خبرگزاری شبستان – گروه سیاسی/ پریسا رهنما: برجام یکی از مولفه‌های قدرت ایران است که دیپلماسی توافق‌جویی را با ابتکار عمل ایران جایگزین تهدید، تحریم و استبداد ابر قدرت امریکا و نفاق برخی کشورهای عرب منطقه کرد و با نمایان ساختن جبهه مخالف و موافق نقش منطقه‌ای ایران فصل جدیدی در روابط ایران با جهان گشود در واقع برجام تبلور یک رویکرد تعاملی است که بدون افراط های خیالپردازانه و تفریط های منفعلانه، یک راه تعامل سازنده را با بازیگران بین المللی  منطقه ای گشود و قدرت ملی را در این عقلانیت و تعادل جستجو کرده است. در این روند، بدور از ایدئولوژی زدگی، اولویت های سیاست خارجی کشور در یک تاثیر و تاثر سازنده با روند تحولات منطقه ای و بین الملل ارزیابی و تعریف شده است. این نوع دیپلماسی تعادلی باید روندی در حال تکامل باشد و ما باید سیاست خارجی و داخلی خود را در متن تحولات منطقه ای و بین المللی همواره بازتعریف کنیم. از زمان طی شده از توافق هسته ای شاهد ثمرات برجام بوده ایم.

سرویس سیاسی خبرگزاری شبستان برای بررسی بهتر تاثیرات و آینده برجام با علی اکبر سیبویه، مدیرکل امور بین‌الملل مجمع تشخیص مصلحت نظام گفتگویی انجام داده است که متن کامل این گفتگو را در زیر می خوانید:

- با توجه به تحولات بین المللی و منطقه ای آینده برجام را چگونه می بینید؟

برجام یک توافق میان دو کشور نیست که اگر یک کشور آن را ملغی کند دست طرف مقابل بسته شود. از سال 91 من سفیر ایران در عمان بودم و از همان سال مذاکرات محرمانه به مدت 2سال بین ایران و آمریکا برگزار شد از همان ابتدای امر جمهوری اسلامی ایران تاکید داشت که اگر قرار است کاری در زمینه برجام انجام شود باید در چارچوب بین المللی باشد و این شد که 5+1 به این چارچوب پیوستند و در نهایت کشورهای بزرگ دنیا به مذاکرات دو جانبه به عنوان 5+1 پیوستند و آقای ظریف به عنوان فردی فرهیخته، سیاستمدار و به اعتراف بزرگان سیاسی جهان از بزرگترین سیاستمداران جهان امروز سکان دار تیم ایران در مذاکرات اتمی بود.

اگر امروز آقای ترامپ حرف هایی را در زمینه برجام می زند این حرف ها نظرهای شخصی است و بر روی یک توافق بین المللی تاثیری ندارد. این کشورهای قدر در سطح وزرای خارجه در جریان تمام مذاکرات هسته ای حضور داشته اند و تمام فعل و انفعالات برجام را می دانند و مذاکرات را از نزدیک دیده اند و اگر آمریکا بخواهد اقدامی علیه برجام انجام دهد با سد محکم کشورهای عضو 1+5 مواجه خواهد شد.

سازمان ملل متحد بر برجام صحه گذاشته و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز کاملا برجام را تائید کرده و بارها اعلام کرده که ایران هیچ گونه تخطی از برجام نداشته و مو به مو قرارداد و مواد آن را اجرا کرده و اگر آمریکا بخواهد برجام را نقض کند به بی اعتباری بیشتر آمریکا که این روزها آوازه این بی اعتباری در خود آمریکا و خارج عنوان و مطرح شده دامن می زند و صرف نظر از مخالفت شدید 1+5 با این مساله معتقدم در داخل آمریکا مردم به حرکت در آمده و به تصمیم رئیس جمهورشان اعتراض خواهند کرد چرا که امروز یکی از مهترین دستاوردهای برجام این است که افکار عمومی دنیا وقوف کامل پیدا کرده اند که ایران دنبال بمب هسته ای نیست.

برخلاف زمان قبل از توافق که تبلیغات به گونه ای بود که ایران را به دنبال ساخت بمب اتم معرفی می کرد و حتی تهدیدهای زیادی می کردند که تمامی گزینه ها روی میز است و هر آن احتمال حمله به ایران وجود دارد. اما بعد از برجام با بازرسی هایی که به طور مرتب انجام دادند همگان و افکار عمومی وقوف تام پیدا کرد که ایران به دنبال بمب اتمی نه بوده و نه هست و نه خواهد بود.

