صاحب‌خبر - سلامت نیوز: 54 سال پیش که «حاج حبیب» تصمیم گرفت دومین برج بلندمرتبه تهران را بنا کند، هرگز تصور نمی کرد سازه فلزی محبوبش، نام پایتخت را به صفاتی متضاد سنجاق کند. ساختمانی که نامش به صفت اولین آسمان خراش فلزی و ساختمان مدرن خاورمیانه گره خورده و تهرانی‌های قدیمی می گفتند برای دیدنش کلاه از سرشان می افتاد، ساختمانی که نیم قرن پیش با حضورش، تهران را به عنوان شهری مدرن معرفی می کرد، 40 روز پیش روی سر خودش آوار شد و یکبار دیگر نام تهران را کنار صفتی دیگر ثبت کرد؛ پوسیده و بحرانی. صفتی که 5 دهه بعد از مدرن شدن پایتخت 230 ساله آن را به عنوان شهری ناایمن و خفته روی مین معرفی کرد. شروع حادثه، آغاز ابهامات به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ابتکار در ادامه نوشت: صبح پنج شنبه 30 دی ماه آتش به جان ساختمان پلاسکو و یکی از مراکز مهم تولید و فروش پوشاک تهران افتاد. گرچه از همان دقایق اولیه حادثه، ماموران 10 ایستگاه آتش نشانی برای اطفای حریق به محل اعزام شدند اما آتش قوی تری از آن بود که با تجهیزات اندک و قدیمی آتش نشانان عقب نشینی کند. آتش، به رغم 3 ساعت و نیم تلاش برای اطفای آن، نماد مدرنیته و 17طبقه پایتخت را که بیش از نیم قرن در بحران های پرآشوب آن دوام آورده بود به زانو درآورد و پایتخت نشینان را در بهت فرو برد. عمق حادثه آنجا بود که در لحظه روی دادن حادثه تعدادی از آتش نشانان و برخی از کسبه در داخل ساختمان مانده بودند. شعله های آتش پس از فروریختن ساختمان فلزی نیز بنای تسلیم نداشت و کار امدادرسانی و نجات در آوار ماندگان را سخت کرد. با گذشت 9 روز پر التهاب، در نهایت عملیات آوار بردای 8 بهمن ماه به اتمام رسید. هرچند خبرهای غیررسمی و شایعات می گفتند تعداد زیادی از افراد زیر آوارها مانده اند اما منابع رسمی تنها 20 تا 30 نفر از این آمار را تایید کردند و در نهایت آخرین اخبار بر شهادت 16 آتش‌نشان، مرگ 6 تن از کسبه، 235 مصدوم و تخریب 560 واحد تجاری مهر تایید زدند. 20 هزار تن نخاله ساختمانی به جا مانده از ساختمان 54 ساله تهران به منطقه هرندی برده شد و کار تجسس برای یافتن اجساد احتمالی و مدارک کسبه در آن ادامه یافت. گرچه بعد از آتش سوزی و ریزش ساختمان، بلافاصله ستاد خبری تشکیل شده بود تا با اطلاع رسانی رسمی از شایعات بکاهد اما تایید و تکذیب های متوالی اخبار و نبود شفافیت در اطلاع رسانی حین و پس از حادثه به شایعات قوت بخشید و ابهامات را بیشتر کرد. از لحظه شروع تا به امروز که 40 روز از حادثه می گذرد پرسش ها و ابهامات بسیاری درباره علت وقوع حادثه، تعداد کشته شدگان، مدیریت صحنه و بحران پیش آمده پس از آن به وجود آمد، ابهاماتی که پای سازمان ها و افراد بسیاری را به ماجرا باز کرد. مطالبات بی پاسخ پس از حادثه پلاسکو مطالبات بسیاری در افکار عمومی ایجاد شد؛ از پاسخ به ابهامات حادثه و عذرخواهی نهادهای مقصر تا تحقق وعده‌هایی که مسئولان در بحبوحه بحران قول انجام آن را داده بودند. مطالباتی که با گذشت یک ماه و ده روز از ماجرا آنگونه که باید پاسخ درستی به آن داده نشده و نتوانسته افکار عمومی را راضی کند. بدون عذرخواهی از جمله مهمترین نهادهایی که مردم می خواستند در خصوص اقدامات پیش و پس از حادثه پلاسکو از آن پاسخ شفافی بشنوند، مدیریت شهری و در راس آن محمد باقر قالیباف شهردار تهران بود. خواسته ای که تحقق آن دو هفته به طول انجامید. 