به گزارش تسنیم، جدای از سال‌ها تدریس در دانشگاه‌های مختلف و مقام و مرتبه علمی‌اش، کارنامه طولانی و سابقه‌داری در سیاست افغانستان دارد، تقریبا بیش از سه دهه فعالیت که از مهمترین آنها ریاست کمیسیون خاص و تدبیر «لویی جرگه» اضطراری در بن در سال 2001 و پس از آن بر عهده گرفتن ریاست لویی جرگه در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی بوده است.
«محمد اسماعیل قاسمیار» که هم‌اکنون عضو و مشاور روابط بین‌الملل شورای عالی صلح افغانستان است با حضور در خبرگزاری تسنیم به سؤالات خبرنگاران ما پیرامون وضعیت فعلی افغانستان، آخرین اخبار در مورد روند صلح و مذاکرات با طالبان، دستاوردهای صلح با حزب اسلامی حکمتیار و حضور داعش در افغانستان پاسخ داد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: ضمن عرض ادب و احترام، جناب قاسمیار همانطور که مطلع هستید افغانستان یک همسایه بسیار مهم برای جمهوری اسلامی ایران است و لذا تحولات داخلی افغانستان برای ما اهمیت ویژه دارد، مهمترین سؤال برای جامعه ایرانی این بوده که فعالیت گروه طالبان افغانستان بعد 15 یا 16 سال ادامه داشته و موفقیت‌های چند روزه‌ای مانند سقوط قندوز و فعالیت در مرکز افغانستان مانند ارزگان وغور و همچنین آمدن به شمال را بدست آورد و تا آنجا که آمریکایی‌ها امروز می‌گویند که طالبان را به عنوان گروه سیاسی می‌پذیرند، سؤال اینجاست که استراتژی دولت افغانستان در برابر طالبان چیست؟ اینکه آیا طالبان به عنوان تروریست به جنگ ادامه خواهند داد یا به عنوان یک گروه سیاسی حاضرند با آنها به مذاکره بنشینند؟ و اینکه آیا طالبان به دنبال مذاکره با دولت هستند؟
طالبان مخالفین مسلح هستند نه مخالفین سیاسی
قاسمیار: در ابتدا بگویم وقتی از طالبان حرف می‌زنم، منظورم طالبان افغانستانی است، فعلا طالبان را بطور کلیشه‌ای مخالفین مسلح می‌گوییم، یعنی مسلحانه با انفجار مخالفت می‌کنند، ما با این تعبیر برخی دوستان بین‌المللی که طالبان را مخالفین سیاسی می‌گویند موافق نیستیم، هدف ما این است که آنها را از مخالفت مسلحانه به مخالفت سیاسی بیاوریم، به این معنی که از کشتار مردم دست بردارند و مانند دیگر افغان‌ها زندگی عادی خود را در کنار مردم شروع کرده و به حیث شهروندان دیگر در حوزه سیاست نظرات خود را داده و در انتخابات‌های مختلف شرکت کنند.
وقتی آنها به پروسه صلح بپیوندند این‌ها واجد تمامی حقوق شهروندی می‌شود و می‌توانند به عنوان یک حزب سیاسی مبارزه سیاسی کنند، آن زمان ما طالبان را مخالف سیاسی می‌گوییم .
مروری بر نشست افغانستان و طالبان در «مری» پاکستان/مذاکرات صلح فقط یک مذاکرات بین‌الافغانی است
مسئله دیگر این بوده که ما یک نشست مستقیم با رهبری طالبان با همکاری پاکستان در منطقه «مری» و با نظارت نمایندگان سه کشور آمریکا، چین و پاکستان داشتیم، این کشورها نظارت داشته و همه آنها امروز بر این موضوع صحه می‌گذارند که مالکیت پروسه صلح با افغانستان بوده و مذاکرات صلح نیز یک مذاکرات بین‌الافغانی است و این یعنی کشور دیگری صلاحیت این را ندارند که بیایند به جای ما با طالبان صلح کنند.
