ماجرا از چند روز مانده به آغاز رقابت‌هاي جام جهاني فوتبال برزيل كليد خورد، زماني كه فرهنگستان زبان و ادب فارسي واژه‌هاي فوتبالي خود را براي استفاده در گزارش رقابت‌ها اعلام كرد. آرايش به جاي ارنج، سريار به جاي كاپيتان، دفاع آخر به جاي ليبرو، بازيكن مياني به جاي هافبك، بازي حذفي به جاي پلي‌آف، ذخيره به جاي رزرو، پست به جاي نقش، جام به جاي كاپ، چهاريك به جاي كوارتر، ضربه و پرتاب به جاي شوت، بازي‌نما به جاي اسكوربورد، مرحله نهايي به جاي فينال، تيمگان به جاي ليگ از جمله واژه‌هاي پيشنهادي فرهنگستان زبان و ادب پارسي بود كه مجريان و گزارشگران فوتبال را ملزم مي‌كرد در طول بازي‌ها از اين واژه‌هاي جايگزين استفاده كنند.
علي مهرامي، پژوهشگر گروه واژه‌گزيني فرهنگستان هم در جلسه‌اي كه با مجريان، گزارشگران و برنامه‌سازان صدا و سيما داشته فهرست واژه‌هاي جديد را در اختيارشان گذاشت و از آنها خواست از واژه‌هايي كه دهه‌هاست در ادبيات فوتبالي ما استفاده مي‌شود، دست كشيده و اين واژه‌هاي جايگزين را در گزارش‌هاي خود به كار گيرند. جلسه فرهنگستان با مجريان و گزارشگران فوتبالي باعث شد كه مجريان و گزارشگران در طول گزارش و اجراي بازي‌ها بارها به تأكيدات فرهنگستان به استفاده از واژه‌هاي جديد اشاره كنند و تلاش خود را براي تغيير واژگاني كه دهه‌هاست در ادبيات فوتبالي ايران جا افتاده، به كار گيرند. اما روز گذشته مسئولان فرهنگستان از ادبيات گزارشگران فوتبالي، اظهار نارضايتي كرده‌اند و معاون شوراي واژه‌گزيني فرهنگستان زبان و ادب فارسي گفت: «تا آنجا كه ما اين برنامه‌ها را ديده‌ايم، به نظر مي‌رسد مجري‌ها سعي مي‌كنند واژه‌هاي فرهنگستان را دست‌كم داخل دو كمان بگويند. مثلاً در يكي از گزارش‌ها اول گفتند «اسپري» و بعد گفتند واژه مصوب فرهنگستان «افشانه» است.
البته الان قرار است يكي از گويندگان ورزشي تلويزيون با ما همكاري كند و فكر مي‌كنم از اين به بعد شرايط كمي بهتر شود.» وي همچنين با تأكيد بر استفاده كم مجري‌ها از واژه‌هاي پيشنهادي فرهنگستان اظهار كرده است: مثلاً به جاي «تبلت»، «رايانه دستي» و به جاي «هت‌تريك» گفتند «سه‌گله» و چندبار هم معادل فرهنگستان را استفاده كردند. اما رويكرد آنها چندان با قديم فرق نكرده و اميدوار بوديم آنها واژه‌هاي بيشتري را به‌كار ببرند. نارضايتي مسئولان فرهنگستان در خصوص ادبيات گزارشگران فوتبالي در حالي است كه عمر واژه‌هاي فوتبالي در كشور ما به عمر به دنيا آمدن فوتبال در ايران باز مي‌گردد و در اين ميان واژه‌اي مانند كاپيتان و هافبك و ليگ كه مدت‌هاست در ادبيات فوتبال ما جا افتاده، يك‌شبه نمي‌توانند جاي خود را به واژه‌هاي سريار، بازيكن مياني و تيمگان بدهند.
از طرف ديگر استفاده ناگهاني اين واژگان از سوي مجريان و گزارشگران فوتبالي باعث ايجاد نوعي كج‌فهمي ميان مخاطبان برنامه مي‌شود و برخي از بينندگان متوجه نمي‌شوند كه اين واژه جديد دقيقاً به چه معنا است. با توجه به تمام اين تفاسير اما از حق كه نگذريم، مجريان و گزارشگران بازي‌هاي جام جهاني بارها از واژه‌هاي فرهنگستان در كنار واژه‌هاي اصلي استفاده كرده‌اند اما انگار فرهنگستاني‌ها مي‌خواهند واژه‌هاي تازه‌اي را كه به ادبيات اضافه كرده‌اند در كوتاه‌ترين زمان ممكن جايگزين واژه‌هايي كنند كه ساليان سال، ادبيات فوتبالي غالب مردم بوده است. اما در اين ميان اتفاقي كه دور از نظر مانده، اين است كه برخي از اين معادل‌ها توانايي لازم را براي جايگزيني واژه‌هاي پيشين ندارند و قادر نيستند بار معنايي لازم را متبادر كنند. در هر حال فرهنگستان هنوز هم پاي واژه‌هاي ابداعي‌اش ايستاده و انتظار دارد يك شبه ادبيات فوتبالي كشور را به سمت واژه‌هاي پيشنهادي خود بكشاند.

17302