هر ساله روز عاشورا که به پایان می رسد، شیعیانِ حزین و بازگشته از عزاداری ها، آئین ها و مراسم این روز از اخبار و تصاویری بهت زده می شوند که بزرگسالان و حتی خردسالانی را تیغ بر دست و سر و غرقه در خون و جراحت به عنوان “عزاداران شیعه” در رسانه های مطرح جهان به تصویر کشیده است. این سوال هماره تکرار می گردد که چرا این خیزش و رستخیز پر از حمیت و حماسه و سرشار از جلوه های متنوع انسانیِ عزاداران حسینی در سراسر جهان چنین تنگ و تاریک و مشمئز در انظار عمومی جهان نمود یافته است؟ و راه پایان دادن به این ظلم مضاعف چیست؟

این در حالی است که اعتقاد به جهانشمول بودن پیام، ارزش ها و اهداف قیام عاشورا از باورهای شیعیان است که بر این مبنا انعکاس و معرفی صحیح آن را در گستره ای فرامذهبی ضروری ساخته است. لذا نمی توان از کنار تحریف شمایل شامخ شعائر حسینی به راحتی گذشت و برای آن چاره ای نیاندیشید.

این رخداد که چرا از میان هزاران جلوه انسانی و حتی برخوردار از پیوست ها و جذابیت های ژورنالیستیِ شعائر حسینی در ایران و دیگر کشورهای جهان تنها یک جزء از عادات پردافعه جمع مشخصی از اقشار شیعه در چند نقطه از کشورها در رسانه های مطرح جهان برجسته می گردد جای بررسی و چه بسا پژوهش مستقلی را داشته باشد اما فارغ از این مسئله به نظر می رسد قبل از رهگیری انواع عداوت ها و غرض ورزی های احتمالی پیرامون شیعه و شعائر مذهبی آن، تأملاتی چند درباره لوازم انعکاس و تفهیم صحیح شعائر حسینی در سطح بین الملل و تأمین زیرساخت هایی برای شکل دهی حرکتی برای این هدف دشوار ضروری باشد.

در همین حال نباید از نظر دور داشت که انقلاب اسلامی ایران که قیام عاشورا از ارکان حیات و تداوم آن شمرده می شود در رابطه تنگاتنگی با مسئله شعائر حسینی قرار گرفته که سلامتِ کارکرد و جلوه صحیح هرکدام بر دیگری تأثیر مستقیم دارد و در قضاوت افکار عمومی مورد توجه و استفاده قرار می گیرد.

از این رو برخی بایسته های این مسیر در این نوشتار مرور می گردد.

تأسیس و توسعه «فقه شعائر»:
شاید مهمترین زیرساخت مورد نیاز این مسیر دشوار تأمین یک وحدت رویه فقهی و فتوایی و در عین حال انضباط استدلالی باشد که تنها از رهگذر توجه به «فقه شعائر» میسر است. موضوع علم فقه و نظام فقهی موجود و اجتهاد فعلی ما «فعل مکلف» و افعال مکلفین است و سامان دهی و تصحیح عادات و رسوم و آئین هایی که ذیل عنوان شعائر حسینی بروز می یابد در این چارچوب میسر می گردد و عمق و اِصالت و سلامت آن ها درعین تنوع قومی و جغرافیایی و آئینی تضمین می گردد.
البته ممکن است گفته شود برخی از چالش ها و جلوه های غیرقابل قبولی که تحت عنوان شعائر حسینی عرضه و توجیه می گردد بعضا خود را متکی به فقه و فتوا نشان می دهند اما باید گفت و دانست جهت دهی همه این مسائل به کانال «فقه شعائر» بستر تضارب علمی و رد و حذف استدلال های ضعیف و متقابلا تحکیم و فراگیرشدن عمل به فتاوای قوی و ناظر به اجتهاد جواهری و مقتضیات زمان و مکان را مهیا می سازد. خوشبختانه سالیانی است دروس و کرسی های فقهی عالی و تخصصی(درس خارج) با عنوان و موضوع «فقه شعائر» در حوزه علیمه قم و نجف اشرف شکل یافته است که امید می رود عمق و ابعاد بیشتری یابد.