بطور مثال اخیرا چند تن از سیاسیون رهبران طالبان در دوحه قطر گفته‌اند ما مستقیما برای صلح با آمریکا مذاکره می‌کنیم، این یک بیراهه است، طالبان اگر می‌خواهند بر سر مسئله دیگری با آمریکا صحبت کنند اختیارشان با خودشان است اما چطور به خودشان حق می‌دهند که در مورد صلح افغانستان با آمریکایی‌ها مذاکره کنند؟ آنها که خواستار خروج آمریکایی‌ها از افغانستان هستند پس مذاکره با آنها چه معنایی دارد؟
آمریکایی‌ها حق ندارند در مورد صلح با طالبان مذاکره کنند
شاید طالبان در این مورد اینگونه استدلال کنند که می‌خواهیم با آمریکایی‌ها در مورد خروجشان مذاکره کنیم، باز هم صحیح نیست، چرا که نیروهای خارجی براساس یک موافقتنامه دو جانبه امنیتی در افغانستان هستند پس طالبان این صلاحیت را ندارند که بخواهند در مورد این پیمان امنیتی نظر بدهند.
در مورد دفتر طالبان در دوحه هم بگویم در زمان تشکیل حکومت موقت، شورای عالی صلح و حکومت وقت افغانستان به رهبری حامد کرزی تصمیم گرفتیم که یک دفتر در دوحه قطر افتتاح و آنجا محلی باشد برای برگزاری مذاکرات و برقراری تماس با رهبری طالبان و نه بیشتر از آن، یعنی محلی برای جمع‌آوری کمک به نفع طالبان و یا محلی برای تبلیغ کارکردهای خود نباید باشد و این چیزها را موافقت نکرده بودیم و براساس آن هدفی که ما داشتیم قرار نیست این دفتر تبدیل به یک پایگاه تبلیغاتی، سیاسی شود و یا در حد و اندازه یک سفارت فعالیت کند.
طالبان به ما اطمینان دادند که این دفتر صرفا برای انجام مذاکرات و برقراری تماس‌ها خواهد بود اما مدتی نگذشت که دست‌های نابکار اسطلاعاتی در منطقه وارد میدان شد و به آنها گفتند پرچم و تابلو بر سر در دفتر بزنید که ما مخالفت کردیم و گفتیم چنین چیزی قرار نبود انجام شود و همین زمینه‌ای برای افزایش مشکل تراشی‌ها در زمینه به نتیجه رسیدن پروسه صلح شد.
تشریح وضعیت سیاسی پاکستان در منطقه/پاکستان به خطر بیفتد طالبان را قربانی می‌کند
تسنیم: فکر می‌کنید طالبان در کوتاه مدت پای میز مذاکره با دولت افغانستان حاضر می‌شود؟
قاسمیار: ببینید، شرایط کمی در حال تغییر است، مثلا پاکستان رو به تجرید می‌رود مخصوصا اینکه تعدادی از اعضای کنگره آمریکا انتقاد شدید نسبت به حمایت پاکستان از تروریست‌ها و تروریسم دارند و همین سبب شده مقداری از کمک‌های خود را به پاکستان قطع کنند و این فشار سیاسی بر پاکستان وارد ساخته، از سویی نزدیکی هند به افغانستان و نزدیکی هند با آمریکا هم سبب شده پاکستان منزوی شود.
انزوای پاکستان سبب می‌شود که این کشور براحتی بتواند طالبان را قربانی این شرایطش کند و از سوی دیگر جنگ هم یک خستگی بوجود آورده است.
امروز اگر از هر طالب سؤال کنید آنها هم این پاسخ را می‌دهند که جنگ راه‌حل نیست و باید مذاکره کرد.
نمی‌خواهیم طالبان تسلیم شود، بیایند خواسته‌های مشروع خود را بگویند
البته ذکر این نکته لازم است که طالبان نباید فکر کنند که ما از آنها می‌خواهیم که سلاح بر زمین بگذارند و تسلیم شوند، نه به این شکل نیست، ما می‌گوییم که به پروسه صلح بپیوندند و از طریق مذاکرات صلح بین‌الافغانی خواسته‌های مشروع خود را بیان کنند.
