او در سال 622 هجری قمری در شهر «مولتان» پاکستان اقامت گزید و فعالیت‌های زیادی برای خدمت به اسلام در شبه قاره هند انجام داد.
مقبره این عارف نامی در «سهوان» یا «سیوان» پاکستان که میعادگاه هزاران زائر مشتاق از شبه قاره هند و سراسر جهان است، 28 بهمن‌ماه، مورد هدف گروه تروریستی داعش قرار گرفت و در پی وقوع انفجاری انتحاری در این مکان بیش از 80 تن کشته و ده‌ها نفر نیز زخمی شدند.
احمد عبدالله‌پور، وابسته فرهنگی ایران در «حیدرآباد» پاکستان با توجه به فعالیت‌های شاخص عثمان مرندی و جایگاه ویژه وی در بین مسلمانان این کشور مطلبی را به منظور آشنایی بیشتر با این شاعر و عالم بزرگ در اختیار ایکنا قرار داده است که با هم می‌خوانیم:
عثمان مرندی معروف به «لعل شهباز قلندر» در سال 583 هجری(1187 میلادی) در خانواده سیدكبیر در مرند از توابع آذربایجان شرقی متولد شد و در سال 622 ه.ق به شرق هجرت و در مولتان اقامت گزید و در نهایت در 21 شعبان 673 پس از عمری فعالیت در عرفان و خدمت در نشر اسلام در شبه قاره، جان به جان آفرین تسلیم کرد و در «سهوان» به خاك سپرده شد.
سهوان، شهری باستانی با قدمت چندین قرن با فاصله حدود ۱۲۰ کیلومتر در غرب «حیدرآباد» پاکستان است. پس از فوت مرندی نام این شهر به «سهوان شریف» تغییر نام یافت.
احیای اسلام در محله بدنامان و فاسدان
محل اقامت او در سهوان یا سیوان، محله بدنامان و فاسدان مولتان بود. او در برابر اعتراض مریدان که «بهترین جاهای شهر متعلق به توست باید در آنجا اقامت کنی»، می‌گفت که «در جای پاک، پاک زیستن نه از مردی است؛ مردی آن است که در این محله پاک بزی».
طولی نمی‌کشد که ساکنان آن منطقه بدنام از برکت قدوم او به انسانیت و اسلام برمی‌گردند. در شبه قاره هند معجزات زیادی را به او نسبت می‌دهند و زندگینامه این عارف ایرانی در همه کتاب‌های تذکره هند و پاکستان آمده است.
گفته می‌شود عثمان مرندی را بدان جهت لعل(سرخ) می‌نامیدند كه او همواره به یاد موطن خود، مرند جامه سرخ‌رنگ که لباسی رایج در زادگاهش بود، به تن می‌كرد.
وقتی هلاكو، امپراطور مغول در سال 656 ه.ق (1258 میلادی) با تصرف شهر «بغداد» بساط خلافت عباسیان را برچید و قلعه‌های فداییان حسن صباح را در الموت و دیگر نقاط ایران به تصرف در‌آورد، برای بازماندگان اسماعیلیان مقیم الموت، راهی به جز پناهنده‌شدن به سرزمین‌های دوردست نماند.
شیعه دوازده امامی با وجود مخالفت حاکمان وقت
یکی از افرادی که در اثر حمله مغول‌ها به ایران مجبور به مهاجرت شد، عثمان مرندی از نوادگان امام جعفر صادق(ع) بود که با وجود تعلق‌داشتن به نسب اسماعیلیه؛ اما خود كیش اسماعیلیه نداشت و زمانی كه شیعه‌بودن از نظر خلفا و حاكمان وقت، جرم تلقی می‌شد، او شیعه دوازده امامی بود و یكی از پیروان طریقت «سهروردیه» در سند به شمار می‌رفت.
لعل شهباز قلندر هم عصر مولانا جلال‌الدین بلخی( ولادت 604 هجری و وفات 672 هجری قمری) بوده؛ اما یكی در شرق فلات ایران (سیوستان هند) و دیگری در غرب آن(قونیه آسیای صغیر) و معلوم نیست كدامیک از دیگری تأثیر‌پذیری داشته است.
تدریس تألیفات در دوره استعمار انگلیس
شهباز قلندر، عالمی بزرگ و زبان‌شناسی ماهر بود. در رشته صرف و نحو مهارت داشت و در دوره حکومت استعمار انگلیس، تألیفاتش در مساجد و مدارس «سند» پاکستان تدریس می‌شد. از آثار وی کتاب صرف و نحو، میزان صرف، کتاب عقد و وجودالعاشقین از شهرت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.
نویسنده و شاعری توانا
وی نویسنده و شاعر پارسی‌گوی توانایی بود. در ادبیات عربی و فارسی مهارت، و در تفسیر حدیث و فقه تخصص داشت. مجموعه اشعار او به نام «دیوان قلندر» در سال ۱۹۹۸ میلادی منتشر شد. عثمان مرندی می‌گوید:
شهباز لامكانم، من در مكان نگنجم
عنقای بی‌نشانم، من در نشان نگنجم
مرور برخی از اشعار شهباز قلندر نشان‌دهنده روحیات عرفانی و حالات معنوی اوست. از جمله این اشعار می‌توان به ابیات زیر اشاره کرد:
جام مهر علی‌ست در دستم باده از جام خورده‌ام مستم
کمر اندر قلندری بستم از دل پاک حیدری هستم
حیدریّم، قلندرم، مستم بنده مرتضی علی هستم
این حالات عرفانی و صوفی مسلک وی در اشعاری که بر مزار او نوشته شده، نیز قابل مشاهده است.
شهباز لامکانم، من در مکان نگنجم عنقای بی‌نشانم، من در نشان نگنجم
من آن دُرّم که در بحر جلال‌الله بودستم به کوه طور با موسی کلیم‌الله بودستم
برای عثمان مرندی كشف و كرامات زیادی نقل كرده‌اند و در وصف او اشعار زیادی را سروده‌اند.
زائران حرم حرمت او می‌رسد فوج فوج از هر سو
عجب دیدم به درگاه قلندر نجف چون مشهد شاه منور
طواف تربت آن شاه سرور ثواب غازیان را حج اكبر
بقعه باشکوه بر مزار با کاشی‌کاری‌های زیبا
در سال 1621 میلادی به دستور شاه جهان، پادشاه عادل و مقتدر هند، بقعه مجلل و باشكوه فعلی با كاشی‌كاری‌های زیبا برای عثمان مرندی ساخته شد، این بنا زیباترین بنای سهوان به‌شمار می‌آید.
آرامگاه و تربت او به‌ویژه پنجشنبهها میعادگاه هزاران زائر مشتاق و عاشقان اهل دل است. مراسم ویژه بزرگداشت این عارف نامی با عنوان «عرس لعل شهباز قلندر» همه ساله مطابق تقویم هجری قمری، هجدهم شعبان به مدت 6 روز و در برخی منابع 3 روز ذکر شده است، برگزار می‌شود.
در این مراسم ارادتمندان «لعل شهباز قلندر» از پاكستان، هند و سراسر جهان در مزار او حضور می‌یابند و «دهمال»* می‌كنند. پنجشنبهها نیز دهمال برگزار می‌شود كه تعداد زیادی از زائران در آن شركت می‌كنند.
*گفته می‌شود كه دهمال در اصل «ده میل» (10 مایل) بوده است كه لعل شهباز قلندر به یاد امام سجاد(ع)، ماتم‌كنان مقدار ده مایل قدم می‌زد كه بعدها به مرور زمان به آیینی صوفیانه تبدیل شد.
*شبه قاره هند بخش شبه جزیره‌ای جنوب آسیا و دربرگیرنده کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش، نپال، بوتان و تا حدودی میانمار است.
نظر شما