تین‌نیوز| وبلاگ عباس آخوندی-روز یکشنبه، مجلس شورای اسلامی با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی موافقت کرد و شکل‌گیری شرکت راه‌آهن حومه‌ای را به تصویب رساند. این یکی از آرزوهایی بود که داشتم و برای آن تلاش فراوان کرده بودم. اين روزها هواي تهران بسیار آلوده بوده و بحث آن نقل همه محافل است. یکی از منابع مهم آلودگی، آلاينده‌هاي متحرك است كه خودروهای شخصی سهم بالایي در آن دارند.

 
آنچه معمولا از ديده‌ها مغفول بوده، اما سهم بسزایي در آلودگي هواي ما دارد، خودروهایی است که همه روزه از حومه شهر به تهران می‌آیند و قطعا در مرز ورودي شهر متوقف نشده و بر ترافيك شهر افزوده مي‌شوند. البته این اختصاص به تهران نداشته و مساله عمومی تمام کلان‌شهرها است. صرفا در تهران، روزانه حدود 500 هزار خودرو به شهر وارد می‌شوند و تقريبا همین مقدار خودرو خارج می‌شود.

این رقم معادل 20 درصد تعداد خودروهایی است که در شهر تهران در حال حرکت هستند و احتمالا کیفیت توليد آلايندگي آنها به‌طور میانگین از معدل خودروهایی که در سطح شهر تهران در حال حرکت هستند، بدتر است.

اگر از منظر تعداد مسافر حساب کنیم روزانه حدود یک میلیون و 200 هزار مسافر به شهر تهران وارد و از آن خارج می‌شوند. با توجه به اینکه این مسافران همه روزه مبدأ و مقصد مشخصی را طی می‌کنند، قطعا جابه‌جایی آنها با قطار حومه‌ای هم از حیث ایمنی و هم از حیث آسایش و بهره‌مندی از زمانی که برای سفر روزانه صرف می‌کنند و نهایتا به‌منظور کاهش آلودگی هوا، یک ضرورت انکارناپذیر است. اين راه را همه كشورهاي ديگر پيموده‌اند و تاكنون براي حل مشكل سفرهاي حومه‌اي، در هيچ كشوري راه مناسب‌تري پیدا نشده است. البته آمدوشد در درون شهر تهران راهکاری ندارد، جز اینکه توسعه جهشي حمل‌و‌نقل عمومی به لحاظ كيفي و كمي در يك زمان فشرده در دستور کار دولت و شهرداري‌ها قرار گیرد. البته شكل كامل اين بسته، شامل حمل‌ونقل درون‌شهری، حومه‌ای و برون‌شهری به‌صورت توام می‌شود.

از این رو، این سیاست نیاز به یک سیاست مکمل در نظام توسعه و طراحی شهری دارد تا بتواند از سیاست حمل‌ونقل عمومی حمایت کند. شهرسازی ریل‌پایه ضرورتی است که به‌عنوان مکمل راه‌آهن حومه‌ای باید به‌کار بسته شود. به‌کارگیری این دو راهکار بنیادین یک تغییر انگاره اساسی در الگوی سکونت‌گزینی و مدیریت جابه‌جایی شهروندان است.

این یک تغییر انگاره در طراحی شهری و سبک زندگی مردم است. اینکه هنوز تمرکز مدیریت شهری بر توسعه اتوبان‌ها و معابر عبور خودروها است، به معناي رواج خودرومحوري است. اين يعني تقاضاي سفر بيشتر با خودروی شخصي كه منتج به ترافيك بيشتر و آلودگي هواي كشنده‌تر مي‌شود. در حالي كه رویکرد غالب امروز دنيا به‌دنبال تسهيل جابه‌جایي مردم در بستر حمل‌ونقل عمومي است، در ایران رویکرد تسهيل جابه‌جایي خودرو دنبال می‌شود. از اینکه دیده مي‌شود كه شهروندان، سلامت، امنیت، ايمني، آسایش و کیفیت زندگی آنان در کانون توجه قرار ندارد، باید افسوس خورد و باز از اینکه هنوز عده‌ای برخلاف همه كشورهاي پيشرفته دنيا گمان می‌کنند که ایستگاه‌های راه‌آهن مانع توسعه شهری هستند و در پی جابه‌جایی آنها هستند نیز باید متاسف بود. لیکن، خبر خوب این است که موضوع شکل‌گیری راه‌آهن حومه‌ای در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. از این مصوبه باید خشنود بود و آن را به فال نیک گرفت.