حقیقتا یک خرد و عقلانیت شرعی و سیاسی لازم است که طالبان را متقاعد بسازد که خانه خود را ویران نکنند و با راه‌حل سیاسی مشکل را برطرف کنیم، این یک وجه تمایز دیگر است که ما در مقابل طالبان راه حل نظامی ارائه نمی‌دهیم و به دنبال یک راه حل سیاسی از طریق پروسه صلح هستیم.
تسنیم: در ابتدای صحبت گفتید در مری با همکاری پاکستان نشستی با رهبری طالبان داشتید، آن زمان طالبان این موضوع را رد کردند و گفتند کسانی چون ملاعبدالرزاق در آن جلسه آمد که طالبان گفتند آنها جزو طالبان نیستند، بیشتر توضیح می‌دهید؟
قاسمیار: خیر، از نزدیکان اختر منصور و حقانی که از سران معتبر طالبان بودند با ما نشست داشتند که حتی با برگزاری دور دوم نشست هم موافقت کردند و تاریخ هم تعیین شد، پس از آن حکومت پاکستان مرگ ملاعمر را اعلام کرد و مذاکرات به بن بست خورد.
خبر فوت رسمی ملاعمر را پاکستان اعلام کرد نه افغانستان
تسنیم: البته جناب قاسمیار سرتاج عزیز مشاور نوازشریف هم اخیرا طی اظهار نظری گفته که مرگ ملاعمر را دستگاه امنیتی افغانستان افشا و مذاکرات صلح را برهم زدند. . .
قاسمیار: آنطور که ما در جریانیم این افشاگری از آن سوی مرز و از سوی پاکستان اعلام شد، درست است که در آن زمان رسانه‌های مختلف اخباری ضدونقیض منتشر می‌کردند اما آنچه مشخص بوده این است که خبر فوت رسمی ملاعمر از سوی پاکستان و درست پس از دور اول مذاکرات اعلام شد.
معتقدیم صلح با حکمتیار، طالبان را به مذاکره وادار می‌کند
تسنیم: یک موضوع دیگر توافق صلح میان دولت و حزب اسلامی و در رأس آن حکمتیار است، عده‌ای معتقدند حکمتیار دیگر زور گذشته را ندارد که در میدان عمل بر پروسه صلح تأثیرگذار باشد، نظرتان در این باره چیست؟
قاسمیار: ما در محاسبات خود اینکه چقدر حزب اسلامی و شخص حکمتیار تفنگ بدست گرفته و چقدر قدرت دارد را مدنظر قرار ندادیم بلکه گفتیم یک حزب جهادی که در مخالفت مسلحانه در مقابل ما قرار گرفته بود حاضر شد صلح کند و ما هم به دعوت خود صادق بوده و وقتی فرد یا گروهی را دعوت به صلح می‌کنیم سر حرفمان هستیم و باور داریم که اثرات روحی و روانی این پیوستن به صلح مثبت است.
تسنیم: حکمتیار از 2001 با طالبان اختلاف گسترده‌ای داشت، آیا این احساس وجود ندارد که طالبان پس از صلح با حکمتیار به نوعی لجبازی کند و باز هم مذاکرات صلح به بن‌بست برسد؟
قاسمیار: خیر، ما فکر می‌کنیم که آنها می‌بینند که حزب اسلامی با پیوستن به صلح چه امتیازات خوبی گرفته، اعضای حزب در جامعه خود زندگی مسالمت‌آمیز دارند، فعالیت‌های حزبی سرجایش بوده و می‌توانند فعالیت‌های آزاد داشته باشند و می‌توانند در انتخابات حتی کاندیدا شوند و در نهایت نامشان از لیست سیاه حذف شود و همین سبب تشویق طالبان برای پیوستن به پروسه صلح شود و اینکه می‌گویید طالبان را سر لج بیاندازد فکر می‌کنم امکانش کمتر باشد.