- جمهوری اسلامی ایران چه تضمین هایی به ملت ارایه می دهد که برجام نقض نخواهد شد؟

بحث تضمین دولت به مردم اینجا مطرح نیست. اگر روزی این برجام نقض شود تمام افکار عمومی دنیا و کشورهایی که چارچوب حقوقی، انسانی و قانونی برای خودشان دارند مخالفت خودشان را با آمریکا یا هر طرفی که بخواهد برجام را نقض کند اعلام می کنند. موضع سر سختانه می گیرند وآنگهی ما چیزی از دست نخواهیم داد. تمام ساختارهای مراکز هسته ای ما به قوت خودش باقی است. یکی از نقاط سرسخت مذاکرات هسته ای ایران این بود که آمریکا پیشنهاد می داد مثل لیبی که 6-7 هواپیما تمام تجهیزات هسته ای را جمع کردند و بردند در ایران هم چنین اقدامی انجام دهند که کلا روی زمین چیزی از ساختار اتمی ایران باقی نماند.

مذاکرات بسیار جانکاهی انجام گرفت تا تیم مذاکره کننده ایران به 1+5 فهماند که برخورداری از فن آوری هسته ای حق مسلم مردم است چرا که مردم در شعارهای مداوم خود فریادی برآورده که انرژی هسته ای حق مسلم ما است اینکه در نهایت غرب به ویژه آمیکا و انگلیس پذیرفتند که ایران؛ لیبی نیست و مردم فناوری مسالمت آمیز هسته ای را می خواهند و باور کردند که حتی اگر تیم مذاکره کننده یک قدم عقب نشینی کند و از این عقب نشینی به سمت دستاوردهای دیگر بروند این اقدامشان با مخالفت شدید مردم در خارج و داخل روبر و خواهد شد. وقتی این برای غربی ها مطرح شد آن ها با پذیرش وجود و ابقای تجهیزات اتمی مذاکره را ادامه دادند بنابراین بحث دادن تضمین نیست.

ما اعلام کرده ایم که همین که برجام را نقض کنند ما همه ساختارها و مراکز اتمی را مجددا به کار می گیریم منتها از این به بعد اگر از سر بگیریم افکار عمومی دنیا و کشورها می دانند تحولی که قرار است در ساختار انرژی اتمی ایران پیش بیاید منجر به تولید بمب اتم نمی شود و خیالشان راحت است که در جهت توسعه علم و دانش های بنیان پیش می رود. ایران کشور مستقلی است و مانند لیبی نیست و با استقلال عمل تصمیم می گیرد.

- آیا جمهوری اسلامی ایران علاوه بر برگشت به شرایط قبل واکنش دیگری هم از خود نشان خواهد داد؟ آیا در سطح روابط خود با کشورهای اروپایی تغییری ایجاد خواهد کرد؟

از این به بعد با تحول به وجود آمده بعد از روی کار آمدن آقای ترامپ میبینیم که بنیان روابط آمریکا با اتحادیه اروپا ترک خورده و شکاف برداشته است . الان با همان صحبت های اولیه ترامپ که بر اروپا فشار آورد و اعلام کرد ما رسما با روسیه روابط برقرار می کنیم از همان روزهای اول اتحادیه اروپا راهش را جدا کرد. الان اتحادیه اروپا به آن سمت می رود که ساختار نظامی مستقل خودش را بدون وابستگی به آمریکا تدارک ببیند. بنابراین هرگونه نقض برجام از سوی آمریکا اولا با مخالفت شدید اروپا و افکار عمومی اروپا مواجه خواهد شد.

دیدید که دادستان کل آمریکا از داخل مقابل ترامپ برای منع ورود اتباع 7 کشور مسلمان به آمریکا ایستاد. امروزه حتی در قلب آمریکا و جهان ساختارهایی شکل گرفته اند که به دنبال حقیقت و حقیقت یابی و تجلی حقیقت هستند. این ها دیگر کاری به سیاست های استعماری گذشته ندارند و حق طلبند و مخالفت آن ها با نقض برجام عمیقا بر سیاست های مانوری جمهوری اسلامی ایران به شکل مضاعف افزوده می افزاید. مهمتر از همه ما چیزی را از دست نداده ایم و برمی گردیم همان توسعه ساختار فناوری هسته ای مسالمت آمیز خودمان را دنبال می کنیم.

- یعنی برجام قدرت چانه زنی جمهوری اسلامی در عرصه بین المللی را افزایش داده است؟

اگر اقدامی از سوی آمریکا در جهت عدم پذیرش برجام صورت بگیرد قطعا قدرت سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قالب حقانیت موضوع بیشتر تجلی پیدا می کند و این یک قدرت مضاعفی به ایران می دهد که حقانیت و حق طلبی و درستی مواضع خود را در این عرصه بیشتر متجلی سازد.