13 روز پس از آتش سوزی و ریزش دومین ساختمان قدیمی پایتخت، شهردار تهران به عنوان مسئول اصلی مدیریت شهری و نیز مسئول مدیریت بحران پس از حادثه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی حاضر شد تا گزارشی از پلاسکو پیش و پس از حادثه ارائه دهد. او 5 روز بعد نیز برای پاسخگویی در این باره در جلسه علنی شورای شهر تهران حاضر شد. شهردار تهران در این جلسات نتوانست رضایت مجلس و شورای شهر را به دست آورد. هر دو گزارش قالیباف بدون عذرخواهی ارائه شد و بیش از آنکه گزارش عملکرد مدیریت شهری در پیشگیری از حادثه و نیز مدیریت بحران پلاسکو باشد فرار رو به جلو بود. شهردار در هر دو گزارش به جای پاسخ شفاف به پرسش ها پای سازمان های دولتی را به وسط گود کشید و گفت همه در حادثه پلاسکو مقصرند و باید پاسخگو باشند. پاسخ قالیباف به عملکرد سازمان متبوعش نه تنها نتوانست افکار عمومی و نهادهای پرسش کننده را راضی کند بلکه بر ناکارآمدی مدیریت شهری در بحران ها و حوادث احتمالی آینده صحه گذاشت. تعیین تکلیف کارگران و کسبه ۱۲۰۰ واحد صنفی در ساختمان پلاسکو فعالیت می کردند که بر اساس آمارها ۵۶۰ واحد از آن فعال بودند. بر اساس گزارشی که ایرنا نوشته، حادثه منجر به خسارت ۱۵ هزار میلیارد ریالی به این واحدها و بیکاری 2 هزار و 200 کارگر شاغل در آن شد، این در حالی ست که تقی نوربخش، رئیس سازمان تامین اجتماعی به ایسنا گفته در زمان حادثه تنها نیمی از این کارگران بیمه بودند. یکی از خواسته های مطرح شده پس از حادثه در افکار عمومی، تعیین تکلیف بیمه این کارگران و نیز اسکان کسبه ای بود که دچار خسارت شده بودند. خواسته ای که هنوز آوارها برداشته نشده محقق شد. چند روز پس از حادثه دستیار ویژه رئیس جمهور از بیمه شدن این کارگران خبر داد. همچنین کسبه‌ای که واحدهایشان را در این حادثه از دست داده بودند، اواخر بهمن ماه به صورت موقت به ساختمان تجاری نور در خیابان ولیعصر-طالقانی فرستاده شدند تا در آنجا به فعالیت خود ادامه دهند. علت حادثه، عامل فاجعه یکی از مطالبات ایجاد شده پس از حادثه پلاسکو پاسخگویی روشن درخصوص علت حادثه و نیز معرفی افراد و سازمان هایی بود که با اهمال خود زمینه ایجاد حادثه و خسارت های جانی و مالی پس از آن را فراهم کرده بودند. این مطالبه در حالی مطرح شد که از همان لحظات اولیه حادثه شایعات در خصوص عمدی بودن آن بیش از هر گمان دیگری در شبکه های مجازی دست به دست می شد. اگرچه این مسئله از سوی سرپرست دادسرای امور جنایی تهران، معاون امنیتی استانداری تهران و نیز سازمان آتش نشانی در همان ساعات اول رد و سهل‌انگاری انسانی به عنوان عامل اصلی معرفی شد اما تاکنون هیچ نهاد و فردی به عنوان مسئولی که پیش از حادثه باید بر ایمنی ساختمان نظارت می کرد معرفی نشده این در حالی ست که اظهار نظرهای مسئولان نیز به ابهامات دامن زده است. مسئولان سازمان های مختلف در همه این مدت تلاش کرده اند از سازمان خود در حادثه پلاسکو رفع مسئولیت کنند و گناه را به گردن نهاد دیگری بیندازند. شهردار تهران این حادثه را به اهمال وزارتخانه‌های