دستورالعمل وزارت خزانه داری آمریکا که روز جمعه شانزدهم مهرماه برای رفع موانع پیش روی مبادلات دلاری ایران با دیگر کشورها صادر شد، از تازه ترین دستاوردهای برجام است؛ دستاوردی که به واسطه پیگیری های مقام های ایرانی برای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک و تحقق خواست های ایران حاصل آمد و زمینه ساز رفع بخش مهمی از موانع پیش روی تجارت خارجی و ارتباطات پولی و بانکی با دیگر کشورها خواهد شد.
به باور بسیاری از تحلیلگران، یکی از مهمترین پیامدهای این رخداد کاهش موانع پیش روی ورود سرمایه های خارجی به کشور است. در نگاهی کلی تر نیز باید گفت در حالی که میزان سرمایه گذاری خارجی در دولت گذشته به دلیل کاهش سطح امنیت اقتصادی به سراشیبی افتاده بود، برجام شرایطی را فراهم کرد که اعتماد سرمایه گذاران دوباره به بازارهای ایران برگردد.
طبق گزارش های رسمی داخلی و خارجی، پس از برجام افزون بر مثبت شدن تراز تجاری ایران، میزان جذب سرمایه های خارجی به چند برابر رسید و این نشان می دهند که ایران پس از سال ها دوری دوباره به بازارهای جهانی راه یافته است.
براساس آمارهای آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل)؛ در طول یک دهه منتهی به سال 2016میلادی، سالی که بیشترین سرمایه خارجی جذب بازارهای ایران شد، سال 2012 بود. در این سال رقمی نزدیک به چهار میلیارد و 700 میلیون دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران صورت گرفت .
پس از سال 2012 اما میزان ورود سرمایه های خارجی به ایران سیر نزولی داشت به طوری که در سال 2013، سه میلیارد و 100 میلیون دلار سرمایه خارجی جذب اقتصاد ایران شد. در سال های 2014 و 2015 این رقم کاهش یافت و به ترتیب به سطح 2 میلیارد و 100 میلیون دلار و 2 میلیارد و 50 میلیون دلار افت کرد. حال پس از برجام توجه سرمایه گذاران خارجی دوباره به سمت بازارهای ایران جلب شده است به طوری که تنها در سه ماهه اول سال 2016 میزان سرمایه گذاری خارجی به 4.5 میلیارد دلار رسید. پیش بینی های موسسه های خارجی هم حاکی از آن است که میزان ورود سرمایه های خارجی به ایران تا پایان امسال به هشت میلیارد دلار خواهد رسید.

**موانع ورود سرمایه های خارجی به ایران
هر چند برجام راهگشای جذب سرمایه های خارجی شده و برخی از سرمایه گذاران خارجی با اطمینان بیشتر از ثبات اقتصادی ایران در دوره نو، برای ورود به بخش های مختلف اقتصادی کشورمان دست به کار شده اند هنوز هم موانعی بر سر راه جذب سرمایه های خارجی وجود دارد؛ موانعی که رفع آنها به همراهی سایر نهادها با دولت برمی گردد و به یقین دولت به تنهایی نمی تواند مسیر ورود سرمایه های خارجی را هموار سازد.
«سعید لیلاز» کارشناس مسایل اقتصادی در گفت وگو با گروه پژوهش وتحلیل خبری ایرنا درباره موانع جذب سرمایه و جلب اعتماد سرمایه گذاران خارجی برای حضور در بازارها و بخش های گوناگون اقتصادی ایران گفت: جذب سرمایه داخلی و خارجی فقط در اختیار دولت ها نیست و تنها با ثبات اقتصادی و پیش بینی پذیری بازارها امکان جذب سرمایه های داخلی و خارجی فراهم نمی آید. جذب سرمایه های خارجی وابسته به محیط مساعد برای کسب و کار است و سیاست های قوه قضاییه، قوه مقننه و سایر نهادها نظیر نهادهای نظامی در این محیط اثرگذار است.
وی ضمن اشاره به وضعیت نامساعد محیط جذب سرمایه های داخلی و خارجی طی سال های گذشته اظهار کرد: در مورد امکان جذب قراردادها و سرمایه های خارجی نباید اغراق کنیم. در بهترین سال های دولت اصلاحات که ثبات اقتصادی بر کشور حاکم بوده هم حجم سرمایه گذاری خارجی به طور متوسط بین چهار تا پنج میلیارد دلار بود و افزایش انتظارات موجب برآوردهای ناصحیح و آسیب زا خواهد شد. بنابراین، در شرایط امروز هرچند با شرایط اقتصادی دولت اصلاحات هنوز فاصله داریم اما در جهت جذب سرمایه های خارجی قدم های بسیار خوبی را برداشته ایم و این روند ادامه دارد.