معمای حل نشده حضور داعش در افغانستان
تسنیم: در مورد حضور افرادی وابسته به داعش در افغانستان که در ابتدا با ملا عبدالرئوف خادم شروع شد و پس از آن اتفاقاتی که در ننگرهار افتاد، برخی اعتقاد دارند حضور داعش در افغانستان متفاوت است و بیشتر معتقدند که این افراد شبه‌نظامیان ساکن در مناطق قبایلی پاکستان مانند چچنی‌ها، ازبک‌ها، عرب افغان‌ها و یا خود پاکستانی‌ها هستند و برخی مانند ظاهر قدیر اعلام کردند که برخی حلقات در داخل دولت هم از حضور داعش در افغانستان حمایت می‌کنند، پشت پرده حضور داعش در افغانستان چیست واقعا؟
قاسمیار: داعشی که فعلا در عراق، سوریه، لیبی و یمن فعالیت دارند با داعشی که در افغانستان اسم برده می‌شود یکی نبوده و متفاوت است منتها داعش با ترس و رعب فراوان اسم خود را مطرح کرد و همسایگان ما هم در هراس هستند از نام و حضور داعش در منطقه، از بعد ایجاد ترس و هراس داعش یکی است.
نباید فراموش کنیم که امروز افغانستان تبدیل به یک معبر برای پیاده‌سازی استرتژی‌های کلان غربی‌ها شده و به وضوح می‌بینیم که یک عده بخاطر روس‌ها در افغانستان سیاست‌هایی دارند، یک عده بخاطر کشورهای آسیای مرکزی برنامه دارند و یک عده بخاطر چین در افغانستان برنامه دارند و مواردی از این قبیل، امروز هم در افغانستان چچنی‌ها، ازبک‌ها و دیگر نام داعش را به خود گرفته و به جایی رسیده که خود را از القاعده و طالبان قوی‌تر و بزرگ‌تر می‌پندارند به گونه‌ای که دنبال ناامن‌سازی اروپا و آمریکا نیز است.
داعش حاضر در افغانستان امروز آن داعش نیست اما هراس داریم که فردا داعش واقعی وارد افغانستان شود، متاسفانه شخصیت‌ها و ژنرال‌هایی که در مورد افغانستان کتاب نوشته‌اند و امروز از بزرگان در کابینه ترامپ هستند می‌گویند جنگ تا یک یا دو نسل دیگر ادامه‌دار است و این یعنی برنامه‌های درازمدت جنگ برای افغانستان.
مردم ما هنوز پاسخ قانع کننده در برابر این سؤال را نیافته‌اند که با وجود آیساف، ناتو و کشورهای متحد در افغانستان همراه با مدرن‌ترین جنگ افزارها و تجهیزات نه تنها طالبان را متلاشی نکرده‌اند بلکه در سال‌های اخیر آرایش مرتب و انسجام بهتر یافتند؟ آیا نتوانستند یا نخواستند؟
تسنیم: نزدیکی دولت افغانستان به دولت عربستان نگرانی‌هایی بوجود آورده، از طرفی حضور داعش و نزدیکی عربستان به افغانستان که این نگرانی را بوجود می‌آورد که عربستان برنامه‌هایی از طریق افغانستان برای مرزهای مشترک با جمهوری اسلامی ایران داشته باشد، نظر شما در این ارتباط چیست؟
قاسمیار: مردم ما از افراط‌گرایی با تمام اشکال و مظاهرش نگرانی و تنفر دارند بنابراین هرگاه افراط‌گرایی زیر نام‌های سلفی، تکفیری و یا وهابی و یا مواردی از این قبیل بوجود می‌آید واقعا نگران هستند، هر عملی که از هر کسی که مغایر با قرآن و سنت باشد با او موافق نیستیم و افغانستان نباید محلی برای ارعاب و افراط‌گرایی و ارحاب باشد.
ادامه دارد . . .
∎
نظر شما