است، به عنوان كارگري مهاجر، به عنوان يك انسان، من مخالف هر نوع ديواري هستم كه بخواهد ما را جدا كند.»
ريچ هاوارد، يكي از كارگردانان انيميشن «زوتوپيا» به هنگام دريافت بهترين انيميشن گفت: «اين فيلم انيميشن تحمل و بردباري را قدرتمندتر از ترس از ديگري نشان مي‌دهد.»
بسياري از نامزدهاي اسكار، از جمله روث نگا و لين مانوئل- ميرندا روبان‌هاي آبي‌اي كه نماد اتحاديه آزادي‌هاي شهروندي امريكا است را به لباس خود وصل كرده بودند. اين سازمان چندين فرمان اجرايي رييس‌جمهوري را زير سوال برده بود.
فيلم مستند «كلاه‌ سفيدها» كه فعالیت‌ها و عملیات‌های روزانه گروهی از داوطلبان امدادرسانی وابسته به دفاع مدنی سوری را نشان می‌دهد، جايزه بهترين مستند كوتاه را به‌دست آورد. اين جايزه هم طعنه‌اي ديگر به ترامپ بود چرا كه به خالد خطيب، فيلمبردار اجازه ورود به آمريكا داده نشد.