آرمان - رضا رئيسي: از همان روزهاي ابتدايي روي كارآمدن دولت تدبير و اميد موضوع شبكه‌هاي اجتماعي و نحوه تعامل و مواجهه با آن به بحثی داغ در سپهرهاي مختلف سياسي و اجتماعي تبديل شده بود. از يكسو حضور تني چند از مقامات عاليرتبه دولت در شبكه اجتماعي چون فيس بوك و نيز اظهارنظرهاي تامل برانگيز و تعامل مدارانه پيرامون شبكه‌هاي اجتماعي از سوي دولتمردان، تا چند ماه بحث رفع فيلتر فيس بوك را به موضوع مورد بحث در محافل مختلف تبديل كرده و از سوي ديگر رشد روزافزون كاربران گوشي‌هاي هوشمند و به موازات آن شبكه‌هاي اجتماعي موبايل محور كه رشد سونامي واري را در لايه‌هاي مختلف و متكثر اجتماعي تجربه مي‌كرد، نحوه مواجهه با اين پديده‌هاي نوين و نرم افزارهاي پرشمار شبكه‌هاي اجتماعي را به دغدغه مسئولين تبديل كرده است. در يكسو دولت با نگاه تعاملي و غيرانسدادي به اين مقوله نگريسته و چنين گفته مي‌شد كه نحوه مواجهه با برخي ناهنجاري‌ها و محتواي مجرمانه در چنين شبكه‌هايي نه در حذف و انسداد آنها كه در برخورد اقناعي، فرهنگ‌سازي و البته به‌كارگيري هوشمندانه ابزارهاي فيلترينگ در حذف محتواي مجرمانه است. دولتي‌ها شبكه‌هاي اجتماعي را نه به مثابه يك تهديد مهار نشدني كه يك فرصت براي بسط دانش و آگاهي ديده و اعتقاد نداشتند بداخلاقي‌ها و انحراف‌هاي اندك، توجيهي براي انسداد و حذف كليت اين شبكه‌هاست. در سوي ديگر عده‌اي از سياسيون جناح منتقد دولت شبكه‌هاي اجتماعي را جملگي و از اساس ابزارهاي جاسوسي و فاقد هر گونه ارزش عنوان كرده و خواستار برخورد تمام عيار و بدون اغماض در اين خصوص بودند. اين مباحث موافق و مخالف هراز گاهي در رسانه‌ها مطرح شده و نمود مي‌يافت تا آنكه نامه معاون اول قوه قضاييه به وزير ارتباطات اين مقوله را به مرحله‌اي تازه رهنمون كرد. 

 اخطار براي ساماندهي فضاي شبكه‌هاي اجتماعي

10 ارديبهشت ماه سال جاري دبير«كارگروه تعيين مصاديق محتواي مجرمانه» پس از درج شايعاتي پيرامون فيلتر شبكه اجتماعي واتس آپ، ضمن تاييد تصويب اين موضوع در جلسه اين كارگروه در اواخر اسفند ماه سال1392، از عدم اعمال اين مصوبه توسط وزير ارتباطات خبر داد و يكي از علت‌هاي اين حكم را خريد واتس آپ توسط مارك زاكربرگ صهيونيست عنوان كرد. در همان برهه همچنين اعلام شد كه يكي از مقامات قضايي استان فارس نيز دستور فيلتر شدن واتس آپ را صادر كرده است. با وجود تمامي اين فراز و نشيب‌ها دولت از فيلتر واتس آپ سرباز زد. وزير ارتباطات طي چند گفت‌وگو مخالفت صريح وزارتخانه متبوعش را با فيلتر اين شبكه اجتماعي اعلام کرد. بالاخره در 30 شهريور سال جاري معاون اول قوه قضاييه حجت‌الاسلام محسني اژه‌اي طي نامه‌اي به وزير ارتباطات، با اشاره به انتشار برخي مطالب خلاف و مجرمانه در شبكه‌هاي اجتماعي واتس آپ، وايبر و تانگو و مديريت اين رسانه‌ها توسط كشورهاي معاند، خطاب به وي نوشت: «با عنايت به اينكه با وجود استمهال سه‌ماهه جنابعالي و همكاران محترم مبني بر اعلام آمادگي درباره فراهم‌آوري امكان مسدود‌سازي و پالايش هوشمند محتواي مجرمانه در شبكه‌هاي موصوف و ارائه شبكه‌هاي اجتماعي داخلي همسطح با شبكه‌هاي مذكور، مع الاسف تاكنون اقدام موثري به عمل نيامده است لذا در اجراي دستور رياست محترم قوه قضاييه حضرت آيت‌ا... آملي ظرف مدت حداكثر يك ماه نسبت به فراهم آوردن زمينه و بستر فني مورد نياز مسدودسازي و كنترل اطلاعاتي موثر شبكه‌هاي ياد شده اقدام عاجل صورت پذيرد، در غير اين صورت قوه قضاييه در راستاي وظايف ذاتي خود نسبت به مسدودسازي شبكه‌هاي اجتماعي داراي محتواي مجرمانه اقدام مقتضي به عمل آورده و با متخلفين از دستورات قضايي، در هر رده‌اي طبق قانون برخورد خواهد نمود.» بسياري اين نامه را دستوري براي فيلترينگ اين شبكه‌ها پنداشتند اما اتفاقات بعدي و اظهارنظرهاي تكميلي حاكي از آن بود كه منظور قوه قضاييه جلوگيري از انتشار محتواي مجرمانه در اين شبكه‌ها به عنوان اولويت اصلي و اوليه و نه مسدود‌سازي آنان بوده است. 