قطعا این مصوبه نوید یک تغییر بنیادین را در نظام جابه‌جایی و الگوی سکونت‌گزینی می‌دهد. متعاقب آن، خوشبختانه پیش‌نویس راهبردهاي شهرسازي مبتني بر حمل‌و‌نقل عمومي در دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی در حال بررسي نهایي است که امیدوارم در جلسه هفته آینده این شورا به تصویب برسد و سرفصل جدیدی در نظام طراحی شهری ایران باشد. لازم به تاکید است که سه شبکه راه‌آهن دوربرد، راه‌آهن حومه‌ای و قطار شهری باید با هم تبادل معنی‌داری داشته باشند تا بتوانند جابه‌جایی درب تا درب را برای مسافران در فاصله‌های کوتاه و بلند و درون شهر فراهم آورند.

این ترکیب سه‌گانه باید در سطح بالایي با يكديگر و ساير مدهاي حمل‌و‌نقلي هماهنگ و سازماندهی شوند که شهرسازی مبتنی بر حمل‌و‌نقل همگاني (Transit Oriented Development, TOD) در کشور پایه‌گذاری شود. ضمنا بيش از 90 درصد از TODهاي دنيا ريل‌محور هستند كه آن را «شهرسازي ريل‌پايه» مي‌ناميم.

صرفا برای اینکه یک درک واقعی نسبت به این حرف ایجاد شود، خوب است تصوری داشته باشیم از شبکه‌ای ريلي که از کرج و حومه آن، شهریار، پرند، اسلامشهر و مناطق جنوب غربی تهران گرفته تا ورامین، پاکدشت و مناطق جنوب شرق تهران تا پردیس، بومهن، رودهن و مناطق شرقی و شمال شرقی تهران را از یکسو به شبکه قطار شهری تهران متصل سازد و از سوی دیگر به‌صورت راه‌آهن سریع بتواند قطارهای شمال شرق را به غرب و جنوب غرب تهران و همچنین جنوب شرق و جنوب را به غرب و شمالِ غرب وصل سازد. این از جمله پروژه‌هایی است که این وزارت در دست بررسی و طراحی دارد و در مذاکره با سرمایه‌گذاران بین‌المللی در میان می‌گذارد. اینک با تصویب مجلس با پشتوانه بیشتری می‌توان این هدف را پی گرفت. البته این کار مستلزم سرمایه‌گذاری عظیم در تهران و سایر کلان‌شهرها است.

لیکن، من بر آن اندیشه‌ام که هزینه-فایده فنی، اقتصادی و اجتماعی آن مثبت است و بر کیفیت زندگی مردمان اثر مثبت فراوانی خواهد داشت. در این باره در آینده بیش از این با مردم سخن خواهم گفت. نکته مهمی که در این مصوبه وجود دارد، درک درست از تفاوت ماهیت و سیستم عملکرد قطارهای حومه‌ای با قطارهای دوربرد میان‌شهری و هم با سیستم قطارهای درون‌شهری است. این قطارها از آنجا که فاصله‌هایی بلندتر از جابه‌جایی‌های درون‌شهری و کوتاه‌تر از برون‌شهری را طی می‌کنند، نیازمند طراحی واگن‌های ویژه با سرعت خاص هستند. سیستم اعزام و فاصله اعزام قطارها معمولا صبح‌ها از سوی حومه به درون شهر دارای وضعیت بیشینه است و بعدازظهرها به‌صورت بالعکس. ضمنا به علت اينكه سفرهاي كاري را شامل مي‌شود، حساسيت آن نسبت به نظم و قابليت اطمينان، بسيار بالا است. به‌عنوان وزیر و همچنین به‌عنوان یک شهروند از مجلس شورای اسلامی سپاسگزارم که چنین مصوبه‌ای را داشت. امید که این یک گام بنیادین در بهبود هوای تهران و تمام کلان‌شهرها باشد.