کشور، کار و راه و شهرسازی ارجاع داد، وزیر کشور و کار نتیجه عملکرد شهرداری خواندند و وزیر راه نیز نتیجه سازش مدیریت شهری با سوداگران دانست. اختلاف 178 نفری! در روزهای اول حادثه که هنوز عملیات آواری برداری ادامه داشت یکی از رسانه ها از صف طولانی خانواده های مفقودان پلاسکو در کلانتری بهارستان نوشت. گزارشی که می گفت 200 خانواده اعلام مفقودی کرده اند. گرچه این گزارش از جانب جانشین رئیس پلیس تهران و در گفت و گو با رسانه ها تکذیب و گمشده ها به 10 نفر محدود شد اما تائید و تکذیب های اخبار رسمی در جریان آواربرداری به ابهامات ماجرا دامن زد. براساس اعلام منابع رسمی تنها 16آتش‌نشان و 6 کسبه در جریان حادثه زیر آوار مانده بودند که اجساد همه آتش‌نشانان و 4 فرد عادی در جریان آوار برداری و یک نفر دیگر از میان نخاله های آوار در منطقه هرندی پیدا شد. این منابع تنها گمشدن یک نفر را تایید کردند. فردی که درست 5 روز پیش و در آستانه چهلم حادثه با آزمایش DNA شناسایی شد. حالا جسد ششمین گمشده پلاسکو به خانواده اش تحویل داده شده اما هنوز هم افکار عمومی معتقدند آمار واقعی از مفقود و کشته شدگان حادثه در اختیارش قرار نگرفته است. تجهیزات به روز نشده آتش نشانی از همان لحظه های اولیه حادثه خبرها از کمبود امکانات و تجهیزات آتش نشانی حکایت می کرد؛ از نبود بالگرد در زمان اطفا و ماسک های حرفه ای برای آتش نشانان تا شیوه اشتباه اطفای حریق. موضوعی که در زمان اطفای حریق و عملیات آواری برداری و حتی در گزارش قالیباف به مجلس و شورای شهر نیز رد شد. هرچند سازمان های مسئول در این زمینه هیچ مسئولیتی نپذیرفتند و حتی قالیباف در شورای شهر مدعی شد تجهیزات به اندازه کافی هست و این آتش نشانان هستند که از آن ها استفاده نمی کنند اما باز هم پیگیری نتیجه حوادث مشابه پیش از پلاسکو از نبود تجهیزات مناسب برای حوادث و بحران های شهری با ساختار تهران می گوید. موضوعی که اعضای شورای شهر نیز بارها پس از حادثه پلاسکو بر آن تاکید کرده اند. گزارش های شورای شهر حکایت از آن دارد که بعد از حادثه خیابان جمهوری که سه سال قبل از حادثه پلاسکو رخ داد مصوبات متعددی را در مورد تامین تجهیزات مدرن برای سازمان آتش نشانی داشته است و بارها در خصوص نبود تجهیزات آتش نشانی برای مهار آتش و مدیریت حوادث در ساختمان های بلند مرتبه تهران تذکر داده شده اما شهرداری تهران اقدام موثری در اجرای این مصوبات و تذکرات انجام نداده است. ساخت پلاسکو یا نمادی برای شهدا؟ از دیگر موضوعاتی که در همان روزهای اولیه حادثه مطرح شد ساخت ساختمانی دیگر در محل ساختمان تخریب شده پلاسکو بود. این موضوع که از سوی بنیاد مستضعفان به عنوان مالک اصلی ساختمان پلاسکو مطرح و قرار شد به سرعت و دو سال دیگر محقق شود همواره محل بحث بوده است؛ اینکه ساخت این ساختمان تا چه حد می تواند اقدام درستی باشد، اینکه به جای ساخت پلاسکویی دیگر در این مکان یادمان یا موزه ای برای آتش نشانان شهید حادثه ساخته شود و یا تاسیس یک ایستگاه آتش نشانی مجهز در دستور کار قرار گیرد. تاکنون از اینکه کدامیک از این مطالبات و پیشنهادات اجرایی خواهد شد خبری به صورت جدی رسانه ای نشده است اما دو روز پیش نایب رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در