لیلاز با انگشت نهادن بر موضوع شیب آرام اما مداوم افزایش جذب سرمایه های خارجی گفت: یادمان نرود که از زمان لغو تحریم ها، فقط هشت ماه گذشته است. افرادی که با فضای بین المللی کسب و کار به ویژه شرکت های خارجی بزرگ همکاری دارند، متوجه هستند که هیچ یک از قراردادها و توافق ها در کمتر از سه تا چهار سال به جمع بندی نمی رسد. بنابراین الان بسیار زود است که بخواهیم این موضوع را مورد ارزیابی قرار دهیم که لغو تحریم ها توفیقی در جذب سرمایه گذارهای خارجی داشته است یا خیر.
وی ادامه داد: بازار اصلی جذب سرمایه گذار خارجی در اقتصاد ایران به طور سنتی بخش نفت، گاز و پتروشیمی است. بحث جذب سرمایه در این بخش به دلیل فشارهای سیاسی و به دلیل حساسیت موضوع و دخالت برخی نهاد ها با احتیاط بیشتری نسبت به گذشته دنبال می شود. البته نفتی ها هم در حال حاضر برای انعقاد قراردادها در حال جمع بندی هستند. پس از این جمع بندی ها در عرصه داخلی، به یک باره شاهد انفجار در جذب سرمایه خارجی در سال آینده خواهیم بود.
لیلاز پیش از این هم گفته بود: مهم ترین عاملی که می تواند جذب سرمایه های خارجی را تهدید کند، تنش های سیاسی داخلی است که ثبات اقتصادی را هدف گرفته است.

**جذب سرمایه در سایه امنیت اقتصادی
یکی از مهم ترین دلایلی که در دولت پیشین میزان جذب سرمایه های خارجی به کمترین میزان خود رسید، کاهش ضریب امنیت و ثبات اقتصادی در کشورمان بود. همچنین تصمیم های اقتصادی و مالی خلق الساعه و پیش بینی ناپذیر بر این بی ثباتی می افزود. بنابراین، متلاطم بودن فضای اقتصادی باعث شد تا اعتماد سرمایه گذاران خارجی به اقتصاد ایران از دست برود و میزان جذب سرمایه های خارجی کاهش یابد.
با توجه به شرایط یاد شده، ایجاد ثبات اقتصادی و پیش بینی پذیر کردن آینده اقتصادی کشور در بازه های زمانی تعریف شده در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت. در این پیوند، «محمود جامساز» کارشناس مسایل اقتصادی نیز چندی پیش گفته بود: راهکار افزایش سرمایه گذاری چه داخلی و چه خارجی امنیت اقتصادی و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. ثبات اقتصادی، رشد سرمایه گذاری را به همراه دارد و به طور قطع یکی از الزامات تحقق رشد اقتصادی هشت درصدی، افزایش ورود سرمایه ها است.
در این پیوند، «فایننشیال تایمز» چندی پیش گزارشی را از میزان آسیب های واردشده به ایران در دوره تحریم منتشر کرد که براساس این گزارش، میزان زیان های ایران از تحریم ها بیش از 160 میلیارد دلار برآورد شد؛ زیان هایی که بخش مهمی از آن ناشی از رویگردانی سرمایه های خارجی از ایران بود.
ایران قبل از لغو تحریم ها در میان 14 کشور خاورمیانه از نظر میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در رتبه دوازدهم قرار داشت اما در فاصله ژانویه 2003 تا دسامبر 2015 و در شرایط پسا برجام به رتبه سوم سرمایه گذاری های خارجی در خاورمیانه ارتقا یافت.
بر مبنای پیش بینی موسسه های معتبر بین المللی، ایران می تواند با ادامه این روند، میزان جذب سرمایه های خارجی را بیش از ارقام کنونی افزایش دهد. کارشناسان تحقق این هدف را در گروی اتفاق نظر نهادهای مختلف اثرگذار در سیاست گذاری های اقتصادی ایران می دانند. همچنین این نکته را نباید فراموش کرد که رفع نیاز بخش های گوناگون اقتصادی به سرمایه های مورد نیاز یکی از مهم ترین محورهای سیاست های اقتصاد مقاومتی است که می تواند اهداف این راهبرد را به تحقق نزدیک سازد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
**خبرنگار: نازیلا مهدیانی** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی کاظمی**پژوهشم**9345**9279