بسط گفتگوها و ارتباطات درون شیعی:
تنوع شگفت آور آئین های محرم و عاشوراء از ملل شرق آسیا گرفته تا غرب آسیا و خاورمیانه و نیز اروپا و قاره امریکا طبعا جلوه های شعائر حسینی را متکثر و آمیخته با سنن و آداب و فرهنگ های قومی و ملی و اسطوره ای ساخته است که آن را باید به مثابه فرصتی گرانبها نگریست و در عین حال نسبت به آفات احتمالی متذکر شد که بسط گفتگوها و ارتباطات درون شیعی علاوه بر تفاهم و تقارب و گسترش هماهنگی ها در مقابل سوء استفاده بدخواهان از بهترین راه های برچیدن آفات و تحریفات و عادات غیرشرعی است و نباید قبل از آزمون این راه، مسیر دیگری چون شماتت یا اتهام زنی را پیش گرفت.
این بسط گفتگوها و تبادلات درون شیعی را باید تا سطوح مراجع تقلید و رجال دینی که بیشترین مسئولیت را نسبت به تصحیح و صیانت از شعائر حسینی دارند ادامه داد و در واقع از آنجا آغاز کرد و از آن حمایت نمود و دانست که بستر مباحثات علمی و فقهی و رفت و آمدهای همراه با احترام و تکریم متقابل در سطح حوزه های علوم دینی برقرار و موجود است.

کمپین های فراگیر رسانه ای:

بدیهی است تصحیح آنچه به اشتباه یا تحریف از شیعه و شعائر حسینی در رسانه های مطرح جهان انعکاس می یابد متقابلا مواجهه ای رسانه ای را می طلبد که تشکیل کمپین های مشترک و فراگیر رسانه ای توسط جوامع شیعه می تواند بسیار راهگشا و تأثیرگذار باشد. بسط گفتگوها و ارتباطات درون شیعی که در محور قبل گذشت می تواند چنین حاصلی نیز داشته باشد و زمینه را برای چنین حرکت هایی مهیا کند.
در حال حاضر بالغ بر 60 شبکه ماهواره ای شیعی فعال است که عدد اندکی نیست گرچه عموما مشاهده می شود در چیره شدن بر هیمنه و حصر رسانه های معارض و امواج شیعه هراسی کامیاب نبوده اند اما می توان این ظرفیت ها را در قالب کمپین های متکی بر مطالعات دقیق رسانه ای به یکدیگر پیوند داد و احیا نمود و جبهه ای فراگیر و تأثیرگذار شکل داد. فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نیز از همین سنخ ظرفیت ها است.

4٫ الگوسازی مطابق با نیازهای انسانی ملل:
باور شیعه بر جهانشمول و مبتنی بر فطرت بودن پیام و آرمان عاشوراء و امام حسین علیه السلام است که گونه ای الاهیات قابل درک برای ابناء مختلف بشر را در پیش روی آنان می گذارد. از این رو ضروری می نماید جوامع مختلف شیعه در کشورها و قاره های مختلف، ادراک ها، نیازها و چالش های روز ملل خود را مد نظر داشته و تلاش کنند جنبه الهام بخشی شعائر حسینی را ناظر به آن ادراک ها و نیازها به میدان آوردند. نباید فراموش کرد ارزش ها و معیارهای رایج در میان ملل غیرشیعه می تواند بخشی از شعائر حسینی را در میان آنان موجه و مطلوب ساخته و همچنین بخشی دیگر را غیرقابل فهم و دفاع سازد پس باید برای الگوسازی ناظر به نیازها و معیارهای انسانی ملل کوشید.

پایگاه رصد

انتهای متن/