- تصمیم ترامپ برای منع صدور ویزای آمریکا برای اتباع 7 کشور مسلمان چه تاثیری بر روابط آمریکا با کشورهای جهان داشته است؟

تصمیمی که ترامپ در این زمینه گرفت و مشخصا هفت کشور را جدا کرد. یک سوال بسیار اساسی را در جهان، اروپا و افکار عمومی برانگیخت که این تصمیم چرا عربستان را که مهد تروریست پروری است را شامل نشد؟ و این مساله سیلی محکمی به ترامپ و سیاست های خارجی او زد. تصمیم ترامپ یک تصمیم سیاسی است و مبنا و هویتی ندارد. بهترین واکنش این بود که دادستان آمریکا همان روز دوم این دستور را لغو کرد و آنقدر این تصمیم بی پایه  و اساس بود که با دستور دادستانی آمریکا دوباره شرکت های بین المللی هواپیمایی  به نقل و انتقال مسلمانان همان 7 کشور که ویزا یا اقامت قانونی داشتند؛ پرداختند.

یکی از نتایج بسیار منفی این تصمیم ترامپ این بود که آن کودک 5 ساله ایرانی تبار را در فرودگاه گرفتند و دستبند زدند. این اقدام افکار عمومی دنیا را به شدت برآشفته کرد و حقیقت سیاست آمریکا را بر ملا کرد. همانطور که رهبری فرمودند ما از آمریکا متشکریم که پرده از حقیقت خودش برداشت و زحمت ما را کم کرد. سال ها ما بر این حقیقت و چهره غیر انسانی تاکید داشتیم و افکار عمومی کاری با آن ها نداشت ولی دستگیری این کودک 5 ساله حقیقت ظالمانه سیاست آمریکا را بر ملا کرد و یک جبهه جدیدی علیه آمریکا در جهان گشود.

- چه آینده ای را برای خود آمریکا با حضور ترامپ تصویر می کنید؟

با آمدن ترامپ در واقع شمارش معکوس فروپاشی آمریکا شروع شد و خود حدیث مفصل بخوان از این داستان. قرار است تحولات زیادی در داخل آمریکا که فعلا با اقدامات ترامپ به هم ریخته است ظرف مدت نه چندان زیادی به وقوع بپیوندند و نارضایتی مردم عمومیت پیدا کند و عملا به فروپاشی آمریکا مثل فروپاشی شوروی منجر شود. هیچکس فروپاشی شوروی را باور نمی کرد و شوروی به خاطر فقر فرو پاشید و آمریکا از سر سیری فرو خواهد پاشید.

- افکار عمومی ایرانی ها و اعراب در تاریخ نگاه رقیب گونه به هم داشته اند. این روند با وجود هاشمی رفسنجانی مقداری کنترل می شد. نبود وی چه میزان بر این روند تاثیر می گذارد؟

در گذشت آیت الله هاشمی یک ضایعه اسف بار و بزرگی برای نظام اسلامی و به طور کل برای جمهوری اسلامی ایران است. هاشمی رفسنجانی از قبل از انقلاب یار دیرین امام خمینی (ره) بود و او دارایی خود را در اختیار انقلاب قرار داد. من یک روحانی زاده ام و پدرم ارتباط نزدیک از سال ها قبل از انقلاب با آقای هاشمی داشت و از نزدیک واقف بر فعالیت سیاسی و ارتباط نزدیک مرحوم هاشمی با حضرت امام (ره) بودم اما خود حضرت امام هم گفتند که این انقلاب متکی به باور و اقدام مردم است. این انقلاب لازمه عصر و نگاه خدا و تحول الهی و مبتنی بر آیات قرآن مجید است که اگر مردم یک سرزمینی تصمیم بگیرند که تغییر و تحولی ایجاد کنند خداوند آن تغییر را به خواست مردم ایحاد خواهد کرد. این تحول بر آن اساس و در آن مقطع زمانی صورت گرفت که شاه با ساواک جهنمی اش تمام آزادی خواهان ما را برده و به شهادت رسانده بود و عملا یک مزدور واقعی اسرائیل، انگلیس و آمریکا بود حتی در جنگ های اعراب و اسرائیل شاه نفت اسرائیل را به صورت مجانی تامین می کرد چرا که او یک عامل مزدوری بیش نبود.

مرحوم هاشمی فردی موثر در تعائل معادلات منطقه ای بود لیکن متاسفانه برخی اعراب منطقه همچنان در تبعیت از غرب هستند و سیاستهای غرب را در منطقه در قالب ایجاد تنش دنبال می کنند.