مورد امکان ساخت ساختمانی تجاری مشابه پلاسکو توضیحاتی ارائه کرد. محمد مهدی تندگویان در تشریح موارد قانونی برای ساخت پلاسکویی دیگر براساس طرح تفصیلی به ایسنا گفت:«ساختمان پلاسکو در سال 41 افتتاح شده و با توجه به تبصره 8 ماده 100 قانون شهرداری‌ها و با توجه به اینکه ساختمان قبل از سال 55 ساخته شده است، لزومی به دریافت پایان کار یا پروانه ساختمانی نداشته است و برهمین اساس به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ملک پلاسکو فاقد پروانه بوده و در حال حاضر نیز در حریم درجه 2 بافت تاریخی قرار دارد، براساس بند 2-13 ضوابط طرح تفصیلی مصوب برای شهر تهران، ضوابط ساخت و ساز در محوطه‌های اطراف بناهای تاریخی و فرهنگی تابع ضوابط و مقررات مصوب سازمان میراث فرهنگی است، لذا با توجه به ثبتی بودن مدرسه ژاندارک و خانه مشیرالدوله در سازمان میراث فرهنگی که در اطراف این ساختمان قرار دارند و دارا بودن، حریم مصوب در این سازمان باید هرگونه ساخت و ساز در محل ساختمان پلاسکوی سابق، با رعایت ضوابط حریم ابنیه تاریخی باشد.» او با بیان اینکه محل ساختمان پلاسکو در محدوده حصار ناصری قرار دارد افزود:«براساس بند 5-13 طرح تفصیلی، تهیه طرح برای این محدوده باید در دستور کار قرار می‌گرفته که ظاهرا طرح همچنان تهیه نشده است، لذا تصمیم‌گیری درخصوص چنین ابنیه‌ای در کمیته تخصصی بافت تاریخی صورت می‌گیرد.» گرچه به گفته رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر امکان ساخت پلاسکو در اما و اگر قرار دارد اما یکی از کارشناسان ارشد اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در همان روز و در گفت و گو با ایلنا آب پاکی را روی دست موافقان ساخت ساختمان تجاری دیگر در این مکان ریخت. مهدی معمار زاده ساخت مجدد ساختمان پلاسکو را خلاف ضوابط میراث فرهنگی‌ عنوان کرد و گفت:«ساختمان پلاسکو در مرکز تاریخی تهران قرار داشت، در طرح تفصیلی آمده که این قسمت در حصار ناصری است و بر اساس ضوابط نمی‌توان ساختمان بلندتر از 12 متر در آنجا ساخت، از همین رو ممکن نیست که دوباره ساختمانی مانند پلاسکو ساخته شود. همچنین این ساختمان در حریم مجتمع بانک ملی است که در فهرست میراث قرار دارد و آن محوطه میدان مشق اولیه نیز محسوب می‌شود، علاوه بر این در حریم مدرسه ژاندارک نیز است و به طور کل آن قسمت حصار قاجاری است.» این کارشناس ارشد میراث فرهنگی حرمت به هویت و تاریخ شهر را از دلایل مهم اظهاراتش عنوان کرد. پلاسکو نماد تهران ناایمن گرچه پس از حادثه پلاسکو به‌دلیل ضعف حافظه تاریخی ایرانیان کمرنگ شدن مطالبات ایجاد شده پس ازآن در اذهان عمومی مثل دیگر مطالبات اجتماعی سال های اخیر ممکن است هرچند ممکن است مسئولان مرتبط علت، ابهامات و مطالبات پس از روی دادن این حادثه را مانند حوادث مشابه پیش از آن بی پاسخ بگذارند اما باید بدانیم پلاسکو ساختمانی که 54 سال پیش با حضورش حکایت از مدرن شدن تهران داشت حالا با ریزش خود نیز ناایمنی پایتخت 12 میلیونی و 230 ساله ایران را فریاد می زند. شهری که می گویند بیش از 4 هزار ساختمان آن شرایطی چون پلاسکو قبل از آوار دارند و اگر نادیده گرفته شوند نه تنها تهران بلکه امنیت ایران را تهدید می کنند.∎​