 فرهنگ‌سازي به جاي مسدود‌سازي

روز گذشته و پس از چند روز وزیرارتباطات نسبت به نامه ارسالي از سوي معاون اول قوه قضاييه واكنش نشان داده و ضمن آنكه تصريح داشت قولي مبني بر رفع اين موضوع طي 3 ماه نداده است، تاكيد كرد: تعداد اين شبكه‌ها اينقدر زياد است كه مسدود كردن آنها راه‌حل مناسبي نيست. محمود واعظي در حاشيه جلسه هيات دولت در گفت‌وگو با خبرنگاران، گفت: در ارتباط با شبكه‌هاي اجتماعي از همه ابزارهايي كه وجود دارد و استفاده مفيد انجام مي‌شود، حمايت مي‌كنيم. از مردم خواهش كرديم كه خودشان فرهنگ استفاده از آن را رعايت كنند و به هم تذكر بدهند. وي اختلاف سليقه در نحوه مواجهه با پديده شبكه‌هاي اجتماعي را نيز ناشي از اين نكته مي‌داند كه ما مي‌گوييم اگر با بستن چند شبكه مشكل حل مي‌شد اين كار را مي‌كرديم اما بستن شبكه‌ها باعث شد كه مردم فيلتر شكن روي موبايل‌هاي خود نصب كنند. وي در همين رابطه گفته است: روزي كه «وي‌چت» فيلتر شد براي نخستين بار در 48ساعت حدود 2 ميليون‌نفر فيلترشكن در موبايل‌هايشان نصب كردند كه اين پسنديده نبود. وزير ارتباطات همچنين گفت: دنبال اين هستيم كه محتواي مجرمانه در فضاي مجازي پاك شود، اما آنچه كه خلاف عفت اخلاق و امنيت عمومي و امنيت كشور باشد هيچ كس مخالف فيلتر آن نيست. وي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي داخلي را داراي مزيت فراوان عنوان كرده و تاكيد دارد كه از نخبگان و كارشناسان خواسته شده تا اين شبكه ها را راه‌اندازي كنند. واعظي خواستار فرهنگ‌سازي پيرامون استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي شده و راه‌حل ساماندهي شبكه‌هاي اجتماعي را در اين چارچوب و نه مسدود‌سازي عنوان كرده و از معدود كاربران متخلف نيز مي‌خواهد كه رعايت قوانين و اخلاق را بكنند تا امكان استفاده از اين ابزار براي آيندگان نيز وجود داشته باشد. 

 اظهارات رئيس قوه قضاييه و فرمانده ناجا

رئيس قوه قضاييه در جلسه هفتگي مسئولان عالي قوه قضاييه به موضوع شبكه‌هاي اجتماعي اشاره و تاكيد کرد: روش‌هاي نوين ارتباطي از طريق اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي قابل استفاده‌هاي درست است و نفس استفاده از اين ابزار اشكالي ندارد. آيت‌ا... آملي لاريجاني با اشاره به خطرات و تهديدات شبكه‌هاي اجتماعي و نشانه‌هايي از سوءاستفاده تصريح کرد: هدف قوه قضاييه محدود كردن فضاي مجازي نيست و مي‌خواهيم همه آحاد جامعه به درستي از فضاي مجازي استفاده كنند و ما بايد با جرايم برخورد كنيم و البته اميدواريم قوه قضاييه مجبور به اين كار نشود و قوه مجريه هم به پالايش اين بستر كمك كند. سخناني كه بوضوح نشان مي‌دهد نامه دو هفته پيش حجت‌الاسلام اژه‌اي نه با هدف مسدود‌سازي كه در راستاي بهينه‌سازي فضاي مجازي و اقدامات اصلاحي و پيشگیرانه به عنوان اولويت اصلي بوده است. در ديگر سو فرمانده نيروي انتظامي، سردار احمدي مقدم نيز موضعي منعطفانه در زمينه شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي اتخاذ كرده و گفت: به شرط رعايت و ملاحظات امنيتي و اخلاقي با هيچ شبكه اجتماعي مخالف نيستيم. وي با اشاره به كنترل خوب جمهوري اسلامي بر فضاي مجازي اظهار کرد: امنيت در اين فضا برقرار بوده و با هيچ شبكه اجتماعي مخالفت نمي‌كنيم البته به شرطي كه ملاحظات امنيتي و اخلاقي در اين شبكه‌ها رعايت شود، بنابراين موافقت و مخالفت ما در اين عرصه مشروط است. در نهايت مجموع اين اظهارنظرها نشان مي‌دهد كه فاز برخورد با شبكه‌هاي اجتماعي همان‌گونه كه دولت خواهان آن بود به مواجهه هوشمندانه و هدفمند و نه برخورد انسدادي و حذفي رهنمون شده و اين راهبرد به يك نظر فراگير و مورد وثوق تمامي اركان نظام تبديل شده است.