- در اروپا راستگرایان در حال قدرت گرفتن هستند. در صورت قدرت یافتن این طیف روابطشان با ایران چگونه خواهد بود؟

آن ها راه منفی با ایران نخواهند داشت. بعد از برجام رهبران اروپا بلافاصله در همان هفته های اول با تیم های 200 تا 300 نفره وارد ایران شدند و خواستار برنامه مبادلات و سرمایه گذاری با کشورمان شدند و تنها مشکلی که در حال حاضر وجود دارد مبادلات بانکی است که هنوز در بلاتکلیفی سر می برد. نه این که از آمریکا می ترسند ولی بانک ها در چارچوب داد و ستد مالی جهانی همه به هم مرتبط هستند و آمریکا طوری ساختار مبادلات مالی و بانکی جهانی را طراحی کرده است که همانطور می گویند همه راه ها به رم ختم می شود همه راه های مالی دنیا به آمریکا ختم می شود. این است که مشکل فشار آمریکا بر بانکها همچنان پابرجا است.

- حمایت از انتفاضه از سیاست های جمهوری اسلامی ایران است جمهوری اسلامی ایران برای اثبات حقانیت ملت فلسطین نیازمند همراهی کشورهای منطقه از جمله عربستان است در این زمینه چه نظری دارید؟

عربستان در زمانی می تواند در شاهراه تحقیق حقوق مردم فلسطین حرکت کند که خودش را از وابستگی به غرب و اسراییل نجات دهد و نظام فعلی عربستان این کار را نمی تواند بکند. رژیم صهیونیستی جمله معروف از نیل تا فرات را دارد و حتی به عراق هم چشم دارد و با شاه به این توافق رسیده بود که مرزهای خود را به مرزهای ایران برساند که انقلاب اسلامی ایران توسعه طلبی اسراییل را از بین برد و ضربه مهلکی به آن زد.

ما در قرآن کریم تعبیر زیبایی داریم که خداوند می فرماید بندگان صالح خدا وارثان زمین خواهند شد و اسراییل از بین خواهد رفت و حتی این خانه هایی که رژیم صهیونیستی در قالب شهرک به زور می شازد دیری نمی گذرد که مردم فلسطین صاحبان اصلی این خانه ها خواهند شد لیکن باید مقابل توسعه طلبی اسراییل در هر مقطع ایستاد.

- جایگاه مساجد را در ارتقای آرمان های انقلاب اسلامی و رسیدگی به آن ها را بعد از انقلاب چگونه ارزیابی می کنید؟

مسجد همیشه مامن ، ماوا و پناهگاه مردم بوده است و مردم هر محل درد و دل خود و حتی مناسبات خویش را در مساجد برگزار می کردند و بعد از انقلاب اسلامی نیز مساجد پایگاه های بسیار مهمی برای تحقق و پیروزی انقلاب بود حتی بسیج محل در مساجد شکل گرفت. اعتقاد دارم به نظافت و تمیزی مساجد باید بیشتر عنایت داشت چرا که النظافه من الایمان اما متولیان مساجد به وظایف خویش در اینباره آنطور که باید عمل نمی کنند.

انقلاب اسلامی 38 سال از آن گذشته است و هنوز مصلی نداریم و مصلی تهران تبدیل یه یک مرکز تجاری شده است. هنوز این گلدسته ها عریان است. صفوی ها مساجدی را در اصفهان ایجاد کردند که هنوز زیباتر از آن ها نداریم و محور گردشگری ایران بشمار می آیند. انقلاب اسلامی بعد از 38 سال هنوز نتوانسته است برای خودش یک مصلی بسازد اگر پول نیاز دارند شماره حسابی اعلام کنند مردم حاضرند به ساخت آن کمک کنند.

مساجد ما تمیز نیستند به استثنای مساجد خیابان ولیعصر تهران یا مساجدی که توسط تجار و بازاری ها اداره می شوند. نقیصه های بهداشتی مساجد از نقیصه های بزرگ ماست. در سال های اول انقلاب وقتی علما به کنفرانس اندیشه اسلامی می آمدند به مساجد ما می رفتند نامه ای به وزارت خارجه نوشته بوند که مساجد ایران بیانگر چهره واقعی مسجد اسلامی نیست و مساجد باید جدا باشند و اطراف آن ها فضای سبز باشد نه چسبیده به دکان و مراکز درآمدزایی.

مساجد کوچک ما در کوچه و خیابان ها از نظر زیبایی و نظافت چار مشکل هستند. این تشکیلاتی که برای حفظ و نگهداری مساجد ایجاد شده است وظایف خود را به خوبی انجام نمی دهند. در نامه مورد اشاره ای که در وزارت خارجه اوایل انقلاب به دست ما رسید یکی از علما نوشته بود نباید در بنای مساجد مغازه باشد چرا که مغازه های متصی به مسجد به معنویت مسجد لطمه می زند.