البته در کنار انواع تهدیدات انسانی و طبیعی، برداشت غیرمجاز و قاچاق این گونه زنده و منحصربه فرد نیز طی سال های اخیر شدت یافته و به عاملی مخرب و نابودکننده برای این اکوسیستم دریایی تبدیل شده است.

کارشناسان محیط زیست معتقدند: اگر روند تخریبی مرجان ها به همین صورت ادامه یابد، طی ۱۰ الی ۲۰ سال آینده تمام این اکوسیستم باارزش از بین خواهد رفت.

به گفته آنها عوامل متعددی سال های اخیر به این گونه ارزشمند در سواحل خلیج فارس آسیب رسانده است که برداشت غیرمجاز، قاچاق و فروش غیرقانونی یکی از این تهدیدات است که قیمت بالای آن در بازار، قاچاقچیان را به سمت برداشت غیرمجاز و فروش غیرقانونی این گونه دریایی سوق داده است.

بیشترین استفاده از مرجان های قاچاق شده در شهرهای مختلف کشور و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به منظور تزئین در آکواریوم ها صورت می گیرد و می توان آنها را در برخی مغازه های فروش ماهی زنده و تزئینات آکواریوم با قیمت های چند هزار تا چند صد هزار تومان مشاهده کرد. وجود مواد اولیه تهیه داروهای ضد سرطان در مرجان ها نیز از دیگر علل صید آنها توسط برخی سودجویان است.

اکنون قاچاق مرجان بیشتر در جزایر دور از دسترس مثل هنگام و لارک انجام می شود، چون نظارت بر آنها ضعیف تر است و قاچاقچیان کار خود را براحتی انجام می دهند.

در همین زمینه هفته گذشته حدود 195 کیلوگرم مرجان قاچاق توسط یگان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان از سطح شهر زاهدان کشف و ضبط شد.مدیر روابط عمومی محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به این که این مرجان ها اوایل هفته گذشته از سه مغازه آکواریوم فروشی در سطح شهر زاهدان کشف شده است، به جام جم می گوید: این مرجان ها که از نوع شاخه ای و توده ای است، بزرگ ترین محموله کشف شده قاچاق در سال های اخیر بوده، زیرا محموله های کشف شده پیشین، در نهایت از 15 کیلوگرم تجاوز نمی کرد.

علی سراوانی با بیان این که مرجان های کشف شده، به محیط زیست دریایی تحویل داده شده تا مشخص شود چه میزان از آنها هنوز زنده و قابل بازگشت به دریا است، به نحوه کشف این مرجان ها اشاره و تصریح می کند: نیروهای یگان حفاظت محیط زیست که گشتزنی محسوس و نامحسوس آنها، از حدود چند هفته پیش در سطح شهرهای استان نیز آغاز شده است، هنگام گشت زنی در بازار، متوجه وجود و فروش غیرقانونی مرجان ها در سه آکواریوم فروشی شده و آنها را ضبط می کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به بازداشت سه متهم در این زمینه و تشکیل پرونده قضایی برای آنها می گوید: اگرچه تهیه، عرضه و خروج مرجان ها از دریا به عنوان گونه های تحت حفاظت محیط زیست کاملا ممنوع و غیرقانونی است، اما قاچاقچیان و سودجویان، پس از برداشت غیرمجاز آنها از دریا، مرجان ها را به صاحبان آکواریوم ها می فروشند و بسیاری از صاحبان آکواریوم از مرجان ها برای موارد تزئینی و فروش به متقاضیان استفاده می کنند.

سعید محمودی با اشاره به این که همه آکواریوم فروشی ها در سطح استان شناسایی شده و گاردهای مخصوص دریایی برای برخورد با قاچاقچیان این آبزیان تشکیل و تجهیز شده است، می افزاید: حیات دریا در ارتباط مستقیم با مرجان های دریایی است و همه بویژه صیادان باید هنگام صید مراقب باشند به این گونه های مهم زیست محیطی آسیبی نزنند.

وی با بیان این که مرجان های کشف شده در صورت قابلیت، به دریا بازگردانده می شود و در غیر این صورت از آنها در موزه نگهداری می شود، تاکید می کند: محل خروج این مرجان ها جنوب استان است که بشدت در کنترل یگان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

البته اخبار کشف مرجان های قاچاق فقط به سیستان و بلوچستان مربوط نمی شود، بلکه هرچند وقت یک بار، اخبار و گزارش های متعددی در این زمینه اعلام و منتشر می شود که کشف و ضبط 300 کیلوگرم مرجان دریایی زنده در سواحل آب های جزیره هنگام استان هرمزگان در سال 90، کشف محموله 71 کیلوگرمی مرجان ها در اسکله لافت شهرستان قشم اوایل امسال و کشف بیش از ۳۸ کیلوگرم مرجان در فرودگاه قشم در اردیبهشت امسال نمونه کوچکی از این دست است که می توان آمار محموله های حجیم کشف نشده را نیز به این کشفیات افزود تا گوشه ای از تخریب و آسیب های وارده به این گونه دریایی در حال انقراض آشکارتر شود.

مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان محیط زیست کشور درباره اقدامات این سازمان برای جلوگیری از روند قاچاق مرجان ها و افزایش نظارت در این حوزه به جام جم می گوید: با توجه به افزایش تهدیدات، یگان حفاظت محیط زیست اکنون نظارت خود را در سواحل کشور با هدف پیشگیری از قاچاق آبزیان، حفاظت از گونه های در معرض خطر و همچنین برای جلوگیری از تخریب زیستگاه های حساس ساحلی و دریایی بیشتر کرده است، اما اجرای کامل طرح یگان حفاظت محیط زیست دریایی به دلیل بار سنگین مالی به تاخیر افتاده و به دنبال تعامل و رایزنی با ارگان هایی همچون یگان حفاظت شیلات ایران و دریابانی کشور هستیم تا با بهره برداری از ظرفیت موجود ملی و دوری از موازی کاری راهی برای حفاظت موثرتر و پایش زیستگاه های دریایی بیابیم. ضمن این که هم اکنون نیز تعاملات و همکاری های خوبی با دیگر ارگان های دریایی کشور در حال اجراست.

سایر عوامل تهدید کننده مرجان ها

داوود میرشکار با اشاره به این که علاوه بر قاچاق، عوامل متعدد دیگری نیز مرجان ها را تهدید می کند که بخشی ملی و بخشی بین المللی است، می افزاید: ازجمله تهدیدات جهانی که تمام مرجان های دنیا را در معرض آسیب قرار داده می توان به گرم شدن آب دریاها، اسیدی شدن آب اقیانوس ها و وجود گونه های مهاجم یا غیربومی از طریق تخلیه آب توازن کشتی ها اشاره کرد.

به گفته وی آلوده نمودن زیستگاه های ساحل از طریق تخلیه انواع پساب های کشاورزی، صنعتی و شهری به دریا، ساخت و سازهای ساحلی، آلودگی های نفتی، کدورت آب به دلیل وجود ریزگردها و استفاده از تجهیزات غیرمتعارف صیادی نیز ازجمله تهدیدات منطقه ای است که در سواحل کشور ما، تخریب زیستگاه های مرجانی را به دنبال داشته است.

مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان محیط زیست کشور با اشاره به این که ورود پساب های حاوی مواد مغذی موجب بروز پدیده کشند سرخ می شود و شکل گیری ناگهانی این پدیده ضمن ایجاد مرگ و میر در آبزیان، آب سنگ های مرجانی را نیز در سواحل خلیج فارس تهدید می کند، یادآور می شود که از میان عوامل ذکر شده، آلودگی های نفتی ناشی از تخلیه محموله های قاچاق سوخت سهم مهمی در از بین بردن اکوسیستم های دریایی ازجمله جنگل های حرا و آب سنگ های مرجانی دارد.

به گفته وی، مجموع این عوامل، علاوه بر تخریب، به بروز نوعی بیماری در میان برخی زیستگاه های مرجانی کشور منجر شده که قرار است کار تحقیقاتی گسترده ای روی این بیماری، عوامل ایجادکننده و راهکارهای درمان آن انجام شود.

میرشکار به عزم ملی، همت مردم و مسئولان برای حفظ مواهب الهی کشور اشاره و تاکید می کند: حفظ محیط زیست از وظایف فردی است تا این مواهب الهی را که از نسل های آینده به امانت گرفته ایم، به رسم امانتداری با سلامت کامل در اختیارشان قرار دهیم.

پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز چندی پیش قاچاق سوخت را به عنوان یکی از عوامل مهم نابودی مرجان ها در مناطق جنوب عنوان کرد و یادآور شد: معاونت محیط زیست برای حفظ منابع طبیعی دریایی مثل آب سنگ های مرجانی خلیج فارس، امسال بودجه و برنامه خاصی در نظر گرفته است.کشور ما و سواحل خلیج فارس با مالکیت 8 درصد از کل ذخایر مرجانی جهان، یکی از زیستگاه های عمده این گونه دریایی به شمار می رود، به طوری که بیشتر جزایر جنوبی کشور مانند خارگ، خلیج نایبند، جزیره فارسی، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، کیش، قشم، لارک، هنگام، هرمز، ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک در استان های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان، دارای سواحل مرجانی است و اکنون حدود 57 گونه از این آبزی که پناهگاه امن ماهیان و سایر آبزیان و همچنین محلی برای تخم گذاری و شکوفایی تخم آبزیان است، در آب های کشور وجود دارد.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران